مقاله

پرداختن به جایگاه و منزلت علم تاریخ در طبقه بندی های رایج علوم در نزد مسلمانان و معضلات و مسائل فراروی آن، مسئله پژوهش حاضر را شکل می دهد. حکما و فلاسفه که قائل به اصالت علوم و دانش های عقلی بودند، تاریخ را به عنوان علم نپذیرفتند.

پَریخان خانم دختر طهماسب اول صفوی از شخصیت های تأثیرگذار دوران صفویه(دوران طهماسب تا محمد خدابنده)به شمار می آید.او در تحولات سیاسی این دوران نقشی بسیار مهم ایفاء نمود؛در دوران پدرش طهماسب هیچ امر مهمی بدون مشورت او انجام نمی یافت.

حکیم عمر خیام نیشابور را که نام کامل او غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری است، همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی است، او که شهرتی ملی و جهانی دارد، نگین علمی، تاریخی و میراث فرهنگی نیشابور است.

نخستین بار به همّت استادان محمّد تقی دانش‌پژوه و ایرج افشار با راه‌اندازی نشریه «دربارۀ نسخه‌های خطّی» که بعدها به نام «نشریۀ نسخه‌های خطّی» چاپ می‌شد و تا دوازده دفتر آن از سال 1340 تا 1361 ش چاپ گردید. اندیشۀ گردآوردن گونه‌ای فهرست مشترک در ایران قوت گرفت.

در سال‌هایی که در دانشکده ادبیات بودم، حضور سه استاد با لباس روحانیت جلب‌ توجه می‌کرد. استاد شیخ عبدالله نورانی نیشابوری که آرامش همراه با لبخند‌ او را متمایز می‌ساخت و از بزرگانی بود که قدرش چنان‌که باید، شناخته نشد.

آثار تفسیری که در سده‌های متمادی نوشته شده، بخش مهمی از ذخایر فرهنگی جهان اسلام است و افزون بر نسبت درخور توجهی که این دست آثار در میان میراث اسلامی دارد، حجم تفاسیر قرآن به اندازه‌ای است که می‌توان گفت در هیچ‌یک از ادیان بزرگ جهان، چنین کمیّتی از تفسیر بر متنی مقدس نوشته نشده است. با وجود اهتمامی که عالمان مسلمان در یک‌ونیم هزارة گذشته به خود تفسیر قرآن داشته‌اند، درباره علوم درجه دوم که رجوع آنها به نحوی از انحا به تفسیر باشد، عنایت اندکی بوده است.

توهم در طول تاریخ به اشکال متنوع در زندگی انسان نقش بازی کرده است؛ اما امروز اغلب توهم بار ارزشی منفی دارد و به‌عنوان نشانه‌ای مرضی در بیماری‌ها شناخته می‌شود. وجود توهم در خواب و رؤیا، هنگام از خواب برخاستن یا به خواب رفتن، در مواقع افزایش فشار محیطی اجتماعی، از‌دست‌دادن عزیزان، یعنی در شرایط غیر‌مرضی دیگر، کمتر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و در صورت اعتنا به آن، جنبه ماورایی پیدا می‌کند.

محیی‌الدین ابن عربی (درگذشته به سال 638 هجری و 1240 میلادی) كه اتفاقا متولد مُرسیه اسپانیاست یكی از بزرگ‌ترین عرفای مسلمان محسوب می‌شود. انتساب لقب شیخ اكبر به او روشن‌ترین دلیل اثبات این ادعاست. وی كه در قرن ششم و هفتم هجری (معادل دوازدهم و سیزدهم میلادی) می‌زیست و صاحب آثار گرانقدر مهمی چون فتوحات مكیه و فصوص‌الحكم بود، تـاثیر عظیمی بر عرفان اسلامی پس از خویش گذاشت.

نشانه‌شناسی معماری آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری، بیانگر سه ویژگی ریاضیدانی، ستاره‌شناسی و شاعری- اندیشمندورزی اوست. مهیار علوی‌مقدم، در سخنرانی‌ای در نهاد کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی با تاکید بر این موضوع، آرامگاه این اندیشمند پرآوازة سده ششم را آمیزه‌ای از این سه ویژگی خیام دانست و براین باور است که در پژوهشی میان رشته‌ای، میتوان به تلفیقی از دانش‌های ریاضی، نجوم و ادبیات- هنر او دست یافت؛ اندیشمندی که حرفه‌ی اصلی او پرداختن به دانش‌های ریاضی و ستاره‌شناسی بود و گاه از سرتفنن، رباعی می‌سرود.

“خوب گویم و خوش گویم؛ از اندرون روشن و منورم، آبی بودم بر خود می‌جوشیدم و می‌پیچیدم و بوی می‌گرفتم تا وجود مولانا بر من زد و روان شد. اکنون می‌رود خوش و تازه و خرم.."

این بیان ژرف شمس تبریزی در هشتصد سال پیش؛ همواره مرا با یاد فرزانه فروتن دیگری از دیار فرهنگ پرور تبریز رهنمون می‌سازد، استاد محمد علی موحد خردمندی از کوی طلب که فرمود از مولانا آموخته‌ام که همواره دست از طلب ندارم؛ نیکو رهبری است طلب!