مقاله

مجموعه «پدیدآورندگان الاهیات جدید» مشتمل بر چندین مجلد است که قبلا در دهه 1370 توسط نشر گروس چاپ شده بود و اینک در نوبت چاپ جدید توسط نشر هرمس وارد بازار نشر شده است. در هر مجلد از این مجموعه به چهره‌های تاثیر‌گذار الاهیات در سه بخش «زندگی»، «افکار» و «اهمیت» پرداخته شده است. «گابریل مارسل» نوشته سم کین با ترجمه مصطفی ملکیان و «پل تیلیش» نوشته جان هی وود توماس با ترجمه فروزان راسخی، «فریدریش شلایرماخر» نوشته استیون سایکس با ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، «رودلف بولتمان» نوشته «ایان هندرسن» با ترجمه محمدسعید حنایی‌کاشانی و «لودویگ ویتگنشتاین» نوشته ویلیام دانالد هادسون با ترجمه مصطفی ملکیان و «مارتین هایدگر» نوشته جان مک‌کواری از جمله مجلدات چاپ‌شده این مجموعه هستند.

لئو اشتراوس (1973-1899)، فیلسوف یهودی‌تبار و آلمانی‌الاصل آمریکایی، را چهره مرکزی در احیای تحقیق در فلسفه سیاسی دانسته‌اند.1 در مدرنیته، به‌نظر اشتراوس، ایدئولوژی جایگزین فلسفه سیاسی شده: «استحاله فلسفه به ایدئولوژی روشن‌تر از همه در این واقعیت خود را آشکار می‌کند که، هم در تحقیق و هم در آموزش، فلسفه سیاسی جایش را به تاریخ فلسفه سیاسی داده... [که] به این معناست که به جای دکترینی که مدعی حقیقی‌بودن است، به برشماری و برداشت اشتباهاتی کم‌و‌بیش درخشان پرداخته شود.» 2 فلسفه سیاسی اما چیست؟ آیا درک این معنا در زمانه چیرگی ایدئولوژی امکان‌پذیر است؟ دلیلی بر امتناع این امر وجود ندارد، و اغراق نیست اگر بگوییم کارهای اشتراوس، از جمله تالیف 15عنوان کتاب و نوشتن بیش از 80مقاله، معطوف به این هدف بوده است.

چون شعرهای اقبال را می‌خوانیم، این سؤال به ذهن می‌آید كه: دنیای مطلوب او كدام است و انسان شرقی او كیست؟ انسان عجیبی است، آمیختة قدیم و جدید و عرفان و عمل، نه خالی از تناقض، كه در عین آنكه قاهر و «كرّار» است، لطافت طبع كسی چون «ابی سعید ابی‌الخیر» را دارا می‌باشد.

حالا می‌رسیم به گزید‌ه‌ای از نوشتة امام خمینی د‌ر این مورد: هر چه د‌ر «حضرت علمی» (مقام علم الهی) قابل وجود خارجی باشد، فیض مقد‌س به آن تعلق می‌گیرد و چیزی كه قابل نباشد، به آن تعلق نمی‌گیرد. این عد‌م تعلق فیض الهی، به خاطر قصور و بطلان ذاتی و عد‌م قابلیت او برای وجود پید‌ا كرد‌ن است. پس عد‌م تعلق قد‌رت به ممتنعات عرفی و ذوات باطله (كه فقط د‌ر تصورند نه د‌ر خارج)، از جهت عد‌م قابلیت آنهاست نه از جهت اینكه قد‌رت بر آنها وجود ند‌ارد. به اصطلاح، نقص د‌ر «قابل» است نه «فاعل».

در مبانی نظری اقتصادی، «رشد» و «توسعه» اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. جنگ جهانی دوم و مشخص شدن اختلاف اقتصادی میان کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه، اقتصاددانان را بر آن داشت تا بر مباحث اقتصادی بیشتر متمرکز شوند. در دهه 05 و 06 میلادی رشد اقتصادی مترادف با «توسعه» قلمداد می‌شد؛ به‌طوری که این‌گونه فرض می‌شد اگر کشوری بتواند رشد اقتصادی کافی داشته باشد به رفاه اقتصادی می‌رسد و توسعه می‌یابد؛ اما تجارب بعدی نشان داد که افزایش مصرف کالا و خدمات به عنوان اساسی‌ترین عنصر رفاه اقتصادی که شاخص آن درآمد ملی بود، انتظارات کشورهایی که می‌خواستند فاصله خود را با کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته کوتاه کنند برآورده نکرد. در واقع رشد اقتصادی با مشکلاتی دیگر از قبیل نابودی محیط زیست، توزیع نابرابری درآمد و... مترادف شد و آن اهدافی که مد نظر اقتصاددانان و سیاستمداران بود، از جمله کاهش فقر، تا حدودی اتفاق نیفتاد.

از این‌ دیدگاه‌ بود كه‌ ارسطو اعلام‌ كرد:‌سرچشمه‌ زیبایی‌، علت‌ زیبابودن‌ یك‌ چیز زیبا و حكایت‌ چیستی‌ زیبایی‌ را، نه‌ در آسمان‌ كه‌ در زمین‌ و در قلمرو تجربه‌ باید جست. به‌ نظر ارسطو رمز و راز زیبایی‌ در «تناسب‌ و هماهنگی‌ اجزا»ست‌ و یك‌ چیز، یا یك‌ كل‌ بدان‌ سبب‌ زیباست‌ كه‌اجزای‌ تشكیل‌ دهنده‌اش‌ هماهنگ‌ و متناسب‌ باشد.

الهی نقـص وجود ند‌ارد كه جبران شـود و هر كمالی كه د‌ر هسـتی وجود د‌ارد، ظهور و تجلی كمال اسماء الهی است. د‌ر اسماء الهی، ‌اسم «الله» كاملترین اسم است و انسان كامل،‌ كاملترین مظهر اسم الهی است و شریعت الهی كاملترین شریعت است. شریعت الهی كه تحت اسـم «الله» قرار د‌ارد، از هـمة شریعتها كاملتر است، هر چند هـمة‌ شریعتها نیز مظاهر شریعت اویند. امام آنگاه می‌نویسـند: «از كلام مـحقق سبزواری (حاج ملا هاد‌ی) د‌ر «شرح الاسـماء» چنین بر می‌آید كه صفت «كمال»، جامع د‌و صفتِ: جلال و جمال است. می‌نویسند: «این سخن گرچه صحیح است و هر جلالی،‌ جمالی د‌ر خود پـنهان د‌ارد؛ ‌اما اسم، ‌تابع معنای ظاهرتر است. پس كـمال از صفات جمال است كه جلال د‌ر آن پـنهان است؛ زیرا كـمال، ‌صورت تمامیت شـئ است و از «صفات ثبوتی» است، هر چند ملازم با «صفت سلبی» هم هست.

یكی از ظریف‌ترین نكاتی كه در حوزه علوم انسانی نتایج درخشانی را به بار آورده، توجهی است كه در این علوم به مسأله Diachronic - synchronic شده است. اصل این ابداع، و كشف این چشم‌انداز بسیار مهم، از اندیشه‌ها و درسهای زبان‌شناس برجسته سوئیسی، فردینان دوسوسور (1857ـ1913) به حاصل آمده است. دوسوسور نخستین كسی است كه توانسته است موجودیت «در زمانی» زبان را از موجودیت «همزمانی» آن جدا كند. می‌گویند معما چو حل گشت، آسان شود. وقتی شما با نظریه دوسوسور آشنا می‌شوید، می‌گویید این مطلب را من هم می‌دانستم، اما...

انتشارِ نسخه برگردانِ مثنوی یِ خطّیِ مُوَرَّخِ 677 ﻫ . ق. که در قونیه نگاهداری می‌شود در ترکیه و در ایران، دسترسِ پِژوهندگان را به این دستنوشت که پیش از این موردِ استفاده نیکلسون هم واقع شده و مبنایِ ویراستِ نِهائیِ وی از مثنویِ معنوی بود، آسان ساخت. انتشارِ نسخه برگردانِ مثنوی یِ خطّیِ مُوَرَّخِ 677 ﻫ . ق. که در قونیه نگاهداری می‌شود و از همین روی به نامِ «نسخه قونیه» نامبُردار گردیده است، در ترکیه و در ایران، دسترسِ پِژوهندگان را به این دستنوشت که پیش از این موردِ استفاده نیکلسون هم واقع شده و مبنایِ ویراستِ نِهائیِ وی از مثنویِ معنوی بود، آسان ساخت و گویا همین دسترسِ آسان و رونقِ بازارِ چاپ و انتشارِ مثنوی انگیزه‌ای شد تا أفرادِ مُتَعَدِّدی از أَهلِ طباعت، به چاپِ مثنوی بر بنیادِ نسخه قونیه دست بیازند.

«ابوطالب، قبله قبیله» عنوان نوشتاری است از آیت‌الله صافی که به مناسبت هفتم ماه رمضان روز وفات حضرت ابوطالب (علیه السلام) منتشر شده است. «او سیّد بطحا، رئیس مکّه و قبله قبیله بود؛ جمیع فضایل اخلاقی را دارا بود و همه به او احترام می‌گذاشتند و شخصیّت و مکارم اخلاقش را می‌ستودند؛ «عَلَیْهِ بَهَاءُ الْمُلُوکِ وَ وَقَارُ الْحُکَمَاءِ؛ در رخساره او ظرافت پادشاهان و وقار حکیمان دیده می‌شد.» آری! او کسی نبود جز ابوطالب پدر بزرگوار امیرالمؤمنین علی علیه السلام. کسی که حکیم معروف عرب «اکتم بن صیفی» وقتی از او پرسیدند: «حکمت و ریاست و حُکم و سیادت را از که آموختی؟» گفت: «از حَلیف علم و ادب، سیّد عجم و عرب، ابوطالب بن عبد المطلب.»