گفتگو

«اقبال به فلسفه ویتگنشتاین، صبغه جهانی دارد و اختصاصی به ایرانیان، آن هم در دو، سه دهه اخیر ندارد» این عبارتی است كه دكتر دباغ بر آن تاكید دارد. اما به ظاهر امر نیز درست طی سال‌های اخیر فضای فلسفی نه‌تنها در ایران بلكه در بسیاری از كشورهای جهان به سوی فلسفه ویتگنشتاین گرایش داشته و بالطبع در ایران نیز از اقبال خوبی برخوردار شده است. ظاهرا توجه به ویتگنشتاین به سال ١٣٥٠ برمی‌گردد كه خلاصه‌یی فارسی از مقدمه دیوید پیرس بر كتابش «لودویگ ویتگنشتاین»- كه در آن زمان كتابی جدید بود- منتشر شد؛ مترجم منوچهر بزرگمهر بود كه در دانشگاه تهران تدریس می‌كرد. او اندكی بعد، در ١٣٥١، ترجمه‌اش از كتاب یوستوس هارتناك را منتشر كرد.

سالروز درگذشت مهندس مهدی بازرگان، نخستین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب، رییس دولت موقت و یكی از بنیانگذاران نهضت آزادی ایران، بهانه‌یی شد تا درباره شخصیت و مشی اعتدالی او با سید رضا اكرمی، رییس شورای فرهنگی نهاد ریاست‌جمهوری و رییس شورای فرهنگی وزارت كشور به گفت‌وگو بنشینیم. او بازرگان را فردی مومن، متدین و مبارز می‌داند كه نمی‌توانسته است با افكار انقلابی امام و دیگران همسو باشد. در واقع مهم‌ترین و شاید تنها نقد اكرمی به بازرگان را می‌توان در همراهی نكردن او با انقلاب و شرایط آن زمان جامعه ایران دانست.

محمد بسته‌نگار، نویسنده و فعال ملی مذهبی که سابقه آشنایی درازمدتی با مهندس مهدی بازرگان داشته، می‌گوید: کتاب‌هایی که درباره بازرگان تا به امروز منتشر شده بیشتر درباره شرح زندگانی وی بوده اما کمتر به اندیشه‌های بازرگان پرداخته شده است. باید افرادی همت کنند تا اندیشه‌های او را از مجموعه آثارش بیرون بیاورند و به صورت جداگانه منتشر کنند.

مخالفان و موافقان ایده همه‌پرسی رییس‌جمهوری دودسته شده‌اند؛ اصلاح‌طلبان به اردوگاه حامیان و اصولگرایان به اردوگاه مخالفان آن پیوسته‌اند. ایده‌ای که حدود دوهفته قبل در یک‌همایش اقتصادی از‌سوی «حسن‌روحانی» مطرح شد. رییس‌جمهوری گفته است: «برای یک‌بار هم که شده، درباره مسایل بسیار مهم که ممکن است، اختلافی هم باشد و برای همه اهمیت دارد و در زندگی همه تاثیرگذار است، نظر مستقیم مردم پرسیده شود.» فارغ از شرایط و دلایل طرح این موضوع و مسایل قانونی آن، سوال اصلی این است که علت مخالفت اصولگرایان با فلسفه طرح یک‌همه‌پرسی چیست؟ رجوع به آرای مردم در هرزمان و به هرعلت حتی در حد طرح و ایده چه اشکالی دارد که با آن مخالفت می‌شود؟! به‌ویژه وقتی رییس‌جمهوی به الزام چنین کاری رسیده‌ باشد. برابر ماده٣٦ قانون‌همه‌پرسی مصوب تیرماه٦٨ مجلس‌شورای‌اسلامی، همه‌پرسی می‌تواند به پیشنهاد رییس‌جمهور یا- ‌صد‌نفر از نمایندگان مجلس - صورت ‌گیرد و پس از آن در دستورکار مجلس قرار بگیرد. با «محمد‌تقی‌فاضل‌میبدی» در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

عصر یک روز زمستانی، ایستگاه جام جم خیابان ولیعصر حال و هوای دیگری داشت. اینجا پاساژی قرار دارد که از هنگام ورود به آن نمای بیرونی یکی از فروشگاه‌های آن چشم هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. مجذوب پیانوهای کوچک و بزرگ. در طرف دیگر این فروشگاه قفسه‌هایی قرار دارد که چیدمان آن از مجسمه‌هایی است که هرکدام می‌توانند قصه‌ای متفاوت و شنیدنی داشته باشند. این فروشگاه توسط «بزرگی» اداره می‌شود که پسوند «لشگری» را به همراه دارد.

غروب دلگیر اصفهان و سرمای كویری‌اش جلوی درگاه خانه كسایی با در كوچك آبی رنگ و چوبی آن در یكی از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر، رنگ رخ می‌بازد. در را كه باز می‌كنند یك جهان خاطره و یك دنیا موسیقی همه وجودت را می‌گیرد. انگار سراسر خانه، سرسرای تالار موسیقی عمارت عالی‌قاپو است كه صداهای ضبط شده در صندوقچه دلش را به یك‌باره در دل میهمانان جاری می‌كند. مهتاب زیبای شب سفره نورش را روی حوض وسط خانه و درخت‌های چناری كه به دست خود استاد كاشته شده‌اند پهن می‌كند و باد عجیبی در درختان حیاط پشتی می‌وزد. خانواده استاد كسایی (محمد‌جواد، خلیل و همسرش) به گرمی به استقبال‌مان می‌آیند. از همان ابتدای سرسرا تجربه زیستن در یك جهان موسیقی، جانت را به ولوله می‌اندازد. دیوارهای بلند و اتاق‌های تو در تو و سازها و عكس‌هایی كه روی آنها آرمیده‌اند همه به یك‌باره سخن می‌گویند. همهمه‌یی از صداها و نواهای روح فزا در گوش جان آدمی می‌پیچد.

سارا جمال‌آبادی: زبان به همان اندازه كه می‌تواند وسیله برقراری ارتباط باشد، می‌تواند لبه‌های تیز قیچی‌ای باشد كه سیم‌‌های مریی و نامریی ارتباط را می‌چیند. اهمیت زبان و نحوه استفاده از آن تا به حدی است كه عده‌یی از پژوهشگران زبان كه به معناشناس معروف هستند بیشتر مشكلات ما انسان‌ها را مرتبط با استفاده نادرست از زبان می‌دانند. چراكه این استفاده نادرست باعث می‌شود تا زبان به جای انعكاس درست واقعیت‌هایی كه می‌خواهد بیانگرشان باشداعوجاجی سرگیجه‌آور به آنها بدهد.

منوچهر دین پرست: هگل از جمله فیلسوفانی است كه در ایران سرنوشت تامل‌برانگیزی داشته است. از سال ١٣٢٠ كه محمدعلی فروغی كتاب سیر حكمت در اروپا را منتشر و هگل را به ایرانیان معرفی می‌كند چندین دهه می‌گذرد. طی این سال‌ها هگل گاه در قامت یك ماركسیست برای چپ‌ها مطرح بوده و گاه در قامت شاعر و عارف. در این میان نیز عده‌یی سعی كرده‌اند از نحوه تفلسف هگل برای رفع برخی نابسامانی‌های تاریخی و فرهنگی كشورمان بهره ببرند. البته باید اذعان داشت كه در این مدت كوشش‌ها در جهت فهم هگل، فهم نسبتِ اندیشه‌های وی با فرهنگ مدرن، و استفاده از میراث هگلیان در فهم بهتر جامعه و فرهنگ ایرانی بوده است.

آذین آقاجانی / آلن تورن جامعه‌شناس فرانسوی، تاچندی پیش ریاست کمیته‌ای در اتحادیه اروپا برای مقابله با اسلام‌هراسی را بر عهده داشت، کسی که به همراه زیگموند باومن بریتانیایی جایزه آستوریاس را (در سال 2010) برای تولید آثاری در زمینه ارتباطات و علوم انسانی به خود اختصاص داد. تورن نویسنده 40 کتاب است. او نظریه‌پرداز شکل‌گیری عصر فراصنعتی است و از این طریق نور تازه‌ای بر تحقیقات اجتماعی تابانده است. تورن در این گفت‌و‌گو که البته دو سه سال پیش انجام شده است به ضعف اروپا در شناخت درست اسلام اشاره می‌کند واین جهل را زمینه‌ساز روابط خشن متقابل می‌داند.

ولفگانگ اسمیت، ریاضی‌دان، فیزیکدان، فیلسوف دین و دین‌پژوهی است که به مکتب فکری سنت‌گرایی تعلق دارد. او در سال ۱۹۳۰ به دنیا آمد و در سال ۱۹۴۸ در رشته‌های فلسفه، فیزیک و ریاضی از دانشگاه کورنل فارغ‌التحصیل شد. دو سال بعد، درجه کارشناسی ارشد خود را در رشته فیزیک از دانشگاه پرودو دریافت کرد و چند سال بعد، درجه دکتری خود در رشته ریاضیات را از دانشگاه کلمبیا اخذ کرد. به عنوان استاد ریاضی در دانشگاههای ام.آی.تی، یوسی.ال.ای و اورگان به تدریس مشغول شد و پژوهشهای گسترده در حوزه آیرودینامیک را در شرکت هواپیمایی «بل» آغاز کرد.