مقاله

اهميّت سخن گفتن از خدا بر كسي پوشيده نيست و هيچ نظام فلسفي نيست كه در اين مسئله نفياً يا اثباتاً سخني نگفته باشد، از جمله در دو نظام فلسفي ارسطويي و صدرايي درباره ضرورت وجود خدا و اوصاف جلال و جمالش بحث شده و خدا در هر دو نظام فلسفي جايگاه ويژه‌يي دارد.([1]) بويژه در حكمت صدرايي كه در بيشتر آثارش از ذات و صفات و اسماء و افعالش سخن رفته است. وي علاوه بر آنكه آثار مستقلي مانند كتابهاي المبدأ و المعاد، المظاهر‌الالهية و حكمت‌عرشيه در اينباب ارائه نموده در ديگر آثارش نيز در اين زمينه مباحث مستوفايي دارد. از جمله در اسفار (كه مفصلترين اثر علمي ‌اوست و يك سوم آن به مباحث الهيات بالمعني الاخص، اختصاص يافته است)([2]) الشواهد الربوبيه، المشاعر، المفاتيح‌الغيب و... . در اين مختصر هدف، مقايسه انديشه‌هاي دو حكيم شرق و غرب، متعلق به دو دوره متقدم و متأخر در باب شناخت خدا بويژه اوصاف كمالي اوست.

سياست گاهي از ديدگاه فلسفه سياسي بررسي مي‌شود و گاهي هم بايد آن را از يک ديد الهي مثلاً حکمت متعاليه كه نمونه‌اي عالي از آن است مورد بررسي قرار داد. ببينيم از اين ديدگاه سياست مدن چه معنايي دارد. اساساً بحث درباره سياست مدن، هميشه بحث بسيار مهمي براي فلاسفه بوده و اين را بايد افتخاري براي فلسفه دانست. بزرگترين فلاسفه به بحث سياست مدن پرداخته‌اند و بلکه بحث‌ها‌ي اساسي خود را به اين مبحث اختصاص داده‌اند.

جنگهاي صليبي اوج حوادث قرون وسطي و شايد جالبترين واقعه‌اي بود كه در تاريخ اروپا و خاور نزديك روي مي‌داد. اكنون دو دين بزرگ جهان، اسلام و مسيحيت، بعد از قرنها مناظره، سرانجام آن را به حكميت نهايي بشر – يعني به ميدان جنگ- واگذار مي‌كردند. تمام ترقيات قرون وسطايي، جميع عرصه‌ي بازرگاني و جهان مسيحي، همه‌ي شور اعتقاد مذهبي، و كليه‌ي قدرت فئوداليسم و فريبندگي شواليه‌گري در دويست سال جنگي كه براي روح بشر و منافع بازرگاني درگرفت به اوج كمال و ذروه‌ي اعتلا رسيد.

فرهنگ به دلیل ماهیت ذاتی خود از تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه تأثیر می‌پذیرد. رشد سریع و فزاینده ارتباطات و تکنولوژی ظهور پدیده‌های نوین در عرصه رسانه‌های دیجیتال و تأثیرگذاری فضاهای مجازی در روابط انسانی،شرایط جدیدی را در تحولات فرهنگی به وجود آورده است. اصطلاح جنگ تمدن‌ها و فرهنگ‌ها گر چه محصول نگاه بدبینانه به تأثیر منفی تحولات در قرن بیستم دارد اما ورود اندیشه گفت‌و‌گوی تمدن‌ها نگاه مثبت و پاسخ تعامل‌گرایانه به تحولات فرهنگی در عصر حاضر دارد.

یرانیان در روزگار باستان، پدیدآورندگان ِ فرهنگ و ادبی گسترده و گران مایه بودند كه امروز بخشی از داده های آن را در دست داریم و از بخش های ناپدیدشده ی آن نیز نشانه ها و اشاره ها و نام ها و گاه گُزینه هایی به ما رسیده است.

مردم‌ عامّه‌ چنين‌ مي‌پندارند كه‌ فلسفه‌ موضوعي‌ كاملاً جدا از زندگي‌ روزمرّه‌ است‌. وقتي‌ گفته‌ مي‌شود فيلسوف‌، شخصي‌ در نظرشان مي‌آيد كه‌ از زندگي‌ عادي‌ و معمولي‌ كاملاً فاصله‌ گرفته‌ و در معناي‌ متعالي‌ وجود فكر مي‌كند. واقعيت‌ اين است‌ كه‌ هر چند اين‌ پندار دور از حال‌ مردم‌ كوچه‌ و بازار تا حدودي‌ جاي‌ گرفته‌ ولي‌ علاوه‌ بر آنكه‌ پيشينه‌ فكر فلسفي‌ آن‌ را تأييد نمي‌كند سيرة‌ عملي‌ و علمي‌ فيلسوفان‌، چه‌ گذشته‌ و معاصر، نشان‌ مي‌دهد كه‌ كاملاً درگير مسائلي‌ بوده‌ و هستند كه‌ براي‌ زندگي‌ روزانه ما اهميت‌ و با آن‌ يا مستقيم‌ و يا غير مستقيم‌ تماس‌ دارد.

قاعده اتحاد عاقل و معقول از قديم الأيام مطرح بوده و گفته مى شود كه فرفوريوس درباره آن بتفصيل سخن گفته است. اين قاعده در ميان حكماى اسلامى نيز مورد توجه واقع شده ولى ابن سينا آن را مردود شمرده است، كسانى مانند صدرالمتألهين شيرازى و هم مسلكان او به اتحاد عاقل و معقول سخت معتقد بوده و براى اثبات آن برهان اقامه كرده اند. صدرالمتألهين براى اثبات اين مسئله ببرهان تضايف تمسك كرده است و در تقرير اين برهان روى چند اصل اساسى تكيه كرده است اصولى كه در تقرير اين برهان نقش ايفا مى كنند بترتيب عبارتند از:

اشاره: همچنان كه در بخش نخست اين نوشتار آمد، مطلب حاضر بخشهايي از مقدمه پربار استاد شفيعي بر كتاب بسيار مهم «اسرارالتوحيد في مقامات الشيخ ابي سعيد» است كه با تصحيح و تعليقات فراوان ايشان و به همت انتشارات «آگاه» به چاپ رسيده است.

ایده «آرمانشهر واقع‌گرایانه» (Realistic Utopia) را جان راولز مطرح کرد. به عقیده او فلسفه سیاسی (به عنوان یک نظام فکری) زمانی که بتواند دایره امکان عمل سیاسی را بگستراند و رابطه مردم را با وضعیت سیاسی و اجتماعی‌شان بهبود ببخشد، یک فلسفه سیاسی رئالیستی، و در عین حال، آرمانگرایانه است. اما آرمانشهر واقع‌گرایانه فقط در حوزه سیاست نیست. در حوزه اخلاق و روابط انسان‌ها هم معنی دارد. جست‌وجوی رئالیستی جهانی بهتر چیز بی‌معنایی نیست.

در خبرها خواندم که سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد نیز گفته است صادق هدایت ممنوع‌القلم نیست اما من شش‌ماه قبل به ایشان نامه‌ای نوشتم. در این نامه عنوان کرد: «اجازه بفرمایید آثار صادق هدایت که در 30سال گذشته چاپ شده است، تجدید چاپ شود.» با این حال تاکنون جوابی دریافت نکرده‌ام و به همین دلیل به این سخنان با دیده شک‌و‌تردید نگاه می‌کنم. مجلس باشکوهی است. بزرگان قوم سبیل تا سبیل نشسته‌اند. دارند گل مصنوعی می‌گویند و گل مصنوعی می‌شنوند.