مقاله

جامعه ایران در آستانه مشروطیت وارد مـــرحــــلــــــه جدیدی از تغییر و تحول در ساختار سیاسی - اجتماعی شد که با دوران پیش از آن تفاوت چشمگیری داشت. از جمله در زمینه حضور زنان در عرصه اجتماع و سیاست، فرهنگ این تحول شایسته ذکر و قابل مطالعه است. نظر تعدادی از محققان بر منزوی بودن زنان عصر قاجار از فعالیت‌های گوناگون جامعه قرار داشته است.

با اعتذار از خوانندگان ارجمند که به این شاخ و آن شاخ می‌پریم، اجازه بدهید همان‌گونه که در آغاز نگارش خاطرات مجالس عزاداری کرمان با الهام از مقالات استاد دکتر مهدوی دامغانی از تهران شروع کردم و بعد به کرمان رفتم، حالا هم در وسط مطلب، با توجه به عنایت جناب استاد به این یادداشت‌ها، چند دقیقه‌ای از کرمان به تهران بیایم و باز برگردم به کرمان:

سخن از مناسبات و روابطِ اجتماعیِ کار به شیوه جدیدی است که تا قبل از آن به شیوه سنتی انجام و مدیریت می شد و تعیین کننده درک خود، دیگری و جهان اجتماعی می‌شد. اما اکنون، تماماً گسسته است و جایگزین آن ، روابط جدیدی است که تولید کننده درک فرهنگیِ دیگرگونه ای از «خود ، دیگری، کار و شهر» می‌شود.

سپیده‌دم یکی از روزهای 1322 پزشک احمدی را با دستهای دستبند شده به میدان توپخانه تهران آوردند و همین‌که خواستند او را دار بزنند فریاد زد: «ای مردم من بی‌گناهم، مقصر دیگران بودند». بااین‌حال مأموران اعدام فرصت ندادند و طناب دار را به گردنش انداختند و چند لحظه بعد جنازه پزشک احمدی، قاتل خونخوار زندان قصر که بارها شاهد لحظات جان دادن قربانیان خود بود از طناب دار آویزان شده بود و نسیم صبحگاهی آن را تکان می‌داد.1

استان گیلان یکی از استان‌های شمالی کشورمان است که دارای طبیعتی زیبا و پوشیده از جنگل و سرشار از منابع آبی است، به‌طوری‌که استان رشت پرباران‌ترین استان کشور است، میزان بارش سالیانه آن حدود ۱۳۵۹ میلی‌متر مربع است.

ادوار تاریخ ایران‌زمین را بر مبنای پارامترهای متفاوتی تقسیم‌بندی می‌کنند که عموماً تقسیم‌بندی رایج بر اساس سلسله‌های سیاسی حاکم بوده است؛ برای نمونه، در متون تاریخی به‌کرات با عبارتی مثل عصر سلجوقیان یا دورۀ غزنویان یا مانند این‌ها روبه‌رو می‌شویم. واقع امر این است که به‌رغم وجود چنین تقسیم‌بندی‌هایی در متون تاریخی و تحقیقات مرتبط (حوزه‌هایی مثل تاریخ ادبیات، باستان‌شناسی، جامعه‌شناسی تاریخی و امثالهم)، ولی در عالم واقع گاه به‌سختی می‌توان مابین این دوره‌های مختلف خطوط تمایز پررنگی ترسیم کرد.

تصوف به شکل رسمی آن یکی از نظام‌های معنایی مورد بررسی ماست که در این دوره با ظهور صفویان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار شد. پیش از ظهور صفویان در قرون هشتم و نهم تصوف تقریبا به یک گرایش عمومی و اجتماعی بدل شده بود و شاهد شکل‌گیری خانقاه‌های بزرگی در شهرهای مختلف ایران هستیم.

وجوه هنری هر مراسم آئینی در میزان تاثیر، گستره و ماندگاری آن تعیین کننده است. آئین های عاشورائی با صور مختلف هنری، بخصوص شعر و لحن و آهنگ، به طور چشمگیری آمیخته است. این آمیختگی به نوبه خود در نگاهداری و انتقال نسل به نسل سبک و سیاق این آئینها نقشی اساسی دارد

مسلمانان از اواخر قرن اول هجری می‌آموزند كتابچه‌هایی تحت عنوان «جزء» كه شامل احادیث می‌شود تهیه كنند. در قرن دوم این كتابچه‌ها بزرگ‌تر شدند و علاوه بر احادیث، رویدادهای تاریخی نیز به همین طریق جمع‌آوری می‌شدند. اسكلت تاریخ صدر اسلام كه در قالب همین كتابچه‌ها گذاشته شده است، توسط تابعین دوم و سوم بنا شد.

واقعه عاشورا را همه می‌دانیم كه از نادر وقایع تاریخ بشر است كه ویژگی‌های اختصاصی دارد. ما با واقعه‌ای روبه‌رو هستیم كه نظیرش را بدون اغراق پیدا نمی‌كنیم. آنچه در این واقعه رخ ‌داده، آشكار شدن جلوه معرفت الهی در وجود انسان‌هایی گرانقدر، آن‌هم در میدان آزمون‌های سخت و سهمگین است. میدانی كه در آن شناخت و معرفت اشخاص، ایمان و یقین آنها در محك آزمایش گذاشته می‌شود.