مقاله

با هجوم نیروهای نظامی انگلستان و شوروی در سوم شهریور 1320 و در پی آن، استعفای «رضاشاه» ازسلطنت در 25 شهریور، ایران وارد یکی از بحرانی‌ترین ادوار تاریخی خود شد. اگرچه حذف رضاشاه از صحنه‌ سیاسی کشور، می‌توانست نویدی برای تحقق آرمان‌های فراموش شده مشروطیت در ایران باشد، اما در عمل، آنچه ایران، بدان دست یافت، یک دهه اغتشاش و هرج و مرج مداوم بود.

وقوع سه آتش‌سوزی مهیب در بازه زمانی 1287، 1310 و 1373 خورشیدی از موضوعات تاریخی و قابل اعتنا در تاریخ مجلس ایران است. حادثه نخست به دستور محمدعلی‌شاه قاجار و به دست ولادیمیر لیاخوف روسی در 23 جمادی الاولی 1326- 2 تیر 1287 اتفاق افتاد. به‌گواه شاهدان عینی وسعت این حادثه به حدی بود که چارچوب درهای عمارت بهارستان نیز از جا کنده شد و برخی از اهالی پایتخت اره به دست درختان باغ محوطه مجلس را می‌بریدند.

از زمانی که محمد سودی بوسنوی، پژوهشگر و مترجم توانا و اهل ذوق امپراتوری عثمانی (اهل بوسنی و هرزگوین فعلی)، ۵۶۹ غزل حافظ را تفسیر کرد یا به استنباط خود به توضیح یا تشریح مفاهیم ابیات غزلهای مزبور پرداخت؛ بیش از چهارصد سال می‌گذرد.۱

شاهنامه افزون بر جنبه حماسی و تاریخی و زبانی، به لحاظ کاربرد فراوان صنایع لفظی و معنوی نیز حائز اهمیت است. در بخش نخست این نوشتار ازجمله صنایع لفظی به جناس (تام، تام و شبه اشتقاق، زائد، زائد و شبه اشتقاق، جناس محرّف و مطرّف، تامّ مرکب، منحصر یا متجانس)،صنعت موازنه یا مماثله، سجع، ذوقافیتین اشاره شد و از صنایع معنوی این نمونه‌ها آمد: مبالغه و تشبیه (تشبیه مشروط یا مقیّد، تشبیه معکوس یا مقلوب، تشبیه کنایه، تشبیه مجرّد). بخش نخست این نوشتار چندی پیش چاپ شد و در ادامه استاد خالقی به استعاره در شاهنامه می‌پردازند. این نوشتار برگرفته از شاهنامه چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی است.

وقتی سخن از آموختن باشد، بی‌شک یاد آموزگارانمان خواهیم افتاد، خصوصاً اگر آن آموزگارْ یگانه و بی‌همتا باشد، و خصوصاً اگر ژاله آموزگار باشد. ژاله آموزگار یگانه زادهٔ ۱۲ آذر ۱۳۱۸ در خوی، دانش‌آموختۀ فرهنگ و زبان‌های باستانی از سوربن و استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران است، اما هنوز آموزگاری را رها نکرده است. کلاس‌های اسطوره و ادیان وی همیشه پرشور برگزار می‌شود و کمتر دانشجویی ا‌ست که از این درس فراری باشد.

در دوران مدرن همواره شنیده‌ایم که می‌گویند «مشاهده» منشأ و ابزار عمدۀ دانش است. دانش فرایندی توصیف می‌شود که با مشاهده آغاز و به جمع‌آوری مشاهدات، طبقه‌بندی و در انتها نتیجه‌گیری و استخراج قوانین و قواعد کلی و پایدار منتهی می‌شود؛ از این منظر، همواره تأکید شده که دانشی که از طریق فرایندهای علمی به دست می‌آید، دانشی اثبات‌شده و متقن است، چراکه نظریه‌های علمی به شیوه‌ای دقیق از یافته‌های تجربی که با مشاهده و آزمایش به دست آمده‌اند اخذ می‌شوند.

ژوزف الیودور گارسن دو تاسی، نخستین هندشناس فرانسوی است؛ اما، این تنها ویژگی او نیست: گارسن دوتاسی با آموختن زبان فارسی به خاورشناسی روی آورد و هندشناسی اش نیز وامدار فارسی دانی او بود، زیرا خلاف هندشناسان بعدی فرانسه، بیشتر به دورۀ اسلامی تاریخ و فرهنگ شبه قاره پرداخت و دستمایۀ اصلی پژوهش هایش به زبان های فارسی، اردو و انگلیسی بوده است.

آفرین و نفرین(دعا و لعن) از بن مایه های دینی، فرهنگی، اسطوره ای و ادبی است که از دیرباز، همگام با هم، از ادبیات قبل از اسلام تا شریطه های قصاید مدحی و انواع مختلف ادبی استمرار یافته است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، بررسی وجوه مختلف آفرین و نفرین در آثار دوران پیش از اسلام(باستان و میانه) است.

یکی از رایج ترین آرایه های ادبی که در گفتار و نوشتار کاربرد دارد، مثل، نمثیل و یا تشبیه است. این آرایه ها گرچه در ماهیت با یکدیگر همانندی هایی دارند که تشخیص آنها را از یکدیگر دشوار می سازد، اما در ادبیات که حد و مرزی هر اصطلاح روشن است، تمایز آنها از یکدیگر امکان پذیر است. مَثَل و کاربرد آن در کلام یکی از انواع آرایه هاست که در توصیف و تعریف آن گفته شده است: «مثل جمله ای است مختصر و مشتمل بر تشبیه یا مضمون حکیمانه که به سبب روانی لفظ و روشنی معنی و لطف ترکیب شهرت عام یافته باشد و همگان آن را بدون تغییر و یا با اندک تغییر در محاوره به کار برند»

شهر از موضوعاتی است که در جامعه ما مورد غفلت واقع شده است چون در نگاه و مجموعه دانش ایرانی می‌بینیم معارفی مانند فلسفه، الهیات، روانشناسی و ... غالب است تا تاریخ و جامعه‌شناسی. در عین حال رویکردهای موجود نیز معطوف به شرایط و وضعیت جامعه ایرانی نبوده و بیشتر برای رد یا اثبات دیدگاه‌هایی بوده که در فضاهای فکری مطرح شده است. از این رو کمتر محققی را داریم که به طور همه جانبه با رویکردهای اجتماعی در پی شناخت پدیده‌ای به نام شهر یا زندگی شهری برآمده باشد و ببیند که فئودالیسم چه وضعیتی داشته، نظام سیاسی چگونه بوده و غیره.