مقاله

داستان‌های شاهنامه در طول روزگاران متمادی تحول یافته و دگرگون شده‌اند. «مطالب اوستایی، چه آنها که در اوستای موجود دیده می‌شوند و چه آنها که از دست رفته و تنها ذکری از آنها در دینکرد بازمانده، فقط از شاهان پیشدادی و کیانی سخن می‌گویند، آن هم تا عصر گشتاسب.

شخصیت به هم راه پیرنگ محوری ترین و مهم ترین عناصر داستانی بشمار می آید. عنصر شخصیت در ادبیات داستانی قدیم و جدید عنصری ثابت و با اهمیت بوده، و سنگ بنای اثر ادبی را تشکیل می دهد.

برخی شاهنامه را به دلیل منظوم یا حماسی بودن و یا وجود بخش های اسطوره ای، متنی تاریخی ندانسته یا دست کم ارزش تاریخیش را کم رنگ انگاشته اند. این جستار به دنبال یافتن پاسخ پرسش هایی دربارۀ سبک و شیوۀ تاریخ نویسی شاهنامه، شناخت ویژگی های تاریخ نگارانۀ آن و نشان دادن ارزش و جایگاه آن در روند تاریخ نویسی ایرانی است.

در این مقاله کوشش شده است تا مبتنی بر رویکردی تحلیلی – مقایسه ای اختلاف صورت نگاشته های دو واژة «رخش» و «دخش» در فعل مرکب «رخش / دخش کردن به معنای «تیره و سیاه کردن» در چهار بیت شاهنامة فردوسی واکاوی، مقایسه و شرح شود. بنابراین، در مسیر شرح و پردازش مباحث نوشتار، به بررسی جایگاه صرفی و معنایی این واژگان، در چارچوب رویکرد مقایسه ای به نسخه های مورد بررسی شاهنامه پرداخته ایم.

از کهن ترین روزگاران‘شناسایی تمام نقاط جهان‘مورد توجه دانشمندان بوده‘ به طوری که بخش مهمی از عمر خود را مصروف این مهم داشته اند و چه بسا عدم امکانات آن روز باعث شده است که جهانگردان جان خود را برسر این کار از دست بدهند.

«نقد اسطوره ای» بستری انسانشناختی دارد که اثر ادبی یا برخی بنمایه های آن را به ژرف ساخت کهن الگویی آن تاویل می کند. در این جستار با روش تحقیق کیفی و بر اساس رویکرد نقد اسطوره ای (با گرایش کهن الگویی) به تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه پرداخته، و سعی شده است چرخه تغییرات اسطوره او بر اساس این رویکرد تفسیر شود.

در تاریخ یازدهم بهمن ١٣٩٧ در برنامه تلویزیونی هفت، بین رضا رشیدپور، مجری برنامه و محمدحسین مهدویان، کارگردان جوان، درباره نقد آخرین فیلم وی گفت‌وگویی در جریان بود. در حین گفت‌وگو، مهدویان در حاشیه‌ به شاهنامه فردوسی و محتوای آن گریزی زد.

عارف قزوینی که در دوره تاریخ‌ساز مشروطه می‌زیست، می‌گوید: به ملتی که ز تاریخ خویش بی‌خبر استر به جز حکایت محو و زوال نتوان گفت. امروزه اهمیت تاریخ‌دانی و تاریخ‌نویسی و تاریخ‌خوانی بر کمتر کسی پوشیده است، اما باید دانست که روایت تاریخ به یکسان نیست و مکاتب مختلفی در خصوص تاریخ‌نویسی و تحلیل و ارزیابی تاریخ و درک فلسفه آن وجود دارد که کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری» (چاپ پژوهشکده تاریخ اسلام) تا اندازه‌ای به آن اشاره شده است. آنچه در پی می‌آید، تلخیصی از فصل دوم این کتاب است.

یادگار زریران نخستین متن منظوم باقی مانده – به فارسی پهلوی – از میان آثار حماسی دینی فارسی است. موضوع این اثر، بیان دلاوری ها و جانفشانی های ایرانیان و معتقدان دین نو (زرتشتی) در برابر خیونان است.

دنیا از نظر تعلق قلب است به هر چیزی که انسان را از خدا غافل سازد. مولانا معتقد است: اصل باغ و گلزار جهان در جان و روح است که انعکاس آن بر آب و گل دنیا افتاده است. او دنیا را زن جادوگر می داند که با سحر و افسون همه را فریب می دهد. در نظر او تمام موجودات و ممکنات دنیا همواره در حال تغییر و تحولند. علاوه بر اینها در موارد متعددی از داستانهای پیامبران نیز برداشتهای لطیف و تمثیلی خاصی از دنیا ارائه می دهد.