مقاله

دهم اسفند 1393 مصادف است با چهاردهمین سالگرد درگذشت محمد صادق کیا (25 اردیبهشت 1299- 10 اسفند 1380)، زبان شناس، لغوی، استاد دانشگاه و رئیس دومین فرهنگستان زبان ایران. او که عموماً به صادق کیا معروف است، درخاندانی اصلاً مازندرانی در تهران متولد و نشو و نما یافت. پس از تحصیلات دبیرستانی در دارالفنون بر آن بود که در رشتۀ طبّ و شیمی ادامۀ تحصیل دهد ولی عشقش به زبان و ادب فارسی کشید. به دانشکدۀ ادبیات تهران رفت و در 1320 ش در این رشته درجۀ لیسانس گرفت.

امور تجربی چگونه خود را به «امر یقینی» بدل می‌کنند؟ یقین چیست؟ چرا ما 2=1+1 را یقینی می‌دانیم؟ یا چرا وجود کره زمین برای ما یقینی است؟ ویتگنشتاین برای یافتن پاسخ به این قبیل سؤال‌ها یادداشت‌هایی نوشت که تا آخرین روزهای عمرش او را به خود مشغول کرد و حاصل این یادداشت‌ها توسط دانشجویان و دوستانش به چاپ رسید. این کتاب در واقع واکنشی است به آنچه «جی ای مور» معرفت می‌نامید.

على‏رغم محدودیتهاى شغلى و آموزشى و اجتماعى‏که دختران و زنان جوان مسلمان در اروپا با آن مواجه هستند، هر روزه بیش از پیش شاهد حضور آنان با حجاب اسلامى در مجامع و محافل مختلف هستیم. آیا وجود سازمانهاى مختلف مراقب حجاب و اخلاق و نماز و روزه و شعائر دینى، عامل این پایبندى به دستورات دینى‏است یا شیوه‏هاى تربیتى ویژه؟ آیا ترس از شلاق و محرومیت از آزادى و مجازاتهاى جسمى و… باعث روى‏آوردن این جوانان به ارزشهاى دینى و اسلامى در آن محیط‌ها شده است؟ آیا راهپیماییهاى موسمى و تظاهرات ارعاب‌آمیز خیابانى، این جوانان را به آیینهاى مذهبى سوق داده است؟

با کمی تامل به تنوع سوگ‌نوشته‌های اصحاب رکن چهارم و هنر هفتم درمی‌یابیم که افزون بر مقامات رسمی، طیف وسیعی از نویسنده، خواننده، نقاش، گرافیست، موسیقیدان، هنرپیشه و شاعر هر کس به زبانی در فقدان دکتر طباطبایی احساس تألم و ابراز تسلی کرده‌اند.

در سال ۱۳۲۴ با تصویب مجلس شورای ملی به عنوان سازمانی مستقل تأسیس شد. محل این مؤسسه (سازمان) ابتدا در منزل شخصی علامه علی اکبر دهخدا و سپس در سال ۱۳۲۴ به مجلس انتقال یافت و در سال ۱۳۳۶ بر اساس مصوبه مجلس، سازمان لغتنامه همراه با بودجه آن به دانشگاه تهران (دانشکده ادبیات) واقع در خیابان دانشسرای عالی، (محل سابق باغ نگارستان) واگذار شد. از آغاز سال ۱۳۴۵ این مؤسسه به محل فعلی خود یعنی موقوفات دکتر محمود افشار منتقل گردید.

پیش از آنکه به معرفی بزرگان علم و ادب و سیاست دنبلی‌های کرد (مهرپرستان نخستین ایرانی که بعدها به اسلام اعم از شیعه و سنی و یارسان گرویدند) بپردازم، اشاره‌ای هرچند مختصر به زبان، کتاب مقدس، پراکندگی جمعیت، مقدسات و محرمات و احکام و ساختار اجتماعی کردهای ایزدی را لازم می‌دانم.

در روایتی از امام علی(ع) است: «من أجهد نفسهُ فی إصلاحها سعد:۱ اگر کسی بکوشد که نفسش را اصلاح کند، سعادتمند می‏شود.» اصلاح نفس یعنی تربیت و تأدیب نفس به آداب الهی. حضرت در روایت دیگری می‏فرماید: «من أهمل نفسهُ فی لذّاتها شقی:۲ کسی که نفسش (یعنی شهوت و غضبش) را در لذات رها کند، بدبخت می‌شود.»

شیخ اجل سعدی شیرازی شاعر نامدار ادب‌فارسی که در گستره جهان نیز نام و آوازه شایان یاد کردی یافته این توفیق را داشته که بتواند به پاره ای نیاز های درونی و فکری آدمیان توجه کند و با زبان شعر و هنر خود به بیان مطالب و مفاهیمی بپردازد که کمتر کسی در هر دوره و روزگاری از بهره‌مندی از آنها بی نیاز است.

متن زیر سخنرانی دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم در مراسم گرامیداشت روز مهندس است که اکنون از نظر شما می گذرد: اگر من در مجلسی بودم که قرار بود روز مهندسی به نام کسی باشد، با نام نصیرالدین طوسی موافقت نمی‌کردم. دلیلش این نیست که به نصیرالدین احترام نمی‌گذارم؛ وی یکی از بزرگان تاریخ ما و یکی از جامع‌ترین دانشمندان تاریخ ماست. اصلاً بالاتر بگویم که نصیرالدین نابغه و اعجوبه است. نصیرالدین منجم، ریاضی‌دان، طبیب، فیلسوف و سیاست‌مدار بزرگی است و البته از مهندسی ـ می‌دانید که مهندسیِ آن زمان با مهندسی الانِ شما تفاوت دارد ـ هم اندکی بهره داشته است. او اولاً مهندس نیست، بلکه در ابتدا وی فیلسوف و طبیب و منجم و سیاست‌مدار است، ولی این نام‌گذاری یک حسن بزرگ برای شخص من دارد که آن را بهانه کنم و مطلبی را عرض کنم.

با پیوستن به ابراهیم ادهم، طریقت صفویه از طریقت شیخ صفی‌الدین و سهروردیه و تصوف پیشین آذربایجان فاصله گرفت و به طریقتی رمزی و عمیق و فراگیر تبدیل شد که بسیاری از آیینهای کهن کردهای ایزدی را در پشت صحنه خویش، نگاهبان بوده است. از سوی دیگر ابراهیم ادهم در داستانهای عامیانه (فولکلوریک) کُردی جایگاه ویژه‌ای دارد. حکایت معروف زنبیل‌فروش کُرد در اصل ریشه در حکایاتی دارد که در مقامات ابراهیم ادهم آمده است. استاد دکتر ابوطالب میرعابدینی که در تحقیقات خود به این تطبیق و ریشه واحد دست یافته‌اند، در ارائه و تلخیص داستان زنبیل‌فروش کُرد آورده‌اند: