دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

حاج مالک سی | علیرضا ابراهیم مالک بن عثمان بن معاذ (1272-1341ق / 1855-1922م)، شیخ نامدار طریقۀ تیجانیه در غرب افریقا.
حاجی‌آباد، فارس |
حاجی‌آباد | شیوا جعفری شهرستان و شهری در استان هرمزگان، شهرستان حاجی‌آباد، این شهرستان با مساحتی حدود 7 / 955ª10 کمـ 2 در شمال استان هرمزگان واقع شده، و از شمال و شمال غربی به شهرستانهای سیرجان و بافت در استان کرمان، از شرق به شهرستانهای کهنوج (در استان کرمان) و دهبارز (رودان)، از شمال غربی و غرب به شهرستانهای داراب و لارستان (در ا...
حاج عمر تال | علیرضا ابراهیم (1208-1281ق / 1794-1864م)، عمر بن سعید تال فوتی توری کَدیوی، مشهور به شیخ المرتضى، از مشایخ نامدار طریقۀ تیجانیه در غرب افریقا و بنیان‌گذار بزرگ‌ترین حکومت اسلامی در آنجا.
حاجی‌بابا اصفهانی | علی میرانصاری نام داستانی در باب عادات و روابط اجتماعی طبقات مختلف مردم ایران، که توسط جیمز موریه2 (1780- 19 مارس 1849م / 1194-24 ربیع‌الآخر 1265ق)، از مأموران سیاسی انگلیس در دوران فتحعلی‌شاه (سل‍‌ 1212-1250ق / 1797-1834م)، نوشته شده و در 1824م به چاپ رسیده است.
حاجی‌بابا افشار | زهرا ابراهیمی نخستین پزشک ایرانی در علم طب جدید اروپایی و حکیم‌باشی دستگاه عباس‌میرزا نایب‌السلطنه (1235- 1249ق / 1820-1833م) و محمدشاه قاجار.
حاجی ترخان |
حاجی بکتاش ولی | فاطمه لاجوردی (د نیمۀ دوم سدۀ 7ق / 13م)، از صوفیان نامدار آناتولی، که طریقۀ بکتاشیه منسوب به او ست.
حاجی‌خلیفه | یوسف بیگ باباپور مصطفى بن عبدالله ایکنجی، دانشمند، تاریخ‌نگار، ادیب، زندگی‌نامه‌نویس، جغرافی‌نگار، کتاب‌شناس و کتابنامه‌نویس سرشناس ترک مستعرب عثمانی در سدۀ 11ق / 17م («دائرةالمعارف ترک»1، XXI / 401؛ کاراعلی اوغلو، 314؛ هاشم‌پور، 11؛ محدث، 10؛ زرکلی، 7 / 236) و برخی او را فیلسوف دانسته‌اند (هامر پورگشتال، II / 248).
حارث بن کعب، بنی | سید محمد سیدی عنوان یکی از قبایل مشهور عرب قحطانی که در برخی از منابع بَلحارث نیز نامیده شده‌اند. نسب این تیره به کهلان می‌رسد و نسب‌شناسان عرب زنجیرۀ تبار آنان را از حارث این‌گونه نوشته‌اند: حارث بن کعب بن عمـرو بن اعُلة بن جَلْد بن مـالک بن اُوَد بن زید بن کهلان (نک‍ : ابن‌حزم، 416؛ کلبی، 1 / 268). حارث دو فرزند به نامها...
حارث بن عباد بن ضبیعه | عنایت الله فاتحی نژاد شاعر، خطیب و جنگاور عصر جاهلی عرب. تبار وی به بنی قیس بن ثعلبه، از قبیلۀ بکر بن وائل می‌رسید که در نواحی حیره منزلگاه داشته‌اند (ابن اعرابی، 157؛ کلبی، 537) (قرائت عُباد، بدون تشدید را در یک بیت ابوتمام تأیید کرده است، نک‍ : زرکلی، 2 / 156، حاشیه).
حارث بن شریک | مرضیه قلی تبار حارث بن شریک بن عمرو بن قیس ابن شراحبیل شیبانی، ملقب به حَوْفَزان، شاعر اواخر عصر جاهلی. وی از بزرگان بنی‌شیبان بن بکر بن وائل بود.
حارث بن مره عبدی | بخش تاریخ (مق‍ 42ق / 662 م)، صحابی امیرالمؤمنین علی(ع) و یکی از نخستین فاتحان سند.
حارث غسانی |
حارث بن کلده | یونس کرامتی حارث بن کلدة بن عمرو بن علاج ثقفی، پزشک معاصر پیامبر (ص) و از بزرگان قبیلۀ ثقیف. کهن‌ترین منابع ما دربارۀ حارث کتب سیر و مغازی است که در آن به طبابت و اندرزهای پزشکی او اشاره، و گاه با عنوان «طبیب العرب» از وی یاد شده است.
حازمیه |
حارث همدانی | سعید طاووسی مسرور ابوزهیر حارث بن عبدالله کوفی (د 65 ق / ‌685 م)، تابعی و از اصحاب امیرالمؤمنین علی(ع). از آنجا که یک چشم او نابینا بود، او را اعور می‌گفتند (ابن قتیبه، 586-587؛ ابن رسته، 224) و به این لقب مشهور بود (سمعانی، 1 / 192).
حازم قرطاجنی | علیرضا باقر ابوالحسن هنی‌ء‌الدین حازم بن محمد انصاری اوسی (608-684ق / 1211م-1285م) ادیب، شاعر و ناقد بزرگ اندلسی. وی در قرطاجنه از توابع مرسیه در شرق اندلس زاده شد (ابن ابار، 2 / 633).
حارثیه |
حارثه بن بدر غدانی | عنایت الله فاتحی نژاد (د ح 65 ق / 685 م)، شاعر و جنگاور قبیلۀ بنی تمیم در صدر اسلام. اصل وی از قبیلۀ غُدانة بن یَربوع تمیمی است و نسبت غدانی وی از همین جا ست (ابوالفرج، 8 / 394؛ ابن عساکر، 11 / 389؛ نیز نک‍ : سمعانی، 9 / 127). کنیه‌اش را ابوالعَنبس، و نام مادرش را صَدوف دختر صَدَی از تیرۀ صُرَیْم دانسته‌اند (ابوالفرج، همانجا؛ ابن ...
حارث محاسبی | یوزف فان اس ابوعبدالله حارث بن اسد عَنَزی، مشهور به محاسبی (د 243ق / 857 م)، اندیشمند دینی اوایل دورۀ عباسیان.
حاسب طبری | محمود شهیدی ابوجعفر محمد بن ایوب، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس فارسی‌نویس نیمۀ دوم سدۀ 5 ق / 11م.
حاشیه ملاعبدالله |
حاشیه‌نویسی | عبدالله مسعودی آرانی در اصطلاح نسخه‌شناسی، نوشتن مطالبی بر بعضی فقرات یک کتاب در هامش آن، به منظور تغییر مطالب، توضیح معانی، تصحیح سهوها یا تعلیل مقصود نویسنده و یا نقد و ردّ آن.
حافظ |
حاطب بن ابی بلتعه | علی بهرامیان (د30ق / 651 م)، ابومحمد یا ابو‌عبدالله، صحابی پیامبر(ص). نسب او به تیره‌ای از قبیلۀ یمـانی لَخم می‌رسید (نک‍ : کلبی، 1 / 206، 210، 211؛ ابن سعد، 5 / 64)، اما چون با بنی‌اسد بن عبدالعزّى، پیمان قبیلگی بسته بود، حلیفِ این تیره از قریش شمرده می‌شد (سدوسی، 59؛ ابن هشام، 2 / 327؛ ابن‌سعد، 3 / 114؛ ابوزرعه، 1 / 576...
حاجی‌گرای | علی اکبر دیانت نام دو تن از فرمانروایان خانات شبه‌جزیرۀ کریمه در سده‌های 9 و 11ق / 15 و 17م، که به جوچی از فرزندان چنگیزخان نسب می‌بردند.
حادره | آذرتاش آذرنوش (گاه نیز حُوَیْدِره)، به معنی وزغ، لقب شاعری جاهلی به‌نام قطبة بن اوس از قبیلۀ ثعلب، شاخۀ ذبیان و سپس غطفان که اندکی پیش از اسلام درگذشت.
حاذق | میرزا ملا احمد جنیدالله (د 1259ق / 1844م)، شاعر و طبیب تاجیک سدۀ 13ق / 19م. وی در روستای کرخ هرات زاده شد (امیرقولوف، 7). در 1216ق / 1801م به بخارا رفت و در مدرسۀ عالی به تحصیل پرداخت (عینی، 131؛ معصومی، 1 / 43؛ امیرقولوف، 7- 8).
حاذقه هروی | صغری دودانگه بانوی شاعر معاصر افغانی. نام او کشور، و تخلصش حاذقه بود. وی در 25 محرم 1340ق / 28 سپتامبر 1921م در هرات به دنیا آمد (هدایت، 1 / 362؛ شاه‌حسینی، 418؛ مهاجر، 699؛ مشیرسلیمی، 3 / 106).
حارث اعور |
حارث بن ابی اسامه | فرامرز حاج منوچهری ابومحمد حارث بن محمد تمیمی (شوال 186 ـ ذیحجۀ 282 / اکتبر 802 ـ فوریۀ 896)، محدث بغدادی و یکی از صاحبان مسانید ثمانیه. خطیب بغدادی نسب کامل او را در اثر خود نقل کرده است (8 / 218؛ نیز سمعانی، 1 / 479).
حارث بن حلزه | عنایت الله فاتحی نژاد (د ح 580 م)، از شاعران مشهور عصر جاهلی و سرایندۀ یکی از 7 قصیدۀ معروف به معلقات. وی از قبیلۀ بنی یَشْکُر، از شاخه‌های بکربن‌وائل برخاسته، و نسبت یشکری وی از همین‌جا ست (ابن‌قتیبه، الشعر ... ، 96). ابوالفرج اصفهانی نسب وی را به ربیعة‌بن‌نزار از عدنانیان رسانده است (11 / 44؛ نیز نک‍ : یعقوبی، 1 / 263؛ کلبی، 1 /...
حارث بن خالد مخزومی | عنایت الله فاتحی نژاد ابو وابصه (د اواخر سدۀ 1ق / 7م)، شاعر و امیر مکه در دورۀ اموی.
حارث بن سریج | علی بهرامیان ابوحاتم (مق‍ 24 رجب 128 / 21 آوریل 746)، رهبر نامدار جنبشی در خراسان، در اواخر خلافت بنی‌امیه.
ابوعزه | علی بهرامیان عمرو بن عبدالله بن عُمیر (د 3 ق / 624 م)، شاعر مخضرم.
ابوعطا | تقی بینش آوازی است از متعلقات دستگاه شور.
ابوعصیده | عباس حجت جلالی ابوجعفر احمد‌ بن عبید بن ناصح (د ح 275 ق / 888 م)، راوی و نحوی ایرانی تبار عصر عباسی.
ابوالعلاء بهشتی | محمدعلی مولوی علاءالدین محمد بن احمد بیهقی اسفراینی، معروف به فخر خراسان (د 749 ق / 1348 م)، فقیه و ریاضی‌دان.
ابوالعلاء بن زهر |
ابوعطای سندی | آذرتاش آذرنوش ابوجعفر مرزوق (یا اَفلح) بن یسار (د نیمۀ سدۀ 2 ق)، شاعر عرب.
ابوالعلاء شوشتری | محمد عبدعلی از شاعران دورۀ سامانی كه نام او به صورت ابوالعلاء نیز ذكر شده است.
ابوالعلاء عطاء بن یعقوب غزنوی رازی | حبیبه دانش آموز ملقب به ناكوك (د 491 ق / 1098 م)، ادیب عمید و شاعر ذواللسانین و دبیر دورۀ دوم روزگار غزنویان.
ابوالعلاء محمد بن علی |
ابوالعلاء گنجوی | علی میرانصاری نظام‌الدین محمود (د 554 ق / 1159 م)، از شعرای پارسی‌گوی و ستایشگر شروانشاه منوچهر بن فریدون.
ابوعکرمه | علی بهرامیان زیاد بن درهم (مق‍ 107 ق / 725 م)، از نخستین داعیان عباسی.
ابوعلی احمد بن محمد چغانی |
ابوعلقمه | رضوان مساح احتمالاً از رجال سده‌های 1 و 2 ق. برحسب منابع موجود، ابوعلقمه به شکل مردی افسانه‌ای به نظر می‌رسد.
ابوعلی ابن سکره | سیمین محقق حسین ‌بن محمد بن فیرُّه ‌بن حَیّون صدفی (454- مق‍ ‍514 ق / 1062-1120 م)، محدّث و فقیه مالکی اندلسی.
ابوالعلاء همدانی | احمد پاکتچی حسن ‌بن احمد بن حسن ‌بن احمد بن محمد بن سهل عطار (488- 569 ق / 1095-1173 م)، محدث و مقری بزرگ شرق اسلامی.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام