گفتگو

منصوره اتحادیه در جلسه «گپ‌وگفت با اساتید پیشکسوت تاریخ» گفت: بسیاری از مشکلات ما در جامعه به دلیل آن است که ما در دانستن تاریخ گذشته، شناخت مردم و سابقه پدیده‌ها ضعف بزرگی داریم. به عنوان مثال همیشه درگیر تئوری توطئه هستیم. در حالی‌که این درست نیست. ما باید ببینیم دلیل واقعی مسائل چیست؟

نشستن و گفت‌وگو در اتاق و روی کاناپه‌ای که روزگاری میزبان مردان بزرگی چون مهندس بازرگان و آیت‌الله طالقانی بوده کافی است تا شوقم را برای گفت‌وگو دوچندان کند. خانه‌اش را به‌ شکل دوبلکسی قدیمی در نزدیکی حسینیه ‌ارشاد ساخته و آن را طوری طراحی کرده تا اتاقی که در آن هستیم بدون ارتباطی با داخل خانه بتواند برای جلسات مهم استفاده شود. در طول گفت‌وگو با محمد توسلی این حس تمام‌وکمال وجود دارد که در برابر یک «مرد قانون» نشسته‌اید و آنچه در اولین کلام برای توصیفش می‌توان گفت داشتن صفت «اخلاق» است. توسلی یکی از اعضای نهضت آزادی بوده که در دولت موقت، دولت بنی‌صدر و شهید رجایی با‌‌ همان اعتمادی که خودش می‌گوید: «تنها در بحبوحه یک انقلاب پیدا می‌شود» مسوولیت شهر تهران را برعهده داشته است

اگر فقه به درستی استنباط، عرضه و محقق شود و راهكارهای تحقق آنرا در جامعه مانند قانونگزاری تأمین كنیم، قطعاً بیشترین نقش را در تمدن‌سازی خواهد داشت. بررسی جایگاه فقه در فرآیند تمدن‌سازی اسلامی، موضوعی بود که موجب شد برای گفت‌وگو در این باره، به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی برویم. آنچه منجر شد ما به سوی این استاد حوزه و دانشگاه رهنمون شویم، ریاست وی بر مؤسسه‌ی «فقاهت و تمدن‌سازی اسلامی» بود. این مؤسسه بر این باور شکل گرفته است که «تولید نقشه‌ی راه برای تمدن‌سازی تنها از عهده‌ی فقهای توانمند ساخته است. از این رو، این مؤسسه در قدم اول، بر خود لازم می‌داند تا روش اجتهاد را اصلاح کرده و اجتهادی مبتنی بر ظرفیت‌های فقه شیعه تولید نماید و فقهایی متعهد با افکاری مترقی و روشن تربیت کرده و آن‌گاه به تولید تمدن اسلامی اقدام نماید.»

اعتقادی به فطری بودن نویسندگی ندارد. نوشتن را هم مثل هر شغل دیگری اکتسابی می‌داند. می‌گوید: «‌نوشتن هم اصولی دارد. اگر اصول و قواعد آن را بیاموزید شما هم حتماً نویسنده می‌شوید.» به گفته او همه می‌توانیم نویسنده شویم؛ منتهی باید حفره‌ یا خلأیی در وجودمان احساس کنیم. حفره‌ای که جز با نوشتن با هیچ چیزی دیگری پر نمی‌شود. آن‌طور که می‌گوید برخی با عشق و علاقه بسیار قدم به این عرصه می‌گذارند. حتی یکی، دو کتاب هم از آنان منتشر می‌شود. اما بعد از مدتی به چیزهای دیگری اجازه می‌دهند که این جای خالی را برایشان پر کند. شاید به قول این نویسنده و مدرس داستان‌نویسی پیشکسوت به این دلیل باشد که عاشق واقعی نیستند. از جمال میر‌صادقی می‌گوییم. از مردی که بر گردن ادبیات داستانی ما حق بزرگی دارد و از پایه‌گذاران آموزش داستان‌نویسی در ایران است.

پویان فخرایی: نوبت پیش که با دکتر فرید العطاس، جامعه‌شناس مالزیایی، مصاحبه می‌کردم همچنان بارقه‌های امید نسبت به سرنوشت بهار عربی وجود داشت و وضعیت سوریه هنوز آن‌چنان وخیم نبود. او نسبت به آینده این منطقه خوش‌بین نبود، اما پیش‌بینی رخداد عظیمی مانند تحرکات داعش و رویکرد به‌غایت خشونت‌طلبانه این گروه را هم نمی‌کرد. بعد از دو سال دوباره با او درباره وضعیت منطقه به صحبت نشستم. جدی‌ترین نگرانی این استاد دانشگاه ملی سنگاپور عواقب ادامه جنگ فرقه‌ای در منطقه بود و چنان این نگرانی در او جدی بود که در هر پاسخ خود درباره وضعیت منطقه گریزی هم به این درگیری می‌زد و نسبت به عواقب ادامه آن هشدار می‌داد. او همچنین از ادامه و عادی‌شدن حکمرانی داعش در منطقه بیمناک بود و این اتفاق را کاملا متفاوت از ظهور افراط‌گرایان در دوره‌های پیشین ارزیابی می‌کرد.

پژوهشگری در حوزه فلسفه، انسان را از احوالات روزمره به نگاهی کلان در موضوعات متنوع در حیطه فعالیت‌های بشری می‌کشاند. گاه از جایگاه یک‌گوشه‌نشین ساده‌زیست به‌دور از غوغای جهان بزرگ بیرون و گاه از جایگاه یک آینده‌اندیش دلسوز، درگیر دغدغه‌ها نسبت‌به وضع موجود و نگران آینده، از قوانین حاکم بر طبیعت و جامعه سخن می‌گوید. این انسان دغدغه‌مند همواره از برساخته‌های فرهنگی زمانه خویش به‌مثابه وسایلی برای تغییر و تحول بهره می‌گیرد و تا بدان‌جا پیش می‌رود که زبانش توان بیان ابعاد مختلف هستی را در یک‌کتاب دارد؛ مساله‌ای که موسی اکرمی، در کتاب «فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان» به‌دنبال آن است؛ اثری که مجموعه‌ای از نوشته‌های به تعبیر او ظاهرا پراکنده‌ است، ولی در افق اندیشه‌ورزی کلان‌نگرانه فلسفی، پراکندگی ظاهری‌شان به وحدت می‌رسد، اما بیش از آن برای علاقه‌مندان فلسفه منبعی مناسب برای مرور هرچند گذرای تاریخ فلسفه و مسایل فلسفه از زبان اوست. اکرمی که در این کتاب به ارایه نظریات خود پرداخته و نسبت‌به تجمیع آنها اقدام کرده، مباحث داغ فلسفه معاصر را مطرح می‌کند. نویسنده کتاب نه‌تنها از به‌کارگیری واژگان تماما فارسی ابایی ندارد و رعایت اصول نگارش فارسی را به‌دقت زیر‌نظر داشته، بلکه تلاش کرده خواننده فارسی‌زبان را به تعمق و تفکر در مباحث مهمی نظیر جهان هستی و علیت تا محیط‌زیست، تروریسم و بنیادگرایی، آینده‌پژوهی و گفت‌وگوی فرهنگ‌ها با زبانی روان آشنا سازد.

جهانگیر خسروشاهی با انتقاد از حرفه ای شدن ادبیات ایران به معنای سطحی آن گفت: حس می کنم که ادبیات انقلاب اسلامی گرفتار نوعی سکولاریزم پنهان شده است.

شكست ١٩٦٧ میلادی اعراب از اسراییل یكی از مهم‌ترین نقاط عطف در تاریخ اعراب به حساب می‌آید. چنان كه آن را «چیزی فراتر از یك شكست و یك فروپاشی و جایگشت معرفتی و اپیستمولوژیك» هم دانسته‌اند. به نحوی كه گفتمان زمان خود را تغییر داد و منجر به ظهور و بروز نسل جدیدی از متفكران عرب شد. گروهی از این متفكران نوظهور با دید انتقادی به میراث اسلامی نگریستند و در پی بازخوانی و واكاوی میراث اسلامی برآمدند.

چندی پیش در پی انتشار کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به مقدسات اسلام در نشریه فرانسوی «شارلی ابدو»، اقداماتی تروریستی از سوی برخی جریان‌های تکفیری صورت گرفت که به موجی از اسلام‌هراسی در جهان دامن زد. در پی این تبلیغات موهن، رهبر معظم انقلاب اول بهمن‌ماه در نامه‌ای خطاب به جوانان اروپا و امریکای شمالی، آنان را به کاوش در علل سیاه‌نمایی‌های گسترده علیه اسلام فراخواندند و در این راستا بر شناختی بی‌واسطه از اسلام تأکید کردند. این نامه بازتاب‌های بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت و با گذشت دو هفته از انتشار این نامه، هنوز کارشناسان در رسانه‌های کشورهای مختلف از جمله امریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، ترکیه، اندونزی، ونزوئلا، ارمنستان، آفریقای جنوبی، روسیه، لبنان و عراق به تحلیل این نامه می‌پردازند.

دافعه روشنفکران نسبت به تلویزیون جغرافیای خاصی را دربر نمی‌گیرد. اندیشمندان و هنرمندان بزرگی در قرن گذشته به اشکال مختلف به نقد این پدیده پرداخته‌اند، البته امروزه تلویزیون قدرت و نفوذ چنددهه قبل را ندارد و با ظهور اینترنت، مقدار زیادی از سلطه تلویزیون بر نوع تفکر مردم کاسته شده، اما در کشورهای توسعه‌نیافته به دلایل واضح، تلویزیون همچنان فراگیرترین سرگرمی و تاثیرگذارترین رسانه و در عین‌حال مخرب‌ترین عامل فرهنگی به‌شمار می‌آید.