مقاله

فريدون آدميت را از جدی‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری علمى در ايران می‌شناسند. اما قدر و مقام او از اين بسى فراتر است. تاریخ‌نگارانی كه با اين رشته از حد عادی آشناتر هستند، او را فيلسوفى سياسى با اندیشه‌هایی در خور اعتنا می‌دانند و حتى مقام او در اين زمينه را از مقام آدميت مورخ برتر مى‌شمرند. هر كتاب و مقاله‌ای كه از او منتشر شد، اعتبار يك مآخذ ثابت و خدشه‌ناپذیر را داشته و مجموعه آثار او، فخرى است براى تاريخ معاصر، زبان فارسى و انديشه ترقی‌خواهی در ايران امروز....

این را از این رو گفتیم تا ضمن نشان دادن رشد و دستیابی ضعیف ترین اقشار اجتماعی انگلستان به حق مشارکت در سرنوشت خود ، به فاصله ای اشاره کنیم که بین «ملت» انگلیس و «رعیت» ایران وجود داشته است . تفاوت نه فقط از بابت بی بهرگی حقوق اجتماعی و سیاسی ملت ایران بلکه بی خبری از «پروسه تاریخی و اجتماعی» چنین حقی است ؛ که به دلیل شرایط عقب مانده فرهنگی و اجتماعی فرسنگها از این موقعیت فاصله دارند .

ایران به دلیل داشتن موقعیت ژئوپولتیک در جهان، همواره مورد توجه قدرتهای جهانی و منطقه‌ای بوده و این موضوع سبب شده است روابط این کشور با سایر کشورها تحت تاثیر این متغیر قرار گیرد. این نکته درباره روابط ایران با کشورهای همسایه نیز مصداق داشته است، به طوری که فراز و فرود روابط ایران با آنها همیشه تابعی از تحولات بین‌المللی و تاثیر متقابل آن بر ساختارهای داخلی کشورهای منطقه بوده است.

بی ‏تردید کتاب دکتر شایگان، افسون‏زدگی جدید (هویت چهل ‏تکه و تفکر سیار)، را باید گام تازه‏ای در تاریخ روشنفکری این دیار تلقی کرد. شاید بتوان گفت دکتر شایگان نخستین یا لااقل شاخص‏ترین اندیشمند ایرانی است که کاملا خودآگاهانه گفتمان پست‏ مدرنیسم را بر اساس اصول و مبانی وجودشناختی، معرفت‎شناختی و انسان‏ شناختی آن می‏ پذیرد و به همه لوازم پلورالیستیک آن تن می‏ دهد. برخی معتقدند پروژه‎ای که شایگان در این اثر دنبال می‏ کند کاملا متفاوت با آن چیزی است که در این دو قرن اخیر و از سوی چهره‏ هایی چون سیدجمال‏ الدین اسدآبادی، اقبال و شریعتی و این اواخر دکتر سروش، در دیار و سرزمین ما دنبال می‏شده است.

از نظر جیمسون تصاویر، تبلیغات و متنهایی که به شیوه الکترونیک تولید می‌شوند و عوام را مورد بمباران بی‌وقفه قرار می‌دهند، از محتوای عمیق خالی‌اند. در عوض، تحت فشار بی‌وقفه سرمایه‌داری مصرف‌گرا، برنامه‌های تلویزیون باید ۲۴ساعته تولید شود، مطبوعات (هم عوام‌پسند و هم نخبه‌پسند) باید همه‌روزه چیزی بیرون بدهند و لازم است تبلیغاتْ تصاویر نو، جذاب و شعارهایی بیابند تا با انقضای عمر مفید‌شان جایگزینی داشته باشند.

در آخرین روزهای ماه رمضان، روایتی در سطحی گسترده در فضای مجازی منتشر شد که حاکی از رفتاری شگفت‌انگیز با ابن‌ملجم به عنوان مجازات جنایت او در قتل امیر مؤمنان(ع) بود؛ آن‌هم با انتساب به عبدالله بن جعفر، فرزند جعفر طیار و برادرزادة امام علی(ع) و همسر حضرت زینب. در این گفتار، آن روایت را به بررسی می‌گذاریم.

دریغا که دکتر محمدامین قانعی‌راد استاد جامعه‌شناسی زود و بی‌هنگام این جهان را وداع گفت و به ملکوت پیوست. مرگ چنین خواجه نه کاری است خرد. دکتر قانعی‌راد دانشمند ممتازی بود. او روحی بلند و چشمی گشوده به اوضاع زمان و مسائل جامعه و کشور داشت و فارغ از تعلق‌ها و مصلحت‌اندیشی‌های کوته‌بینانه می‌خواست این مسائل را دریابد. استعداد این را هم داشت که با احتیاط دانشمندانه قدم در راه اندیشه اصلاح اجتماعی بگذارد

محمدامین قانعی‌راد جامعه‌شناسی برجسته و همیشه همراه مطبوعات بود. او را علاوه‌بر فعالیت آکادمیک، فردی صلح‌طلب و فعال حقوق بشر می‌شناختند. قانعی‌راد در دوران ریاستش بر انجمن جامعه‌شناسی، دوران تازه‌ای را برای این انجمن علمی و خصوصی رقم زد. این مطلب، ادای دینی به جامعه‌شناس فقید است که سه روز پیش به دلیل بیماری سرطان از دنیا رفت.

اگر قرار بود از میان جامعه‌ شناسان ایرانی روزگار ما، فقط یکی را نشان کنیم که با شوری بی‌پایان و اشتیاقی تمام نشدنی از دانشگاه و روشنفکری دفاع می‌کرد، آن یک نفر نمی‌توانست غیر از زنده یاد دکتر محمد امین قانعی‌راد (1397- 1334) باشد؛ اندیشوری که چند سال اسیر سرطان بود و آخرالامر در شب عید فطر خرقه خاکی را وانهاد و اهل آسمان، خرمای عید بندگی را به او چشاندند.

در دوره‌ قاجار متأثر از تحولات فکری و فرهنگی نگرش‌ها به موضوع آموزش کودکان دگرگون شد و در کنار مکتبخانه‌های سنتی، تأسیس مدرسه‌های جدید اهمیت یافت، با این امید که نتیجه این کوشش‌ها به بهبود زیست ایرانیان منتهی شود. بیشتر این مدارس در عصر ناصری (1264-1313هجری قمری) و عصر مظفری (1313-1324هجری قمری) و به‌ طور خاص از 1315 هجری قمری به بعد بنا شدند.