مقاله

تفسیر معاصرانه قرآن، تفسیری است با این چند مشخصه: اول اینکه آن را یک مفسر خاص ننوشته، بلکه چهار نفر از اسلام‌شناسان و قرآن‌پژوهان غربی زیر نظر و اشراف دکتر نصر گردآوری کرده‌اند.

فخر رازی، متکلم و فیلسوف قرن ششم هجری (543-606 ق) آثار بسیاری در حوزه های گوناگون معارف عصر خود نوشته است. گذشته از برخی از نظریات بدیع که در آثار منطقی و کلامی و فلسفی او دیده می َشود، بسیاری دیگر از نوشته های او بر پایه منابع دیگری فراهم آمده است که برخی از آنها امروز در دست است و بسیاری از آنها از میان رفته است.

تهران عملاً با تکیه و حمام و مدرسه، جنبه شهری به خود گرفت. دست‌کم از زمان صفویه، چهار مدرسه در این شهر شناخته شده است. نخستین مدرسه که بنیانگذار آن خواهر شاه طهماسب، دانش‌آموخته مکتب هرات بود در نزدیکی امامزاده یحیی راه‌اندازی شد. مدرسه دیگری در خیابان پامنار امروزی، جنب مناره مشهور آن و دیگری در خیابان بوذر جمهری، نرسیده به چهارراه سیروس و چهارمی هم مدرسه و مسجد حکیم‌باشی در نزدیکی تکیه دولت سابق که فقط مسجد آن باقیمانده، بودند.

در میان ده تن از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی که سهمی بنیادین در تحول علم در دنیای اسلام داشته‌‌اند، بیرونی جای ویژه‌‌ای دارد. درحالی‌که دیگران صرفاً ریاضی‌دان، منجم، طبیب، مورخ، جغرافی‌دان، زمین‌‌شناس، فیلسوف یا ادیب بوده‌اند، بیرونی در همه این علوم دست داشته و به همین دلیل نیز او را «نابغه جهانی» نامیده‌اند، عنوانی که چند قرن بعد به لئوناردو داوینچی در دنیای غرب داده شد.

ارسطو رأی فیثاغوریان در باب موسیقی را نپذیرفت و نظرش بر امثال فارابی و ابن‌سینا تأثیر گذاشت. «ارسطو سعی می‌کرد با استناد به این دلیل که اگر موسیقی کیهانی وجود داشت، سبب نتایج مصیبت‌آمیزی برای زمین می‌شد، وجود آن را انکار نماید.

رضا داوری اردکانی در سخنرانی خود در همایش روز جهانی فلسفه گفت: چرا امیدوار نباشیم که ایران یک بار دیگر به فلسفه اعتنا و اهتمام کند پیداست که من و امثال من کم و بیش به فلسفه دلبسته‌‌ایم.

دانش خواندن و نوشتن به طورعام و موضوع کتاب، کتابخانه و کتاب‌خوانی به طور خاص در تاریخ و فرهنگ ایران سابقه‌ای دراز و طولانی دارد و مردم ایران همواره با این موضوعات با احترام یاد کرده اند.

ابن‌خلکان، فارابی را بزرگترین فیلسوف مسلمان می‌داند. آثار این متفکر بی‌نظیر مسلمان از یک سو و پیشگامی‌اش در طرح مباحث فلسفی از دیگر سو و تأثیری که بر فلاسفه بعد از خویش گذاشت، سبب شد وی را مؤسس فلسفه اسلامی بدانند.

مقدمتاً باید تأکید کنم که کلمه فلسفه در عنوان این وبینار را اگر هم نظر برگزارکنندگان معنی عام آن بوده، من به «فلسفه اسلامی» تفسیر می‌کنم و در باره آینده فلسفه اسلامی در ایران سخن می‌گویم. برای اظهار نظر در باره آینده فلسفه در ایران، به نظر می‌رسد که باید نظر به گذشته بیفکنیم و از رخدادها و وقایعی که برای فلسفه، آموزش و پژوهش آن پیش آمده و فلسفه را در ایران به حرکت رو به جلو واداشته، مورد ملاحظه قرار دهیم تا بتوانیم برای آینده نتیجه بگیریم.

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی از معدود محل هایی بود که جمع زبده ای از اهل دانش و ارباب فضل و فضیلت را در آن یکجا می دیدم. آغاز این دیدار حوالی ۱۳۶۵ بود. بخت دیدار اکثریتی از آنها را قبلا نداشته بودم. در آغاز کار که دائرة المعارف در ساختمانی دو طبقه واقع در خیابان شهید آقایی، نیاوران، شکل گرفت، این جمع فرهیخته انگشت شمار بودند.