مقاله

خروج از عادت در حیطۀ ادبیات هم، همچون دیگر معارف انسانی، کار نوابغ است. خلاف عادت هایی که حافظ در غزل خود ایجاد کرد منشأ جریانی شد که مقلدان بسیاری را پدید آورد. این خلاف عادت ها در حوزۀ صورت، معنی، یا ارتباط های ممکن در معنی و صورت رخ داده است.

یکی از منظومه های پهلوانی تا امروز ناشناختۀ ادبِ حماسی ایران زرین قبانامه است که در سه دست نویسِ موجود از آن با نام های شاهنامۀ اسدی، رستم و سلیمان و زرین قبای هفت لشکر معرفی شده است. سرایندۀ شیعی متن ناشناس است

درفش شاهان و پهوانان در شاهنامه و دیگر متون حماسی از جهت نشان مندی های نمادین و دلالت های آیینی بسیار ارزشمندند. نشانه های نمادین بر پیکرۀ درفش ها و ویژگی های آنها در تحلیل مختصات فردی ، اجتماعی و نیز ویژگی های درونی و روانی خداوندگاران آنها، با توجه به مطالعات توتمیسم، اهمیت می یابد.

معرفت، صفت بارز روح انسانى است و عرفان از آغاز آفرینش، فراتر از مشخصات شناسنامه اى ملت ها، در عمق شناسه هاى فرهنگى ایشان نفوذ کرده است. عرفان اسلامى و ایرانى هم که شکل متکامل و پالایش شد ه اى از عرفان است داراى ابعاد و جنبه ها و سلسله رفتارهایى است. سماع یکى از آن رفتارهاست که از جایگاه ویژه اى برخوردار است. این مقاله روایتى است مختصر از آداب و مراسم سماع در عرفان اسلامى ایرانى.

مرزهای شرقی ایران از گذشته‌های دور تاکنون، در معرض ناامنی‌هایی بوده‌اند که در صورت عدم کنترل می‌تواند به بحران امنیت ملی تبدیل شود. پدیده جنگ زدگی در کشورهای همسایه شرقی، قاچاق انسان و مواد مخدر، ورود اتباع غیرمجاز، حساسیت‌های قومی و بنیادگرایی در روزگار کنونی بر امنیت مرزهای شرقی کشور متمدن و کهن ما سایه افکنده‌اند.

بعد از گذشت دو قرن از وفات حکیم پرآوازه ایرانی عمر خیام بود که جامعه علم و ادب جهانی از وجود رباعیات خیام با خبر شد. از همان ابتدای بروز و ظهور رباعیات کسانی کوشیدند که در سرودن رباعی از خیام پیروی کرده، و دانسته یا ندانسته بر تعداد آن‌ها بیفزاید. تا جایی که امروزه حجم عظیمی از آن‌ها را می‌توان در کتاب‌ها و سندها مشاهده کرد. تعداد رباعیات منسوب به خیام، در برخی نسخه‌ها به کمتر از (۸۰) و در برخی دیگر به بیش از (۱۲۰۰) عدد می‌رسد.

امام محمد غزالی ترک مجلس وعظ کرده بود. طالبان ذوق از حضرت امام التماس کردند، برای نصایح و موعظه. امام نیز ملتمس ایشان مبذول داشته، همّت بر تزیین مجالس موعظت گماشته‌اند، روز اول حافظ در مجلس امام آیتی از آیات تقوی و خشیت ملک اعلام خوانده است، اما در اثنای تقریر فرموده‌اند: آنچه این ضعیف در مدت سی‌سال از معانی اخبار به مسامع احرار و اخیار رسانیده است، فردوسی حاصل این همه در دو بیت ادا کرده و این دو بیت را خوانده‌اند

آن چه در این مقاله آمده است، بیان اجمالی داستان آفرینش آدم، صدور فرمان خداوند به فرشتگان برای آوردن مشتی خاک از زمین است و این که از میان این فرشتگان تنها عزرائیل موفق می شود با اغفال زمین، مشتی خاک برگیرد و فرمان الاهی را اجرا کند. این داستان که در دفتر پنجم مثنوی و مرصادالعباد نجم رازی آمده است، برای بیان دو هدف متفاوت است:مولانا نخست از مساله خیر و شر سخن می گوید و نتیجه می گیرد که امتناع خاک در رد پذیرش ماموریت فرشتگان برای آن است که گرفتار خیر و شر نشود.

بی شک تراوش های اندیشه به عواملی بستگی دارد که بتواند ذهن و زبان و سبک بیان سخنور راتحت تأثیر قرار دهد و ممیز هنجار سخن او با سخن گویندگان دیگر شود. در مثنوی مولوی نیز انگیزه های گوناگونی مایه شورانگیزی تعابیر عارفانه می شود که خود در حوزه سبک شناسی اثار مولانا قابل تأمل بسیار است . از این گونه عوامل می توان به سیمای پیامبر اکرم(ص) حضرت علی(ع)‘حسام الدین چلیی‘شمس تبریزی و ... اشاره کرد و جلوه های نور‘عشق‘خورشید‘آتش و ... را در تبیین تعابیر بلند مولانا در زمینه های گوناگن دید . این مقاله به اختصار گونه هایی از این موارد را در مثنوی نشان میدهد.

مثنوی بزرگترین و مشهورترین کتاب منظوم عرفانی از زمان خود مولانا مورد توجه علما و عرفا قرار گرفته است. از دیر زمان شرحهایی به زبانهای مختلف برآن نوشته اند و در اثنای شرح پاره یی از لغات آن را توضیح داده اند. درباره لغات مثنوی هم کتابهایی مستقل از قرن نهم هجری به بعد تدوین شده که از میان آنها به فرهنگ مثنوی از عبداللطیف بن عبدالله کبیر و مظهر الاشکال از محمد شعبان زاده که به ترکی و احتمالاً از سده یازدهم هجری است میتوان اشاره کرد