مقاله

حماسۀ شاهرخ نامۀ قاسمی گنابادی مثنوی ای چهار هزار و هفت صد بیتی است که در سال 950ق آن را سرود. موضوع آن شرح کشورگشایی ها، شکارها، سفرها، عدالت ورزی‌ها و رشادت های شاهر‌خ تیموری (850- 779) از بر تخت پادشاهی نشستن تا هنگام وفات است که به شاه‌ طهماسب صفوی (ج. 930- د. 984) تقدیم شده است. شاهرخ جز همین مثنوی، زندگی نامۀ مستقلی ندارد. منظومۀ شاهرخ نامه در ایران نسخه ندارد و نگارنده آن را براساس نسخۀ پاریس تصحیح کرده است.

مقاله حاضر به معرفى نسخه خطّى کلیّات شاه اسماعیل صفوى (کلیات خطائى) مى پردازد و سه بخش آن: نصیحت نامه، دهنامه و دیوان حضرت سلطان خطائى را مورد تحلیل و بررسى قرار مى دهد. این نسخه در کتابخانه مرحوم علّامه سلطان القرائى در مجموعه نسخ خطى نگه دارى مى شود.

مصطلحاتِ صوفیه، رساله ای است از ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود حافظی بخاری ملقب به پارسا در توضیح و شرح حدود 160 واژه و اصطلاح متداول صوفیه، دکتر غلام مصطفی خان در لابلای یک بیاض، به نسخه ای از این نوشته دسترسی یافتند و در کتاب علمی نقوش (به زبان اردو)، چاپ اول، 1957 آن را معرفی و منتشر کردند که اینک پس از برگردان از اردو به پارسی، تقدیم خوانندگان محترم می شود.

در این مقاله پس از بررسی مختصر نظام استیفاء و دیوانسالاری ایرانی و جایگاه آن در گذر تاریخ و تعریف عناوین و درجات مستوفیان و تعریف انواع دفاتر و تنظیم ساختار دفتر استیفاء و مناصب مستوفیان به صورت جداول، به بازخوانی «کتابچۀ اسامی و مواجب مستوفیان عصر ناصری» پرداخته می شود.

با فتح بخشهایی از هند، مسلمانان با مسائلی نظیر احکام رفتار با بومیان هندو مواجه شدند و از این نظر فقها مجبور شدند به استنباط احکام بپردازند. نویسنده در کتاب «فقها و مکاتب فقهی در هند» به این موضوع می‌پردازد و مکاتب فکری مختلف و فقهایشان در هند را معرفی می‌کند. آنچه در پی می‌آید، بخشهایی از این کتاب است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به چاپ رسانده است.

یافتن مآخذ قصص و تمثیلات از آنجا مهم است که به واسطۀ آن به سرچشمۀ فکر و اندیشۀ افراد می توان پی برد، و میزان بهره مندی اشخاص از منابع و افکار گوناگون را مشخص کرد.

ابو معین ناصر خسرو قبادیانی مروزی بلخی، از شعرای برجسته و از قصیده سرایان نام آور پارسی است. او در اثر خوابی بیدار کننده، سفر هفت سالۀ خود را می آغازد، در این سفر، در مصر، به مذهب اسماعیلیه در می آید و به لقب حجت ملقب می گردد و به خراسان بر می گردد و پس از چند سال آوارگی در بلخ و نیشابور و مازندران، سرانجام به درۀ یمگان پناه می برد.

داستان مرغان به سوی پادشاه آنان که از چشم اندازها و نکته های مورد توجه صوفیان و عارفان سده های پنجم و ششم هجری بوده است، نه تنها در ایران و ادب پارسی، شاعران بدان پرداخته و از آن برای بازنمایاندن چشم اندازهای نمادین بهره های فراوان برده اند بلکه در سرتاسر جهان همیشه اندیشمندان و فرزانگان و فرهیختگان از آن داستان ها و تمثیل های دلکش و خواندنی ساخته اند. پیشینۀ این داستان به فرهنگ های یونان، هند و چه بسا فرهنگ های باستان برسد که این نکته در ایننوشته باز نمایانده شده است.

مقاله دربارۀ تفسیر ملاحسین کاشفی است. در آغاز معنای لغوی تفسیر و معنای اصطلاحی آن گفته شده و نیز تأویل و قضاوت میان آن دو. سپس از دانش هایی که یک مفسر باید بداند؛ آن گاه از انواع تفسیر یعنی تفسیر: روائئ، علمی، الحادی، ادبی و عرفانی، بحث شده است.

اسماعیلیان همواره زندگی پنهانی داشته اند (دوران ستر). آنها به دلایل گوناگونی و از جمله پراکندگی و گستردگی در دوره های مختلف دارای اصطلاحات فراوان و گاه متفاوت با دیگر جای ها و با همگی شان خود بوده اند.