مقاله

«خدای نامه» یکی از آثار برجستۀ ادبیات ایرانی به زبان پهلوی در موضوع تاریخ اساطیری- داستانی ایران باستان است که متأسّفانه هیچ نوشته ای از آن به زبان اصلی باقی نمانده است. خدای نامه را می توان یک نوع ادبی پنداشت که روایت های گوناگونی(دهقانی، موبدی و پهلوانی) از آن موجود بوده است.

اقتصاد و سیاست اگر چه بر همدیگر تأثیر می گذارند، اما آهنگ تغییرات و تحولات سیاسی لزوماً با تغییرات اقتصادی هم آهنگ نیست. مرو بعد از فتح اسلام تا حملۀ مغول به واسطۀ جایگاه خاص آن در جادۀ خراسان و وضعیت مناسبش برای کشاورزی، به رغم تغییرات و تحولات سیاسی نمونه ای از این رشد و ثبات اقتصادی است.

در «مقالات تاریخی» آمده پس از قائم‌مقام و آمدن حاجی میرزاآقاسی، انگلیسی‌ها از جهالت و طمع و نوکرصفتی او نفعها بردند و به دست این جاهل و آن مستبد، یک پاره از ایران را از ایران جدا کردند [مقصود هرات و غوریان است] و به دستور انگلیس‌ها به دولت دیگر دادند

ابتدا اشاره کنم که منظور از «حرامی»، حرامکار است؛ کسی که مرتکب فعل حرام می‌شود و نیز به معنی دزد، کلاهبردار و متجاوز به حقوق مالی و اعتباری افراد جامعه و جوامع به طور پنهان و آشکار. پس این واژه فقط به افرادی اطلاق نمی‌شود که در تهیه رزق و روزی و گذران زندگی به اموال و سهام دیگران دستبرد می‌زنند یا با تردستی به چیرگی بر دیگران به قصد چپاول و غارت و قدرت، دست می‌یازند

کتاب قزلباش و هزاره در لابلای تاریخ افغانستان اثر احمدعلی محبی، از معدود پژوهش هایی است که به قزلباشان و پیشینه آنان در افغانستان توجه نموده است. این کتاب می تواند برای مطالعه جامعه شیعیان افغانستان که قزلباشان بخشی از آن هستند و همچنین ریشه یابی اقوام ایرانی در افغانستان مفید باشد.

علمای جبل عامل نقش قابل توجهی در تحکیم مبانی مشروعیت دولت صفویه، ترویج شعائر دینی و پیگیری سیاست مذهبی صفویه داشته اند. از برجسته ترین دانشوران مهاجر از لبنان، محقق کرکی بود که او را مروج شیعه در سده 10 ه.ق. خوانده اند. تاریخ پژوه معاصر، اندرو نیومن در مقاله ای با ذکر دلایلی ادعا نموده است که مهاجرت علمای جبل عامل بیشتر به افسانه می ماند.

ابن سینا در بسیاری از مسائل وجودی و علوم اعتباری، یقین قطعی نداشته است. این مسئله نه از ضعف اوست بلکه کمال انصاف و تواضع علمی او را می رساند. دیدگاه وی در مسائل عمده دینی از جمله معاد نیز حکایت از حقیقت پژوهی خالی از گزافه پردازی او دارد.

نوسازی به معنای فرایند نو (مدرن) شدن است. شکی نیست که «نو» عنصر کلیدی این تعریف است. در فرهنگ وبستر «نو» به این معانی آورده شده است: مربوط به زمان حاضر یا دوره‌های اخیر؛ و یا مربوط به یا الزام به عمل بر مبنای آخرین سبک‌ها، روش‌ها و ایده‌ها؛ یا مربوط یا منسوب به دورة تاریخی بعد از عصر میانه از 1450میلادی تا روزگار کنونی.

در رجال کشی (نک: اختيار معرفة الرجال المعروف برجال الكشى ؛ ج‏۲ ؛ ص۵۳۰ تا ۵۴۰) حکايتی آمده درباره مناظره هشام بن الحکم در مجلس يحیی بن خالد برمکي که مشتمل است بر حوادث منجر به مرگ او. در اين حکايت سبب دشمنی يحیی بن خالد برمکي با هشام دشمنی هشام با فلاسفه عنوان شده است.

دارالفنون نام مدرسه ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان دار ناصرالدین شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را می توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. در نوشته های ایرانی، تا دیرزمانی همۀ دانشگاه ها را دارالفنون می خواندند.