مقاله

در طول اعصار پیشین در نظام قضایی ایران، منصب قضاوت همواره در حیطه اختیارات علما و روحانیون بوده است که این امر با رسمی شدن مذهب تشیع در عصر صفوی، از استحکام بیشتری برخوردار گردید. با روی کار آمدن دولت پهلوی، مدرنیزاسیون در کلیه ابعاد و ارکان مملکت در دستور کار قرار گرفت، طبعاً نظام قضایی سنتی مبتنی بر عرف و شرع نیز از دایرۀ شمول مدرنیزاسیون برکنار نماند.

سابقه ی تاریخی آغاز جریان روشنفکری در ایران به اواخر دوران فتحعلی شاه و اوایل دوران محمدشاه قاجاریه (1190-1232ش/1811-1853م) بر می گردد. در این زمان عده ای از دانشجویان برای تحصیل علم به فرنگ رفته و پس از فراگیری اندیشه های مدرن سیاسی– اجتماعی غرب، آن را در ایران مطرح کردند. در پی آن، عده ای از اشراف و شاهزادگان جذب این اندیشه ها شدند و کوشیدند اصلاحاتی را در جامعه ایجاد کنند.

آیین مانوی آیینی است گنوسی که جزء فرقه های عرفانی به شمار می رود. اصل اساسی این آیین، هبوط روح از عالم اعلا که جایگاه حقیقی اوست و گرفتاری آن در عالم ماده است، وظیفۀ انسان در این دنیا رهاسازی روح گرفتار در بند ماده است.

تاریخ علم حسابداری از جمله موضوعاتی است که جایگاه و روند آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در بسیاری از کتب حسابداری زادگاه حسابداری را به کشورهای غربی منتسب می کنند ولی بسیاری از محققان سابقه آن را به 6000 سال قبل در بین النهرین می دانند. در این مقاله به بررسی نظام حسابداری و حسابرسی و بانکی در دوره هخامنشیان پرداخته شده است.

سلجوقیان اولین و وسیع ترین امپراتوری ایران بعد از اسلام و بزرگترین قدرت قلمرو شرقی جهان اسلام را در قرون میانه پدید آوردند. حکومت سلجوقیان در عرصه سیاسی و نظامی، حکومتی موفق بود. آنها با شکست دادن غزنویان حتی بر دستگاه خلافت عباسی نیز استیلا یافته و بغداد را تصرف کرده و در حیطه و حوزه نفوذ خود در آوردند.

تاریخ نگاری صفویه جنبه های منحصر به فرد خود را گسترش داده است، اما دارای ریشه هایی در سنت تیموری شرقی است که مرکز آن در هرات بود. بسیاری از مورخان صفویه تاریخ های اوایل تیموری را به عنوان آثار قابل تقلید، مورد تحسین قرار داده اند.

در ایران باستان دین مردان همواره یکی از عوامل سرنوشت ساز جامعه بوده و از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده اند و در طبقه بندی های اجتماعی در راس جامعه قرار می گرفته اند. اجرای مراسم مذهبی و خواندن سرودهای دینی بر عهده آنان بود که بعدها با قدرت گرفتن آنان در تصمیم گیریهای پادشاهان و دادن مشاوره به آنان نقش مهمی را ایفا می کردند.

در بیتی از دیباچۀ شاهنامه، دربارۀ جوهر ِ آسمان آمده است: ز یاقوت سرخ است چرخ کبود / نه از آب و باد و نه از گرد و دود. مصراع دوم در بردارندۀ اندیشۀ مفسران اهل سنت است که آفرینش آسمان را از آب، باد، گرد (برق ِ لطیف حاصل از برخورد بخارهای دخانی) و دود (بخار آب) می انگارد که فردوسی آن را نمی پذیرد؛ اما او تحت تأثیر باورهای موجود در فرهنگ باستانی ایران و مذهب اسماعیلی، محتملاً آسمان (یاقوت سرخ) را در بیانی مجازی، گوهر ِ آتش پنداشته است

بنیان هستی و زندگی انسان، با حیات اجتماعی و نظم و سامان امور نسبت حقیقی و وجودی دارد؛ و از جانب دیگر، تحقق و تحصل انتظام و انسجام زندگی، با حکومت و حکمرانی و قدرت و سیاست مرتبط است. به تعبیر بهتر، انسان و زندگی و جامعه، با تفکر و تدبیر از یک طرف، نهادهای قدرت و سیاست و اجتماع، از طرف دیگر، مناسبت و موافقت دارند؛ نیرومندی زندگی و جوامع و حاکمیت‌ها، از نیرومندی و قوت تفکر و اندیشه و تدبیر ناشی می‌شود؛ و برعکس، اندیشه‌ها و فکرها و تدبیرها، با قدرت نظام و ملک و ملوک و انتظام امور اجتماعی، نیرو می‌گیرند و قوی می‌شوند

یکی از خصوصیات آقا محمدخان قاجار حرص و آز بیش از حد در مال اندوزی بوده است، بطوریکه همه کاره سلطنت خودش بود و شخصاً به تمام کارهای محاسباتی کشور رسیدگی می کرد.وی خود خزانه دار و مستوفی الممالک و صاحب دیوان دولت خود بود. و هرجا از طلا و جواهر بوئی می برد ، تا دانۀ آخر را ضبط نمی کرد آرام نمی گرفت و با اینکه ابداً جواهر استعمال نمی کرد و سر و بر خود را با جواهر نمی آراست عشق شبیه به جنونی به جواهر داشت .