دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تیمورتاش، عبدالحسین | رضا آذری شهرضایی تِیْمورْتاش، عبدالحسین (ح 1260- مهر 1312ش/ 1881 – اکتبر 1933م)، ملقب به مُعزّزالملک و سردار معظم، دولتمرد مشهور ایرانی.
تیمور گورکانی | علی اکبر دیانت تِیْمورِ گورْکانی (736-807 ق/ 1336-1405م)، بنیان‌گذار سلسلۀ تیموریان در ایران و ماوراءالنهر، و از بزرگ‌ترین فاتحان شرق که بر قلمرو وسیعی از سمرقند تا کرانۀ دریای اژه، از مدیترانه تا خلیج‌فارس، و از مسکو تا دهلی فرمان راند. سلسلۀ گورکانیان یا مغول هند را هم یکی از اعقاب او بنیان نهاد (نک‍ : ه‍ د، تیموریان).
تیموریه | هادی نظری منظم تِیْموریّه، یا تیمور، عایشه عصمت (1256-1320ق/ 1840-1902م)، دختر اسماعیل پاشا تیمور و پیشوای نهضت ادبیات بانوان در مصر. مادرش ماهتاب، کنیزی آزادشده از نژاد چرکسی بود (فوّاز، 303)، اما خاندان پدری او در تاریخ شهرت بسزایی دارند. محمدبیگ تیمور کاشف کرد، جدّ عایشه، از افسران بلندپایۀ محمدعلی‌پاشا، خدیو مصر (حک‍ 18...
تیموری | معصومه ابراهیمی تِیْموری، نام یکی از ایلات چهار اویماق (چار آیماق) پراکنده در استان خراسان ایران و نواحی اطراف هرات، قندهار و فراه در افغانستان.
تیمی | رضوان مساح تَیْمی، عبدالله بن ایوب، مکنا به ابومحمد(د 209ق/ 824 م)، مداح دولت عباسی و شاعر باده و مجون. اگرچه تنها منبع مهم ما یعنی الاغانی دانش گسترده‌ای از وی به دست می‌دهد، اما این گزارشها تنها به مجالس باده‌خواری و ملاقاتهای مکرر وی با هارون و پسرانش محدود است و اطلاع چندانی از زندگانی وی به دست نمی‌دهد.
تیموریه | فرهاد طاهری تِیْموریّه، یکی از کتابخانه‌های معروف شهر قاهره. این کتابخانه را باید از جملۀ کتابخانه‌های بزرگ و معتبر در دورۀ معاصر مصر ــ پس از دارالکتب السلطانیه، جامع‌الازهر و رضاپاشا ــ به شمار آورد (معلوف، «من نفائس...»، 364؛ «الخزانة...»، 438). کتابخانۀ تیموریه به جز دارا بودن کتابهای نفیس چاپی و خطی در علوم و فنـون ...
تین | رضا عباسی تین، نود و پنجمین سورۀ قرآن مجید در ترتیب مصحف، و بیست و هشتمین سوره در ترتیب نزول. در ترتیب مصحف پس از انشراح و پیش از علق، و در ترتیب مشهور نزول، پس از بروج و پیش از قریش (نک‍ : ابن ندیم، 28) جای دارد. تین سوره‌ای است مکی (برای دیدگاههای مخالف، نک‍ ‍: بغوی، 4/ 426؛ طباطبایی، 20/ 319)، با 8 آیه، 34 کلمه و 15...
تئوفراستوس | حنیف قلندری , محمد جواد اسماعیلی تِئوفْراسْتوس (در متون اسلامی: ثاوفراسطوس)، فیلسوف یونانی (ح 372/ 373- ح 288ق‌م). او در اِرْسوس واقع در جزیرۀ لِسْبوس زاده شد (دیوگنس، I/ 483)، به قصد فراگیری دانش به آتن رفت، سالیان درازی را به شاگردی ارسطو گذراند و در میان شاگردان او به جایی رسید که در 323ق‌م پس از مرگ این فیلسوف، جانشین وی در لوکئوم، و عهد...
تئوفيل بن توما | محمد حسین احمدی تِئوفیلِ بْنِ توما (د 169ق/ 875 م)، منجـم، مترجـم یونانی به سریانی، تاریخ‌نگار و متکلم مارونی‌مذهب اهل رُها (ه‍ م). نامش را تیوفیلی (ابن ندیم، 244، 249)، توفیل (ابن عبری، 219، 220)، ثوفیل (قفطی، 109)، ثاوفیل (ابن عبری، 41، 98) و گاه حتى نوفل (کندی، 226) نیز ضبط کرده‌اند. از زندگانی او همین اندک را می‌دانیم که...
تئودوسیوس | حمید بهلول تِئودوسیوس، ریـاضـی‌دان و ستـاره‌شنـاس یـونانـی. از زندگی او هیچ اطلاعی نداریم، اما از آنجا که منلائوس (مشهور در 100م) در کتاب اکر خویش از وی نام برده (نصیرالدین، «تحریر مانالاوس»، 65)، و نیز استرابن (د 25م) از او و فرزندان ریاضی‌دانش پس از هیپارخوس (د پس از 127ق‌م) یاد کرده (V/ 467)، به احتمال بسیار وی در نی...
تیموریان | محمدحسن سمسار , فاطمه کریمی , هومان اسعدی , علی میرانصاری , مصطفی موسوی , النور سیمز , لیندا کماروف , ارنست گروبه تِیْموریان، عنوان خاندان حکومتگری که نزدیک به یک و‌ نیم سده از نیمۀ دوم سدۀ 8 تا آغاز دهۀ دوم سدۀ 10ق، بر ماوراءالنهر، ایران، افغانستان، عراق و شام فرمانروایی کردند.
ث | ملیحه مهدوی حرف پنجم از الفبای فارسی، چهارم از الفبای عربی و ابتثی، بیست و چهارم از الفبای ابجدی و چهاردهم از حروف جمل. در حساب ترتیبی معادل عدد 5 و در حساب جمل معادل عدد 500، مشهور به «ث» مثلث و «ثاء» مثلثه (ملامظفر، 7-8؛ آنندراج، نیز لغت‎نامه...، ذیل ث؛ نفیسی، ذیل ث و ثا؛ معین، 1/ 549).
ثابت بن ابراهيم صابی |
تئون | حسین معصومی همدانی تِئون، نامی یونانی که در متون دوران اسلامی به صورتهای ثاون و ثائون و ثاؤن ضبط شده است. در جهان اسلام دست‌کم دو تن از فلاسفه و دانشمندان یونانی به این نام شناخته بوده‌اند:
ثابت بن اسلم بن عبدالوهاب | هادی نظری منظم ثابِتِ بْنِ اَسْلَمِ بْنِ عَبْدُ الْوَهّاب، ابوالحسن (مق‍ ح 460ق/ 1068م)، فقیه و نحوشناس شیعی‌مذهب سوری. برخی سال درگذشت ثابت را حوالی سال 420ق/ 1028م نوشته‌اند (نک‍ : خوانساری، 2/ 164؛ بغدادی، 1/ 248). بعضی نیز نام پدر او را احمد گفته‌اند که ظاهراً تصحیف است (نک‍ : امین، 4/ 7، به نقل از منتجب‌الدین در فهرست)...
ثابت | اصغر دادبه , سعید انواری ثابِت، اصطلاحی در کلام معتزله که بحثهای مختلفی را در فلسفه و کلام به همراه داشته، و در شکل‌گیری نظریات عرفانی مؤثر بوده است. در این مقاله این اصطلاح در 6 بخش بررسی می‌شود:
ثابت بن سنان | فریبا پات ثابِتِ بْنِ سِنان، ابوالحسن ثابت بن سنان بن ثابت بن قرۀ صابی (د 363 یا 365ق/ 974 یا 976م)، پزشک و مورخ دورۀ عباسی. بیشترین اطلاع ما دربارۀ او مبتنی بر گزارشهایی است که ابن جلجل (ص 80-81)، قفطی (ص 109-111) و ابن ابی اصیبعه (1/ 334-336) در آثار خویش ارائه کرده‌اند و در دیگر منابع عیناً مطالب ایشان تکرار شده، و ...
ثابت بن قره | حسین معصومی همدانی ثابِتِ بْنِ قُرّه، مترجم، ریاضی‌دان، منجم، پزشک و فیلسوف قرن 3ق/ 9م. ابن‌ندیم نام و نسب او را چنین نوشته است: «ابوالحسن ثابت بن قرة بن مروان بن ثابت بن کرایا بن ابراهیم ابن کرایا بن مارینوس بن سالامایوس» (ص331). قفطی نیز همین نسب‌نامه را از روی دستخط یکی از احفاد او به نام ابوالمُحَسّن بن ابراهیم بن هلال صابی...
ابن مقرب | مریم صادقی ابوعبدالله علی بن مقرب بن منصور بن مقرب عُيونی (572-630ق / 1176-1233م)، اديب و شاعر بحرينی.
ابن مقدم | محمد هدایی شمس‌الدين محمد بن عبدالملك بن مقدم (د 583 يا 584ق / 1187 يا 1188م)، فرمانده سپاه و صاحب منصبِ دولت اتابكانِ شام (نوريه) و ايوبی، والی دمشق در عهد اتابكان، والی بعلبك و نايب الحكومۀ دمشق در دولت ايوبی و از رزمندگان جنگهای صليبی.
ابن مقری، ابومحمد | مهیار علوی مقدم ابومحمد اسماعيل بن ابی بكر بن عبدالله (754-837ق / 1353-1434م)، فقيه، اديب و شاعر يمنی كه در برخی منابع به مقری نيز شهرت دارد (نك‍ : ابن قاضی شهبه، 4 / 109).
ابن مقسم | عبدالامیر سلیم ابوبكر محمد بن حسن بن يعقوب عَطّار (265-8 ربيع‌الآخر 354ق / 879-13 آوريل 965م)، مقری، مفسر، محدث و نحویِ بغدادی.
ابن مقری، ابوبکر | حسن انصاری ابوبکر محمدبن ابراهیم بن علی بن عاصم بن زاذان (285-381ق / 898-991م)، از محدثان اصفهان «مقری» شهرت یکی از نیاکان او بوده و نسبت عاصمی و زاذانی که به وی داده شده است، به اجدادش باز می‌گردد (نک‍ : سمعانی، 9 / 149؛ ابن نقطه، الاستدراک، 446، التقیید، 1 / 5).
ابن مقله | علی رفیعی علامرودشتی ابوعلی محمد بن علی بن حسين (حسن) بن عبدالله بغدادی (شوال 272- 328 / مارس 886-940)، اديب، خوشنويس، مبتكر و مبدع خطوط مختلف و وزير عباسيان.
ابن مقفع، ساویرس | احمد پاکتچی ساويرس، مورخ و متكلم مسيحی مصر در سدۀ 4ق / 10م. وی از نخستين نويسندگان قبطی است كه آثار خود را به زبان عربی نوشته است.
ابن مکانس | حمیدرضا شیخی عنوان چند تن از مشاهير يكی از خاندانهای قبطی الاصل مصر كه بعضی از آنان در عهد مماليك برجی يا چركسها، عهده‌دار مناصب مهم حكومتی بوده‌اند.
ابن مکتوم | محمدهادی مؤذن جامی ابومحمد احمد بن عبدالقادر بن احمد قيسی، ملقب به تاج‌الدين (ذيحجۀ 682-27 رمضان 749 / مارس 1284- 19 دسامبر 1348)، مفسر، اديب و فقيه حنفی مصری.
ابن مکرم |
ابن ملا |
ابن مکی | رحمت پور محمد شیرجو پشت ابوحفص عمربن خلف بن مكی صِقِلّی (د 501ق / 1108م)، لغوی، نحوی، فقيه، خطيب و شاعر. در بعضی منابع نسبتهای حميری، مازری و قرطبی نيز به دنبال نام وی آمده است (ابن دحيه، 89؛ EI2 ).
ابن ملاعنه |
ابن ملجم | بخش تاریخ عبدالرحمن مرادی (مق‍ 40ق / 661م)، مردی از خوارج و قاتل امام علی (ع). بلاذری (2 / 488) به نقل از كلبی او را عبدالرحمن بن عمرو بن ملجم خوانده است.
ابن ملک |
ابن ملکا |
ابن ملقن | ابوالحسن دیانت ابوحفص سراج‌الدين عمربن علی بن احمد بن محمد بن عبدالله انصاری (22 ربيع‌الاول 723 ـ 6 ربيع‌الاول 804ق / 31 مارس 1323 ـ 14 اكتبر 1401م)، فقيه، محدث و رجالی شافعی مصری.
ابن منجم |
ابن منادی | محمدهادی مؤذن جامی ابوالحسين احمد بن جعفر بن محمد (18 ربيع‌الاول 256- 19 محرم 336ق / 23 فوريۀ 870 - 10 اوت 947م)، محدث، مقری و فقيه حنبلی بغداد.
ابن مناذر | بخش ادبیات عرب ابوجعفر (ابوعبدالله، ابوذريح) محمد بن مناذر بصری (د 198ق / 814م)، از موالی بنی صبير بن يربوع تميمی، شاعر دانشمند عهد برامكه.
ابن منجویه | سیمین محقق ابوبكر احمد بن علی اصفهانی (347 ـ محرم 428ق / 958 ـ اكتبر 1036م)، محدّث ساكن نيشابور.
ابن مندویه | سید جعفر سجادی ابوعلی احمد بن عبدالرحمن، پزشك و گياه ـ داروشناس مشهور ايرانی سده‌های 4 و 5ق / 10 و 11م و صاحب آثار بسيار در طب.
ابن مماتی | ابو محمد وکیلی ابوالمكارم اسعد بن مهذب بن زكريا بن ابی المليح ممّاتی (544-606ق / 1149- 1209م)، شاعر، اديب، دبير و از ديوانيان دورۀ ايوبی در مصر.
ابن منذر، ابوبکر بن بدر | ابوالحسن دیانت ابوبكر بن بدر، ملقب به بيطار ناصری (د 741ق / 1340م)، سرپرست دامپزشكان ستورگاه ناصرالدين محمد بن منصور قلاوون، سلطان مملوك مصر.
ابن منذر، ابوبکر محمد | فرامرز حاج منوچهری ابوالوليد محمد بن عمر بن منذر (د 558ق / 1163م)، از سياست پيشگان و بزرگان شِلب در غرب اندلس و از رهبران قيام مريدون وی از مولدون ـ مسلمانان بومی اندلسی ـ بود و از كودكی در اشبيليه به تحصيل پرداخت و در ادبيات و فقه مهارت يافت.
ابن منذر، ابوالولید | مهدی جلیلی ابوالوليد محمد بن عمر بن منذر (د 558ق / 1163م)، از سياست پيشگان و بزرگان شِلب در غرب اندلس و از رهبران قيام مريدون وی از مولدون ـ مسلمانان بومی اندلسی ـ بود و از كودكی در اشبيليه به تحصيل پرداخت و در ادبيات و فقه مهارت يافت.
ابن منده | محمدمهدی مؤذن جامی عنوان افراد خاندانی از محدثان حنبلی مذهب ايرانی كه از سدۀ 3 تا 7ق / 9 تا 13م در اصفهان می‌زيسته‌اند. نسبت آنان به استندار فيروزان بن چهار بُخت از صاحب‌منصبان لشكری ساسانيان می‌رسد كه در فتح اصفهان اسلام آورد.
ابن مقفع، ابومحمد | آذرتاش آذرنوش , عباس زریاب خویی ابومحمد عبدالله (ح 106-142ق / 724- 759م)، نويسندۀ بزرگ و مترجم آثار پهلوی به عربی.
ابن منفلوطی | مهدی سلماسی ابوعبدالله ولی‌الدين محمد بن احمد بن ابراهيم بن يوسف عثمانی ديباجی ملّوی (713-774ق / 1313-1372م)، مفسر، فقيه، صوفی و اصولی.
ابن منظور | محمدجواد انواری ابوالفضل جمال‌الدين محمد بن مكرّم رُوَيْفِعی افريقی (محرم 630- شعبان 711 / اكتبر 1232- دسامبر 1311)، لغوی، اديب و قاضی مصری، مؤلف لسان العرب.
ابن منقذ |
ابن منگلی |

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام