اندرزهای ماندگار / حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد دعایی ـ بخش چهارم

1393/10/16 ۱۱:۰۵

اشاره: آنچه در پی می‌آید، بخش پایانی دستورالعمل‌های پیامبر اکرم(ص) به ابوذر غفاری است که به نقل از کتاب «پله سوم» عرضه می‌شود: یا اباذر، ما من شاب یدع لله الدنیا و لهوها، و اهرم شبابه فی طاعه الله، الا اعطاه الله اجر اثنین و سبعین صدّیقا: ای ابوذر! هر جوانی که دنیا و سرگرمی‌اش را به خاطر خدا ترک کند و جوانی‌اش را در فرمانبری از خداوند به پیری برساند، خداوند پاداش هفتادودو صدّیق را به او می‌دهد. یا اباذر، الذاکر فی الغافلین کالمقاتل فی الفارین: ای ابوذر! آن که در یاد خداست، در میان غافلان همچون جنگجو در میان فراریان است.

اشاره: آنچه در پی می‌آید، بخش پایانی دستورالعمل‌های پیامبر اکرم(ص) به ابوذر غفاری است که به نقل از کتاب «پله سوم» عرضه می‌شود:

یا اباذر، ما من شاب یدع لله الدنیا و لهوها، و اهرم شبابه فی طاعه الله، الا اعطاه الله اجر اثنین و سبعین صدّیقا: ای ابوذر! هر جوانی که دنیا و سرگرمی‌اش را به خاطر خدا ترک کند و جوانی‌اش را در فرمانبری از خداوند به پیری برساند، خداوند پاداش هفتادودو صدّیق را به او می‌دهد.

یا اباذر، الذاکر فی الغافلین کالمقاتل فی الفارین: ای ابوذر! آن که در یاد خداست، در میان غافلان همچون جنگجو در میان فراریان است.

یا اباذر، الجلیس الصالح خیر من الوحده، و الوحده خیر من جلیس السوء، و املاء الخیر خیر من السکوت، و السکوت خیر من املاء الشر: ای ابوذر! همنشین شایسته بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد است. بیان نیکی بهتر از خاموشی و خاموش ماندن بهتر از بیان بدی است.

یا اباذر، لا تُصاحب الا مؤمنا، و لا یأکل طعامک الا تقی، ولا تأکل طعام الفاسقین: ای ابوذر! جز با مؤمن همراه مشو. غذایت را جز به پرهیزگاران مخوران. و خودت هم‌ غذای فاسقان را مخور.

یا اباذر، ان ‌الله عزوجل عند لسان کل قائل، فلیتق‌ الله امرو، و لیعلم ما یقول: ای ابوذر! خدا با زبان سخنگویان همراه است. پس فرد باید از خدا پروا کند و بداند که چه می‌گوید.

یا اباذر، اترک فضول الکلام، و حسبک من‌الکلام ما تبلغ به حاجتک: ای ابوذر! زیاده‌گویی را ترک کن. از سخن گفتن، آنچه تو را به مقصودت برساند بس است.

یا اباذر، کفی بالمرء کذبا ان یحدث بکل ما سمعه: ای ابوذر! در دروغگویی فرد همین بس که هر چه را می‌شنود، باز بگوید.

یا اباذر، ما من شیء احق بطول السجن من اللسان: ای ابوذر! هیچ چیزی همچون زبان سزاوار زندان درازمدت نیست.

ای ابوذر! از بزرگداشت خداست، گرامیداشت علم و عالمان و ریش‌سفیدان مسلمان و حافظان و اهل قرآن و حاکم دادگر.

احفظ الله یحفظک، احفظ الله تجده امامک، تعرف الی‌ الله فی الرخاء یعرفک من الشده، و اذا سالت فاسال الله، و اذا استعنت فاستعن بالله…: خدا را به یاد داشته باش تا خدا تو را به یاد داشته باشد. خدا را به یاد دار تا او را پیشاپیش خود بیابی. در راحتی خودت را با خدا آشنا کن تا او در سختی، خودش را با تو آشنا کند. اگر چیزی می‌خواهی، از خدا بخواه و اگر یاری می‌جویی، از خدا بجوی…

یا اباذر، استغن بغناء الله یغنک الله: ای ابوذر! با غنای خداوند بی‌نیازی بجو تا خداوند بی‌نیازت کند. هر کس به آنچه خداوند روزی‌اش کرده قناعت کند توانگرترین مردمان است.»

ای ابوذر! خدا می‌فرماید: من همه سخنان حکیم را نمی‌پذیرم، بلکه به اندیشه و هوس انگیزه‌اش می‌نگرم. اگر اندیشه و انگیزه‌اش در چیزی باشد که من دوست دارم و می‌پسندم، سکوتش را سپاس و یاد خودم و متانت [او] قرار می‌دهم اگر چه خودش به سخن درنیاید.

یا اباذر، ان الله لا ینظر الی صورکم و لا الی اموالکم و لکن ینظر الی قلوبکم و اعمالکم: ای ابوذر! خداوند نه به چهره شما می‌نگرد و نه به مالتان بلکه به دل و عملتان می‌نگرد.

ای ابوذر! چهار ویژگی است که جز مؤمن به آنها دست نمی‌ِیابد: خاموشی و آن اول عبادت به شمار می‌آید و فروتنی و خاکساری در پیشگاه خدا و به یاد خدا بودن در هر حالی و اندک چیزی، یعنی کمی مال و منال.

یا اباذر، هم بالحسنه، و ان لم تعملها، لکیلا تکتب من الغافلین: ای ابوذر! قصد کار نیک کن هر چند موفق به انجامش نشوی ولی(چون نیت کار خیر کرده‌ای) در شمار اهل غفلت قرار نمی‌گیری.

ای ابوذر! مگر مردم را غیر از درو کرده‌های زبانشان به جهنم سرازیر می‌کند؟ تا زمانی که تو خاموشی، در سلامت به سر می‌بری و همین که لب گشودی، اگر سخن نیکی بر زبان راندی، برایت پاداش نوشته می‌شود و اگر سخن زشتی گفتی، برتو گناه ثبت خواهد شد.

ای ابوذر! شخصی گفتاری اندک از آنچه مورد رضایت خداست می‌گوید و در نتیجه به همین خاطر تا فردای قیامت برای او رضوان خداوند را می‌نویسند، و شخصی در مجلسی سخنانی می‌گوید تا اهل مجلس را بخنداند به خاطر همین کارش در طبقات جهنم فرو می‌رود.

ای ابوذر! وای بر کسی که سخن دروغ بر زبان آورد تا گروهی را بخنداند، وای بر چنین کسی! وای بر چنین کسی!

یا اباذر، من صمت نجا، فعلیک بالصدق، و لا تخرجن من فیک کذبه ابدا: ای ابوذر، هر کسی خاموشی گزید نجات یافت؛ پس راستگویی پیشه کن و هرگز از دهانت دروغی صادر مکن.

یا اباذر، سباب المسلم فسوق، و قتاله کفر، و اکل لحمه من معاصی الله، و حرمه ماله کحرمه دمه: ای ابوذر! دشنام دادن به مسلمان گناه است و با مسلمان جنگیدن کفر است و گوشت مسلمان را خوردن (غیبت کردن) معصیت کردن خداست و حرمت مال او مثل حرمت خون اوست.

ابوذر می‌گوید عرض کردم: «غیبت چیست؟» حضرت پاسخ دادند: «ذکرک اخاک بما یکرهه: برادرت را طوری یاد کنی که خوشایندش نیست.» پرسیدم: «حتی اگر آن عیب در آن شخص وجود داشته باشد؟» پاسخ دادند: «اگر آن عیب در او باشد، غیبت است و اگر نباشد، تهمت است.»

یا اباذر، من ذب عن اخیه المؤمن الغیبه کان حقه علی الله (عز و جل) ان یعتقه من النار: ای ابوذر! هرکه از برادر مسلمان خود دفاع نماید و غیبت را از او دفع کند بر خداست که او را از آتش جهنم آزاد نماید.

ای ابوذر! کسی که در نزد او غیبت مسلمانی به میان می‌آید و او توانایی دفاع و یاری غیبت‌شونده را دارد و او را یاری می‌کند، خدا در دنیا و آخرت او را یاری خواهد کرد و اگر توانایی یاری را دارد ولی یاری نکند، خدا نیز در دنیا و آخرت او را یاری نخواهد کرد.

یا اباذر، صاحب النمیمه لا یستریح من عذاب الله فی الآخره: ای ابوذر! سخن‌چین در آخرت از عذاب الهی راحتی نخواهد یافت.

یا اباذر، المجالس بالامانه، و افشاؤک سرّ اخیک خیانه فاجتنب ذلک، و اجتنب مجلس العشیره: ای ابوذر! مجالس به امانت است (نباید سخنان مطرح شده در آنجا را که احتمال ضرر به کسی دارد، نقل شود) و افشا کردن رازی که برادرت در میان گذاشته، خیانت است. از آن برحذر باش و از مجالس خانوادگی (که در آنجا غیبت و تهمت و سخن‌چینی می‌شود) دوری کن.

ای ابوذر! اعمال اهل دنیا به خدا تقدیم می‌شود و بنده مؤمن آمرزیده می‌شود، مگر بنده‌ای که بین او و برادرش کینه و کدورتی باشد. پس می‌گویند: عمل این دو را واگذارید تا اینکه با هم آشتی نمایند و کدورتها را دور بریزند.

یا اباذر، ایاک و الهجران لاخیک المومن، فان العمل لا یتقبل مع الهجران: ای ابوذر! از قهر با برادر مؤمنت بپرهیز؛ زیرا با جدایی، عمل پذیرفته نیست.

یا اباذر، من احب ان یتمثل له الرجال قیاماً فلیتبوا مقعده من النار: ای ابوذر! هرکس دوست داشته باشد که مردم در برابرش بایستند در حالی که خودش نشسته است، باید جایگاه اخروی خود را از آتش پر کند.

یا اباذر، من مات و فی قلبه مثقال ذره من کبر، لم یجد رائحه الجنه الا ان یتوب قبل ذلک: ای ابوذر! هر کس بمیرد و به اندازه ذرّه‌ای، کبر در دلش باشد بوی بهشت را نمی‌یابد مگر اینکه پیش از آن توبه کرده باشد.

کبر این است که حق را ترک کنی و از حق به چیز دیگری درگذری و چنان به مردم بنگری که گویا آبروی هیچ کس همچون آبروی خودت و خون هیچ کس همچون خون خودت نیست.

ای ابوذر! بیشتر کسانی که به دوزخ می‌روند، فخرفروشان‌اند.

ای ابوذر! هر که جامه‌اش را با تکبر به دنبال بکشد، خدا تا روز قیامت به او نمی‌نگرد.

ای ابوذر! هرکس دو پیراهن داشته باشد، باید یکی را بپوشد و دیگری را برای برادرش بگذارد.

ای ابوذر! در امّتم مردمانی خواهند بود که در میان نعمت‌ها به دنیا می‌آیند و از آنها می‌خورند. اندیشه‌شان خوراک و پوشاک رنگین است و به سخن گفتن ستایش می‌شوند. آنان بدترین مردمان امّتم هستند.

ای ابوذر! هرکس با وجود توانایی بر زیبا پوشیدن به خاطر فروتنی برای خداوند آن را ترک کند، خداوند از زینت‌های بزرگواری او را می‌پوشاند.

ای ابوذر! خوشا حال کسی که برای خدا فروتنی نماید نه اینکه از روی کمبود (دنیایی و دینی) فروتنی کند و ذلیل گرداند نفس خود را و این حالت به خاطر نیاز نباشد و اندوخته‌ای را که نه از گناه به دست آورده ببخشد و با بیچارگان مهرورزی کند و با اهل فقه و حکمت بیامیزد. خوشا کسی که درونش شایسته و بیرونش نیکو باشد و بدی‌اش را از مردم برکنار دارد. خوشا کسی که به علمش عمل کند و زیادی مالش را ببخشد و از زیاده‌گویی دریغ کند.

ای ابوذر! جامه‌های زبر و ضخیم بپوش تا فخر در تو راهی نیابد.

ای ابوذر! آیا تو را از اهل بهشت خبر دهم؟ «کل اشعث اغبر ذی طمرین لا یؤبه به لو اقسم علی الله لابره: هر ژولیده خاک‌آلود ژنده‌پوشی که به او اعتنا نمی‌شود اگر برای چیزی به خداوند سوگند یاد کند، خدا آن را ادا می‌کند.»

روزنامه اطلاعات