مقاله

استاد عزیزالله عطاردی از محققان و پژوهشگرانی است که تمام فعالیت ‏های پژوهشی خود را که بیش از شصت عنوان و بالغ بر 120 جلد کتاب و رساله است به تنهایی انجام داده و روش پژوهشی ایشان میدانی و بر اساس مشاهدات است. از سال 1340 تا 1370 در سفر به کشورهای مختلف و بازدید از مراکز فرهنگی و کتابخانه‏های مختلف در جستجوی منابع و مصادر گوناگون برای تحقیقات و پژوهش ‏های خویش بود. دو کار بزرگ ایشان یکی فرهنگ خراسان و دیگری مسانید اهل‏ بیت علیهم السلام است. همایش بزرگداشت عطاردی در سال 1385 برگزار شد و پس از آن در نشریه رایحه و نشریه محدث درباره همایش مطالبی نوشته شد.

واژه کاپیتولاسیون برگرفته از کلمه لاتین capitular به معنای انعقاد، قرارداد و عهدنامه است. سابقه کاپیتولاسیون به دوران روم باستان برمی‌گردد، اما به‌طور مشخص این اتفاق در دوره خلافت فرمانروایان عثمانی رخ داد.

کاپیتولاسیون(Capitulation) از کلمه (capitulate) به معنای شرط گذاشتن و در معنای لغوی آن سازش و تسلیم آمده است. کاپیتولاسیون به قرارداد هایی اطلاق می شود که به موجب آن اتباع یک دولت در قلمرو دولت دیگر مشمول قوانین کشور خود می شوند و آن قوانین توسط کنسول آن دولت در محل اجرا می شود ، به همین جهت در فارسی به آن" حق قضاوت کنسولی " نیز گفته می شود .

در این فصل، می‌باید از دو پیشكسوت و آغازگر طنزسرایی در دوره رضاشاه یاد كنم كه در ادوار بعد نیز همچنان در زمره خلاق‌ترین طنزآوران پارسی‌ گوی بودند. هر دو شاعرانی زبده و آگاه به ادبیات كهن و در عین حال چابك سخن و نقّاد و بذله‌گو، و در میان طنزپردازان، استادانی برجسته محسوب می‌شدند. بی‌آن‌كه قصد داوری داشته باشم،‌ از میان این دو تن، یكی مؤثرتر و نقّادتر بود و آثار و سروده‌های شیرینش هنوز از یادها نرفته و به امثال و لطایف مردم وارد شده است. این دو عبارت‌اند از عباس فرات و سیدغلامرضا روحانی كه هر دو از معاریف طنزسرایان معاصر ایران بوده‌اند.

«خواب» و «رؤیا» در آثار صوفیه، از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به گونه ای که بعضی از معروف ترین کتب عرفانی، بخش ویژه ای برای خواب و رؤیا و انواع آن اختصاص داده اند. از جمله والاترین خواب ها نزد صوفیه و مشایخ آن، «خواب دیدن پیامبر گرامی اسلام» است. در این گفتار، تنها به خواب هایی از پیامبر(ص) پرداخته می شود که در مهم ترین آثار منثور صوفیه در طی چهار قرن (قرن چهارم تا هشتم) نقل شده است.

فرااخلاق علمی است که به مبادی تصوری و تصدیقی علم اخلاق می پردازد و معناشناسی مفاهیم اخلاقی، از مباحث این دانش به شمار می رود. مهم ترین بخش در تحلیل مفاهیم اخلاقی، مفاهیمی هستند که محمول جمله های اخلاقی قرار می گیرند و شامل مفاهیم ارزشی مانند «خوب» و «بد» و مفاهیم الزامی مانند «باید»، «نباید» و «وظیفه» هستند.

در مورد بازپس­ گیری سرزمینهای واگذارشده در قرارداد گلستان و ترکمنچای این مسئله مهم مطرح است که هنگامی که این سرزمینها هنوز استقلال نداشتند و دولت- ملت نبودند عهدنامه ها بر جاماندند. امروز که همه آن سرزمینهای الحاقی خود یک دولت- ملت هستند چگونه می ­توان داعیه بازنگری در عهدنامه ترکمانچای و استرداد سرزمینها را مطرح کرد.

قدیم‌ترین روایتی كه درباره افضل‌الدین محمد مرقی كاشانی معروف به بابا افضل می‌شناسیم، به قلم دانشور بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی است كه در ضمن رساله «سیر و سلوك» خویش درباره یكی از آموزگارانش نوشته: «... اما پدر بنده كه مردی جهان‌دیده و سخن اصناف مردم شنیده... بنده كمترین را به تحصیل فنون علم و استماع سخن ارباب مذاهب و مقالات ترغیب كردی تا اتفاق را شخصی از شاگردان افضل‌الدین كاشی رحمه‌الله تعالی كه او را كمال‌الدین محمد حاسب گفتندی و در انواع حكمت، خصوصاً در فن ریاضی تقدمی حاصل كرده بود و با پدر بنده كمترین سابقه دوستی و معرفتی داشت بدان دیار افتاد پدر بنده را به استفادت از او و تردد به خدمت او اشارت كرد و بنده در پیش او به تعلیم فن ریاضی مشغول شد...»

رورتی فلسفه را ژانر ادبی خاصی می شمارد. در این منظر، شیوه اندیشه ادبی را برای جامعه انسانی آرمانی ترسیم و پیشنهاد می کند. جامعه ای که مسیری را از مذهب به فلسفه و از فلسفه به ادبیات طی کرده است. او بر خصلتِ فرهنگی شناخت بشری تأکید می کند و ادبیات را عرصه فرهنگی ای می داند که با سایر سطوح فرهنگ همپوشانی دارد. رورتی سخن از فرهنگی ادبی می کند، فرهنگی که غرب را دربرمی گیرد.به عقیده او، ادعای دین یا فلسفه اصیل، ادعایی بی فایده است.آنچه که به عنوان دین، فلسفه، روانکاوی یا علم گفته می شود بخشی از یک فرهنگ ادبی است. رورتی بر این است که فرض سرشت و معنای درونی و اصیل برای زندگی فرضی بلاموضوع است؛ بدین سان در خصوص مسئله و معنای زندگی دو دیدگاه را نشان می دهد: یکی رویکرد متافیزیکال و ماهیت گرایانه است که مبتنی بر دکترین معنایابی و کشف حقیقت است و دیگری رویکردی غیرمتافیزیکال،که مبتنی بر نگرش معنابخشی و حقیقت سازی برای زندگی است.

قرار نیست امروز به زبان شاملو بنویسیم اما نباید روی او خط بكشیم. زبان شاملو مگر چیست كه كنار رفته باشد؟ تركیب استادانه‌ای است از میراث زبان فارسی با زنده‌ترین واژه‌هایی كه امروز به‌كار می‌رود. عجیب است كه تازه شانزده سال از مرگ او گذشته و ما روی او خط می‌كشیم. امروز آن‌چنان در ادبیات پیش می‌رویم كه هر ده سال یك زبان جدید برای ادبیات‌مان ابداع می‌شود.