مقاله

بغداد در سدۀ دهم هجری سرزمینی حدفاصل دو قدرت سیاسی مهم در منطقه بود؛ دولت عثمانی و دولت صفوی. به تدریج در نیمۀ دوم این قرن، پایه های قدرت دولت عثمانی در بغداد استوار شد. بغداد که پیش از این، تحت حمایت ایرانیان، پیشینه ای دیرینه در برپایی کارگاه های هنری و خلق نسخ مصور باشکوه داشت، در این دوره شکوفایی دوباره یافت.

طریقت قادریه از نخستین سلسله های منظم صوفیانه در جهان اسلام و منتسب به شیخ عبدالقادر گیلانی (470 561 ق./1077 1166م) است که در فاصلۀ سدۀ هشتم تا دوازدهم هجری در جغرافیای پهناوری از سودان تا میان مسلمانان چین، از هند تا دورترین سرحدات اروپایی دولت عثمانی پراکنده شد.

آل عثمان یا عثمانیان در اواخر قرن سیزدهم میلادی/هفتم قمری از یک امیرنشین محلی در غرب آناتولی به تدریج به یک دولت مستقل و سپس به یک امپراتوری جهانی تبدیل شدند. اگرچه در دولت عثمانی، سنت تاریخ نگاری با تأخیر زیاد پدید آمد، اما بعد از تکوین، سیر تکاملی پیدا کرد، به گونه ای که به یکی از جریان های مهم تاریخ نگاری در جهان اسلام تبدیل شد

تفسیر طبری از جمله‌ی تفاسیر مهم جهان اسلام است. طبری در این اثر از روایات تفسیری شیعه بسیار اندک بهره می‌جوید؛ همچنان که نخستین مفسران شیعه‌ی هم‌عصر وی نیز ـــ چون عیاشی، قمی و فرات کوفی ـــ توجهی به نقل روایات غیر شیعی ندارند.

در جامعه‌ی فعلی، فقه سنتی کارآمد است یا فقه پویا؟ آیا مدل فقه مدرن مطلوب دنیای فعلی است؟ تردیدی نیست جهان معاصر با سودای سلطه بر طبیعت تمدن و دانشی عظیم پدید آورد که بر پایه‌ی آن، فرهنگ و روابط جدیدی سامان گرفت.

روزنامه‌ها در جهان معاصر منبع اساسی و مهمی برای تحقیق در تاریخ، فرهنگ و هنر یک ملت به شمار می‌روند. با مطالعه و بررسی یک نشریه در طول دوره انتشار آن، می‌توان تصویری نسبتاً گویا و ملموس از جریانات و فضای حاکم در آن دوره را به‌ دست آورد و با مقایسه آن با احوال کنونی مشخص می‌کند که هر یک از جریانات و وقایعی که اتفاق افتاده از کجا آغاز شده و چگونه شکل گرفته و به کجا رسیده است.

«صد شتر زین علم نزد من دو جو» «کفارۀ کسی که با خوردن آب یا با خوردن خاک روزۀ خود را عمداً» باطل کرده، چه تفاوتی با هم دارد؟ ۱) «اولی باید برای هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد و دومی باید برای هر روز به شصت فقیر طعام دهد»

برخلاف اروپای غربی که بعد از حملات بربرها تمدنش با سقوط در قرون تاریک فروپاشید، تمدن ایرانیان بعد از حمله اعراب وارد عصرطلایی خود شد و به پربارترین دوره خود رسید. بنابراین اروپای غربی و ایران در نتیجه حملاتی که اساسا با هم متفاوت بودند، با پیامدهای متضادی روبرو شدند و دو فرهنگ کاملا متفاوت را پدید آوردند.

شیخیه یکی از جریان های نسبتاً جوان در تاریخ شیعۀ امامیه است.یکی از نظریّات منسوب به آنان، نظریۀ«رکن رابع ایمان» است که انشعابات شیخی در مورد آن نظر همسانی ندارند. یکی از وجوه اختلاف در شناسائی مبتکر این نظریه است.

دانش سیره نگاری به دلیل آن که برای مسلمانان اهمیت بسیاری یافت، توجه همه گروه ها و شخصیت ها را به خود جلب کرد. در این میان، صحابۀ رسول خدا(ص) که خود حاضر و ناظر در حوادث دوران رسالت بودند نخستین گروه و مرجعی بودند که به عنوان منبع و مأخذ دریافت آگاهی های مربوط به این دوره، مورد توجه قرار گرفتند.