مقاله

غلامحسین صدری‌افشار را هم از دست دادیم؛ شخصیت بی‌نظیری که ابعاد وجودی او روشنایی‌بخشی به حلقه علمی ما در 22 سال گذشته بوده است؛ منظورم جلسات مغزپژوهی اجتماعی است که دو روز پس از اتفاق ناگوار مرگ او مجبور شدیم دویست‌و‌هشتاد‌و‌ششمین جلسه‌مان را بدون ‌حضور او برگزار کنیم. در این جلسه از شکل‌گیری قدرت اراده در مغز گفتیم؛ قدرت اراده‌ای را که مورد مثال‌زدنی و برجسته آن را می‌شود در کارکرد مغز پرتوان و پراستقامت غلامحسین صدری‌افشار سراغ گرفت.

از سعدی دو جَدَل در دست است، یکی در گلستان، یکی در بوستان. «جدل» - یا چنان که در گلستان آمده است، «جدال» - را امروز به معنای مناظره می گیرند. در این اواخر حتی به معنای لفظ فرنگی «پلمیک» نیز به کار رفته است. این معانی – کم و بیش – از آنچه در قدیم «جدل» خوانده می شد دور نیستند. اما، «جدل» از زمانهای باستان شیوۀ اصلی درس و بحث در مدرسه و سایر محافل علمی بود و گویا نخستین بار در یونان قدیم به این منظور جا افتاد.

اول اردیبهشت ماه روز سعدی است؛ شاعر، ادیب و هنرمند بزرگ تاریخ ما. سعدی (مرگ ۶۹۱ ه.ق )، مولوی (مرگ ۶۷۲ ه.ق) و عطار (مرگ ۶۱۸ ه.ق) در یک قرن زندگی می کردند. قرنی که اوج تاثیر عرفان در ادبیات فارسی بود. نفوذ مضامین عرفانی به ادبیات فارسی زیبایی ویژه ای به غزل ها و داستان های ادیبان فارسی زبان بخشید. کیست که غزل های عرفانی را بخواند و برین باور نباشد که:

نویسنده در این مقاله زیباییشناسی در غزلهای سعدی را مورد بررسی قرار میدهد و اشاره میکند: غزلهای سعدی از دیدگاه زیبایی‌شناسی، حد زیبایی است و پیداست که شاعری هنرمند که سخنش حد سخندانی و زیبایی است. در زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر نیز صاحبنظر است و می‌توان با تامل و جستجو در سخن او نظریاتش را در فلسفه هنر بازیافت و بازشناخت و به تدوین دیدگاه‌های او در فلسفه هنر پرداخت. سعدی دیدگاه افلاطونی و ارسطویی در زمینه چیستی زیبایی را مکمل یکدیگر می‌دیده است. در ادامه این مقاله بیت‌هایی که در آنها سعدی دیدگاه افلاطونی داشته و بیت‌هایی که دیدگاه ارسطویی داشته ، مشخص شده‌اند.

بی شک سعدی یکی از پایه های بنای استوار زبان و ادب فارسی است، و شعر و نثر او شکوهمندانه در فرهنگ امروز ما می درخشد. سعدی پایه گزار «مکتب ادبی شیراز» است و آثارش کلیدی ترین باورها، اندیشه ها و آرمان های گذشته و حال را منعکس می کند.

شاید برای پرداختن به این نکته که چه کسی اول بار، سعدی شیراز را «استاد سخن» نامید باید سراغ قله‌ متأخرتر شعر فارسی، یعنی حافظ رفت. حافظ بود که نخستین بار سعدی را به این نام خواند و او را استاد سخن لقب داد تا پس از خود سعدی، خلف بزرگ او، چنین لقبی برایش در نظر بگیرد.

خورشید سی و یکم مردادماه893 خورشیدی در دشت چالدران، شاهد نخستین نبرد صفویان و عثمانی‌ها بود. در این پیکار سلطان سلیم، سرقشون لشکر عثمانی و شاه اسماعیل، بنیانگذار دولت صفویان، سپهسالار ارتش ایران بودند که در یک رزم نابرابر رودرروی هم قرار گرفتند. شاه اسماعیل صوفی، دولت صفوی را بنیاد نهاد و در سال 880 هجری خورشیدی در تبریز تاج شاهی بر سر نهاد.

به مناسبت روز بزرگداشت سعدی، تاملی اجمالی خواهیم داشت در اشعار و آثار این شاعر بزرگ و انسان دوست که در ذهن و زبان اهل ادب به استاد سخن و افصح المتکلمین معروف شده است. ولی پیش از پرداختن به سعدی و آثار او- به ضرورت – مقدمه ای بر جایگاه شعر و شاعری در اسلام خواهیم داشت.

بخت اصطلاحی است برای تبیین رویدادهایی که وقوع آنها با نظام شناخته شدۀ علل و معلولات ناهماهنگ به نظر می رسد. اساسا این اندیشه بر این تصور استوار بوده است که برخی از پدیده ها از نظم حاکم بر طبیعت پیروی نمی کنند و بنابراین نمی توان آنها را بر پایه قوانین علیت تبیین کرد. تمایزی که در نگاه نخست میان قوانین قانون مند و پیش بینی پذیر با امور خلاف عادت و پیش بینی ناپذیر دیده می شود، به این اعتقاد منجر می شود که بخت و اتفاق بیرون از شمول علیت و خود مبدأیی ناشناخته برای امور است . ارسطو برای بخت و اتفاق نوعی اصالت قائل می شود و فیلسوفان مسلمان بخت و اتفاق را بر اساس نظر ارسطو تبیین کرده اند.

دستِ مرگ، بامداد روز (بیست‌وهشتم فروردین ۱۳۹۷)، غلامحسین صدری افشار (فرهنگ‌نویس برجسته و نامدار، زادهٔ بیست‌وچهارم اسفند ۱۳۱۳، ارومیه) را هم از ایران و ایرانیان گرفت. خبر را دوستان «میراث مکتوب» رساندند. باور نکردم تا خواندم مجلس یادبودش هم، عصر جمعه، در فرهنگسرای ابن‌سینا (تهران، شهرک غرب) برپا خواهد بود.