مقاله

من معتقدم شیخیه را باید شناخت. خوب هم باید شناخت. بر اساس منابع دست اول آن و نه ردیه ها و اتهام نامه هایی که بر علیه آنها نوشته و یا پرداخته شده است. آثار شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی و حاجی محمد کریم خان پاره ای جدا و بیگانه از سرشت و سرنوشت فکر ایرانی در اسلام نیست. پاره ای بیگانه نسبت به تشیع نیست.

از دورۀ فاطمیان، ایوبیان و مملوکان در کشورهای سوریه و مصر، آثاری از چاپ می بینیم که به صورت حواله پول، کارت بازی، و طَرش(ادعیه کاغذی که بیشتر زائران مکه از آنها استفاده می کردند و دعاهایی که همراه خود می بردند) وجود دارد. اینک تنها به قصد گذاشتن سرنخ هایی برای پیگیری داستان پیشینۀ چاپ در نزد مسلمانان، یادداشتی از جفری راپر را به همراه منابعش در اختیار می گذارم. باشد که دیگران پیگیر آن باشند. نمونه هایی از طرشهای موجود در ادامه می آید.

اندیشه تغییر خط و تکامل خط عربی، از قرن اوله.ق تا زمان حال را، می توان حداقل به سه دوره یا بخش: اندیشه تغییر خط در «امپراطوری اسلام» و در «کشورهای اسلامی» و نیز «اندیشه تغییر خط در ایران» تقسیم نمود، که هر کدام داستان خواندنی خود را دارد. ما به هر کام از این عناوین تحت یک مقاله جداگانه، پرداخته ایم. در این مجال، به « اندیشه تغییر خط در امپراطوری اسلام» می پردازیم....

تاریخ جهانگشای جوینی، مهم ترین و مستند ترین کتابی است که درباره حملۀ مغول به ایران تألیف شده و بسیاری از زوایای این واقعۀ هولناک را می توان از خلال نثر مزّین و آراستۀ جوینی – که خود پوشش مناسبی برای بیان حقایقی محسوب می شود که به صراحت قابل بیان نبوده – دریافت. تحقیقات پژوهشگران متأخر غربی، حاکی از آن است که جوینی در نگارش تاریخش رعایت انصاف را ننموده

در فرهنگ معین، ذیل کلمه دبیر نوشته شده: نویسنده، منشی، کاتب، درس خوانده و با سواد. ضمناً این کلمه از پهلوی گرفته شده و دبیری و نویسندگی و کتابت، از مشاغل مهم دیوانی به شمار می آمده و شغلی مستقل بوده است. به طبع برای آن آداب و فنونی در نظر گرفته می شده و هر کسی که به این شغل رو می آورده، باید تمام این فنون را فرا می گرفته و سال ها در این امر تجربه کسب می کرده.

احمد تفضلی از چهره‌های مهم و تأثیر‌گذار در پژوهش‌های ایران‌شناسی است. او نقش مهمی در تبیین دستاورد‌های ادبی و فرهنگی ایران پیش از اسلام داشت و عمری بر سر این کار گذاشت. مهم‌ترین ویژگی استاد دکتر احمد تفضلی وجه بین‌المللی بودن آثار و فعالیت‌ها و پژوهش‌های‌شان در عرصه فرهنگ و ادبیات و زبان‌های ایران باستان است. کمتر کسی توانست به این جایگاه جهانی در این حوزه‌ها دست پیدا کند.

در سدۀ بیستم، در اندیشه غربی قدرت بیش از هر زمان دیگر به نقد کشیده شده است. برتراند راسل ضمن برشمردن گونه‌های قدرت به‌ویژه قدرت برهنه، از خطرات قدرت دولتی سخن به میان می‌آورد که یکی از آنها جداشدن فرد قدرت‌پرست از اخلاق است: «مردمان خواه ناخواه به خاطر عشق به قدرت معیارهای اخلاقی خود را نقض می‌کنند.»

بیشترین گزارش ها و پژوهش ها از کردار مزدک و مزدکیان در نوشته های اسلامی به چشم می خورد، این نوشته ها افزون بر نگاشتن داستان مزدک و پیروانش، به گفتار درباره منش وی نیز پرداخته اند و پیوسته به مزدک لقب های بسیاری افزون کرده اند. گاه این لقب ها مثبت بوده اند ؛ مانند فردوسی که مزدک را «سخنگوی با دانش و رأی» خوانده و گاه منفی بوده اند به مانند خواجه نظام الملک که او را «طرار نابکار و سگ لعین» نامیده.

حیدری و نعمتی، یا به عبارت دیگر، امیرحیدری و نعمت اللهیه، به مخاصمات دو طرفهٔ میان بخش های شهری در عصر صفوی و پس از آن در ایران گفته می شود. از اواخر سدهٔ 9ه /15م تا دهه های اخیر، شماری از شهرها و قصبات ایران بر اساس تقسیم محله های مجاور به دو گروه لحاظ می شده اند که یکی به عنوان حیدری خانه و دیگری به عنوان نعمتی خانه شناخته می شد. ساکنین هر محله به طرف مقابل تحقیر و اهانت شان را ابراز می داشتند و به طور دوره ای با هم برخورد و جنگ های عمومی داشتند. ریشهٔ نام آن ها و دلایل تخالف و خصومت شان عموماً برای اعضای این گروه ها شناخته شده نبود.

در این جستار، یکی از برجسته ترین عارفان نیمه دوم قرن چهارم هجری قمری و اوایل قرن پنجم، «جعفر بن محمد بن حسین ابهری»، معروف به «باباجعفر» و اثر گمنام او با نام «آداب الفقراء»، برای نخستین بار معرفی می شود. در متون عرفانی فارسی، نامی از باباجعفر ابهری و نشانی از کتاب او نیست؛ ولی در تراجم و آثاری که درباره حوزه عرفانی جبال نوشته شده و بیشتر هم به زبان عربی است، او عارف، شاعر و محدث بزرگی به شمار می رود که جایگاه خاصی در عرفان آن مناطق دارد.