مقاله

خاطراتی که من از مرحوم استاد دکتر یدالله سحابی داشته‌ام همواره برایم دلنشین و الهام‌بخش بوده است. یکی از توفیقات من در مسئولیت نمایندگی مردم شیراز در دوره اول مجلس شورای اسلامی، افتخار همکار بودن با بزرگانی چون آقای مهندس مهدی بازرگان و آقای دکتر یدالله سحابی بود که از قبل از انقلاب احترام خاصی برای هر دو بزرگوار قائل بودم، چرا که هر دو از متفکران و دانشمندان مسلمان، از یاران نزدیک دکتر مصدق و آقای طالقانی و مورد علاقه و توجه جوانان و روشن فکران مذهبی بودند. دکتر سحابی استاد برجسته دانشگاه تهران و از پیشگامان علم زمین‌شناسی در ایران است و در سال‌های دهه ۴۰ کتاب مشهور «خلقت انسان» را که با نگاهی علمی نسبت به خلقت انسان و از نظر قرآن نوشته شده بوده، منتشر کرد.

روزهفتم فروردين ماه 1393همزمان بامراسم تشييع استادفرزانه وروايتگر تاريخ مردمي ايران زمين شادروان باستاني پاريزي،خبری ازآن سوی آب‌ها رسيدكه فرزانه‌اي ديگر،گرچه ايراني نبود،اماايراندوست امضاء مي‌كرد،پاازدايرة هستي بيرون نهاد.اوكسي غيرازريچاردنلسون فرایِ 94 ساله نبود.به قول روانشادعليرضا شاپورشهبازي،استادبرجسته تاريخ ايران باستان نوشتن درباره فرای كارآساني نيست؛چراكه تجربة اودربارة زبانشناسي،تاريخ وهنرچنان گسترده وگوناگون است كه حتي ارائة چكيده‌اي از آن اهل تحقيق وپژوهش دررشته‌هاي ايرانشناسي، اسلام‌شناسي و ترك‌شناسي را مرعوب مي‌كند.

کوهونگ مینگ، متفکری چینی است که در حوالی 1850 در منطقه‌ای که امروزه در مالزی واقع است، به دنیا آمد. وی در 13 سالگی با یک میسیونر اسکاتلندی به اروپا، انگلیس، فرانسه و... سفر می‌کند و حتی زبان‌های انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی، آلمانی، ژاپنی و روسی را یاد می‌گیرد و از این زبان‌ها در نظریات و گفتمان‌های خود استفاده می‌کند. وی نظریات بسیار بدیلی در حوزه‌های تمدن‌شناسی، مطالعات جنسیت، مطالعات سیاسی، دین‌شناسی، تاریخ تطبیقی ادیان و... به زبان انگلیسی دارد، اما از این فرد هیچ نامی حتی در خود چین هم نیست. در اروپا و حوزه تحقیقات اجتماعی نیز هیچ نامی از او برده نمی‌شود. یکی از مسائلی که در کشورهای غیر اروپایی در این 150-100 سال وجود داشته، تغییر و تحولات سریع در حوزه سیاست بوده، مثلاً در ایران گروهی از مشروطه صحبت کردند، اما در کمتر از دو دهه کودتای سیاسی صورت گرفت، مشروطه از بین رفت و خاندان قاجار منحل شد و پس از آن خاندان پهلوی روی کار آمد. خاندان پهلوی تازه تأسیس شده بود که جنگ جهانی دوم آغاز شد و ایران همپیمان آلمان‌ها شد و با آمدن متفقین بساط برچیده ‌شد. سپس کودتای 28 مرداد 1332 و پس از آن انقلاب 1357 صورت گرفت و کلاً نظام شاهنشاهی از بین رفت.

فلسفه برای خرده‌گیر‌هاست. البته، نه این‌که تلاشی واهی باشد؛ حاشا و کلا. فلسفه به برخی از مهمترین پرسش‌هایی می‌پردازد که آدمیان از خود می‌پرسند. دلیل آن‌که فیلسوفان خرده‌گیر هستند، این است که آن‌ها این دغدغه و توجه را دارند که آیا باورهای ما درباره جهان با استدلال‌ عقلانی حمایت و پشتیبانی می‌شوند یا نه. از آنجا که این دغدغه جدی است، دعوت به دقت در جزئیات برای آن‌ها مهم است. افراد به شیوه‌های متنوعی استدلال می‌کنند و از تکنیک‌های مختلفی بهره می‌برند که برخی درست و برخی نادرست هستند. گاهی فقط در صورتی که محتوا و ساختار استدلال با نهایت تلاش موشکافی شود، می‌توان تفاوت استدلال خوب و بد را فهمید.

تعلیم و تربیت آهنگ موزونی دارد که از ابتدای کودکی تا پایان عمر نقش اساسی در ساخت شخصیت هر فرد ایفامی‌کند. ثبات شخصیت انسان که یکی از معيارهاي کمال محسوب می‌شود، حاصل مجموعه‌ای از خصوصیات مادرزادی، مراحل رشد و تربیت در کانون مناسب زندگی است. بنابراین در کانون منظم و توأم با محبت و سالم خانوادگی است که کودکان از ثبات شخصیتی برخوردار می‌شوند ولی درباره کودکانی که از محیط خانه و خانواده به هر دلیلی دور هستند، شخصیت آنها چطور و چگونه شکل می‌پذیرد؟ اين كودكان معمولاً در سازمان‌هاي مخصوص نگهداري مي‌شوند.

به‌طور کلی بحث غرامت‌های جنگ زمانی مطرح می‌شود که یک کشور در خارج از موازینی که سازمان ملل متحد مطرح کرده مورد حمله کشور یا کشورهای دیگر قرار گیرد یا از خاک یک کشور به عنوان مسیر حمله به کشور دیگر استفاده شود. به عنوان مثال در جنگ جهانی دوم کشور ایران، به عنوان تنها راه بی‌خطر برای کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی آن زمان محسوب می‌شد. با آن‌که پادشاه وقت ایران اعلام بی‌طرفی میان متحدین (دول محور آلمان، متفقین، فرانسه، انگلیس، امریکا و شوروی) کرده بود، اما بدون اجازه و موافقت کشور ایران از شمال و جنوب مورد حمله نیروهای مسلح شوروی و انگلیس قرار گرفت.

اشاره: حكومت، موضوع و هسته اصلي اين پژوهش است: نهادي سياسي كه شالودة كشور در جهان سياسي امروز و بنياد تمدني بشر در گذشته تاريخي را فراهم ساخته است. اين پديده در انديشه سياسي ايرانيان باستان جايگاه و پايگاهي ويژه داشته كه در آثار برجا مانده از گذشته‌هاي دور، همچون شاهنامه، به عنوان چكيده فرهنگ و هويت ايراني، بازتاب يافته است. به ياري شاهنامه مي‌توان به تعريف حكومت، كاركردهاي آن، عناصر و دستگاههاي ساختاري حكومت پرداخت. همچنين در اين اثر از ديپلماسي و روابط بين‌الملل در جهان باستان تصاويري زنده در قالب شعر حماسي آفريده شده است.

برای درک علل برخی حوادث و رویدادهای بزرگ، تحقیق و پژوهش البته لازم است، اما گاه بررسی و مطالعه مختصر در برخی نمونه‌های تاریخی برای رساندن مقصود کفایت می‌کند. کسانی که حتی قدری با تاریخ صدر اسلام آشنایی دارند، لابد ماجرای قتل خلیفه سوم، عثمان و دوران خلافت امام علی علیه السلام را در متون تاریخی ملاحظه کرده‌اند. در یک کلام، سوء استفاده از قدرت و مال‌اندوزی و دست‌اندازی به بیت‌المال و تحقیر مردم و لاابالیگری و بی‌قیدی در کار حکومت، عرصه را بر شماری از فرودستان و ناخشنودان تنگ کرد و سرانجام خلیفه، بی‌رسمی‌های خاندان خود را با خون خویش تاوان داد. وقتی با درخواست و اصرار مردم، امیرالمؤمنین علی علیه السلام بر جایگاهی استقرار یافت که سالها او را از آن دور نگه داشته بودند، در نخستین خطابه‌ها، برنامه خود را در استیفای حقوق مردم و بازگرداندن اموال از دست رفته مسلمانان با قاطعیت تمام اعلام فرمود. از جمله در خطابه‌ای که اینک عبارتی از آن در مجموعه نهج‌البلاغه ذیل خطبه 16 مندرج است، وعده داد که بخشش‌های دوره عثمان را به بیت‌المال باز خواهد گرداند

مسلمانان صدر اسلام نه در پيچ و خم استدلال بودند و نه مي‌توانستند باشند؛ اما با هدايت قرآن کريم و پيامبر گرامي و با به کارگيري عقل عوامانه خود، اعتقاد راسخ به اسلام عزيز داشتند. گاهي اعتقادشان به همين اندازه بود که نبوت پيامبراکرم(ص) را پذيرفته بودند و اطراف ايشان بودند و در جبهه شرکت مي‌کردند. گاهي نيز اعتقادشان بالاتر از اين بود و حاضر بودند خودشان و زن و فرزندانشان فداي اسلام شود. بعضي اوقات نيز جداً يقين شهودي براي آنها پيدا مي‌شد.

در رسای مرد علم و دین که خدمتگزار ایران و اسلام و الگوی سلوک رفتار اجتماعی و سیاسی بود. شادروان دکتر سحابی یک استاد برجسته زمین‌شناسی (Geology) بود که در کار تخصصی خود بسیار دقیق و کوشا عمل می‌کرد. علاقه و تخصص او فقط در قلمرو زمین‌شناسی نظری نبود. او سرتاسر خاک ایران‌زمین را زیر پا گذاشت و اطلاعات وسیعی را درباره وضعیت زمین‌شناختی ایران جمع‌آوری و شناخت دقیقی پیدا کرد و به دانشجویان خود منتقل کرد. اما علاقه دکتر سحابی به زمین‌شناسی تنها در حیطه «زمین‌شناسی خالص» محدود و منحصر نبود. زمین‌شناسی رابطه نزدیکی با سوالات متعدد «زیست‌شناسی» دارد.