اندرزهای ماندگار / حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد دعایی‌ ـ بخش دوم

1393/10/14 ۰۸:۰۸

مروری بر سفارشهای پیامبراکرم(ص) به ابوذر اشاره: در شماره پیشین، بخش نخست این نوشتار که مجموعه‌ای از اندرزهای گرانبهای پیامبر اکرم(ص) است، به نقل از کتاب «پله سوم» آمد. اینک ادامه سخن:

مروری بر سفارشهای پیامبراکرم(ص) به ابوذر

اشاره: در شماره پیشین، بخش نخست این نوشتار که مجموعه‌ای از اندرزهای گرانبهای پیامبر اکرم(ص) است، به نقل از کتاب «پله سوم» آمد. اینک ادامه سخن:

ـ یا اباذر، لا تجعل بیتک قبرا، و اجعل فیه من صلاتک یُضیء بها قبرک: ای ابوذر! خانه‌ات را گور [تاریک] مکن؛ نمازی در آن بگزار تا به سبب آن گورت روشن شود.

یا اباذر، الصلاه عمود الدین و اللسان اکبر و الصدقه تمحو الخطیئه و اللسان اکبر: ای ابوذر! نماز ستون دین است؛ ولی زبان بزرگتر است و صدقه، گناه را نابود می‌کند؛ ولی زبان بزرگتر است.

ای ابوذر! در بهشت هر درجه‌ای بالاتر از درجه دیگر است؛ چنان که میان آسمان و زمین است، بنده چشم می‌گشاید و نوری چنان آن را روشن می‌کند که نزدیک است کورش کند، پس شادمان می‌شود و می‌گوید: «این چیست؟» می‌گویند: «این نور برادر مؤمن توست.» او می‌گوید: «این برادرم فلانی است که با هم در دنیا کار می‌کردیم؛ ولی اکنون چنین بر من برتری داده شده!» می‌گویند: «عمل او برتر از تو بود.» سپس در دلش خرسندی می‌نهند تا خرسند شود.

یا اباذر، الدّنیا سجن المؤمن و جنه الکافر، و ما اصبح فیها مؤمن الا و هو حزین، و کیف لا یحزن المؤمن و قد اوعده الله انه وارد جهنم و لم یعده انه صادر عنها: ای ابوذر! این دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است و مؤمن در آن جز به اندوه، صبح نمی‌کند. و چگونه اندوهگین نباشد وقتی خداوند تهدیدش کرده که به دوزخ خواهد رفت، ولی مژده نداده که از آن بیرون خواهد آمد.

یا اباذر، و من اوتی من العلم ما لایعمل به، لحقیق ان یکون اوتی علماً لاینفعه الله عزوجل به، لانّ الله ـ جلّ ثناوه ـ نعت العلماء فقال: ای ابوذر! به هر کس علمی داده شده که به آن عمل نمی‌کند، به تحقیق به او علمی داده شده که خدا با آن بهره‌ای به او نمی‌رساند؛ زیرا خداوند عالمان را چنین وصف کرده است:‌«ان ‌الذین اوتوا العلم من قبله اذا یُتلی علیهم یخرّون للاذقان سُجّدا و یقولون سبحان ربنا ان کان وعد ربنا لمفعولا و یخرّون للاذقان یبکون۱:همانا کسانی که پیش از این علم داده شده‌اند، وقتی قرآن برایشان خوانده می‌شود سجده‌کنان به رو درمی‌افتند…[تا آنجا که فرمود:] می‌گریند.»

یا اباذر، من استطاع ان یبکی قلبه فلیبک، و من لم یستطع فلیشعر قلبه الحزن و لیتباک: ای ابوذر! هر کس می‌تواند دلش را بگریاند، بگریاند و هر کس نمی‌تواند، اندوه را به دلش بچسباند و خودش را به گریستن بزند.

یا اباذر، ان القلب القاسی بعید من الله و لکن لا تشعرون: ای ابوذر! همانا سخت‌دل از خدا دور است، ولی شما نمی‌فهمید.

یا اباذر، ما من خطیب الا عرضت علیه خطبته یوم القیامه و ما اراد بها: ای ابوذر! به هر خطیبی در روز قیامت سخنانش و آنچه از آن قصد کرده بود، عرضه می‌شود.

یا اباذر، ان صلاه النافله فی السرّ تفضل علی العلانیة ،کفضل الفریضه علی النافله: ای ابوذر! نماز نافلة نهانی از نمایان برتر است، همچون برتری نماز واجب بر نماز نافله.

یا اباذر، ما یتقرّب العبد الی الله بشیء افضل من السجود: ای ابوذر! بنده با هیچ چیزی برتر از سجده به خدا نزدیک نمی‌شود.

یا اباذر، اذکر الله ذکراً خاملا: ای ابوذر! خدا را به ذکری خامل یاد کن

در اینجا ابوذر می‌گوید: عرض کردم: ای رسول خدا مرادتان از «ذکر خامل» چیست؟ فرمودند: «الذکر الخفی: ذکر نهان.» سپس ادامه دادند:

یا اباذر، بقول الله عز و جل: لا اجمع علی عبدی خوفین، و لا اجمع له امنین، فاذا امننی اخفته یوم القیامه، و اذا خافنی امنته یوم القیامه: ای ابوذر!‌خداوند می‌فرماید: دو هراس را بر بنده‌ام جمع نمی‌کنم و نیز دو ایمنی را. اگر در دنیا از من در ایمنی باشد، او را در روز قیامت می‌هراسانم و چون در دنیا از من بهراسد، در روز قیامت او را ایمن می‌گردانم.

یا اباذر، لو أنّ رجلاً کان له مثل عمل سبعین نبیاً لاحتقره و خشی أن لاینجو من شرّ یوم القیامه: ای ابوذر!‌اگر برای فردی عملی برابر هفتاد پیامبر باشد، باید آن را کوچک بشمارد و از اینکه از شرّ روز قیامت نجات نیابد، بترسد.

یا اباذر، إنّ العبد لتعرض علیه ذنوبه یوم القیامه فیقول: امّا إنی قد کنت منک مشفقاً، فیغفر له: ای ابوذر!‌همانا گناهان بنده در روز قیامت به او عرضه می‌شود و او می‌گوید: هان که من از خداوند می‌ترسیدم و نگران بودم. آنگاه بر او آمرزیده شود.

یا اباذر، إن الرّجل لیعمل الحسنه فیتّکل علیها، و یعمل المحقّرات فیأتی الله عزّ و جل و هو من الأشقیاء،‌ و إنّ الرّجل لیعمل السّیئه فیفرق منها فیأتی الله عزوجل آمناً‌ یوم القیامه: ای ابوذر!‌فردی عمل نیکی می‌کند و با تکیه بر آن به گناهان کوچک می‌پردازد و آنگاه در حالی که خداوند بر او خشمناک است، به سوی خدا می‌آید و مردی گناه می‌کند و آنگاه از آن جدا شده، در روز قیامت ایمن به نزد خدا می‌آید.

یا اباذرّ، إنّ العبد لیذنب فیدخل الی الله بذنبه ذلک الجنّه‌: ای ابوذر! بنده‌ای گناه می‌کند و خداوند به سبب گناهش او را به بهشت می‌برد!

ابوذر می‌گوید پرسیدم: «این چگونه ممکن است؟» فرمودند: «یکون ذلک الذّنب نصب عینه تائباً منه إلی الله حتّی یدخل الجنّه: آن گناه را جلوی چشمش قرار می‌دهد تا از آن توبه کند و به سوی خدا بگریزد و به بهشت داخل شود.»

یا اباذرّ،‌ إنّ الکیس من دان نفسه و عمل لما بعد الموت، و العاجز من اتبع نفسه و هواها، و تمنّی علی الله عزوجل الأمانی: ای ابوذر!‌همانا زیرک کسی است که نفسش را سرکوب کرده و برای پس از مرگ عمل کند و ناتوان کسی است که از نفس و هوسهای آن پیروی کند و از خدا آرزوهایش را بخواهد.

یا اباذر، إنّ أوّل شی‌ء یرفع من هذه الامّه، الأمانه و الخشوع حتّی لا تکاد تری خاشعا: ای ابوذر!‌همانا چیزی که از این امّت برداشته می‌شود، امانتداری و فروتنی است؛ چنان که نزدیک است هیچ فروتنی را نبینی!

یا اباذر، و الذی نفس محمد بیده، لو أنّ الدّنیا کانت تعدل عندالله عزوجل جناح بعوضه، ما سقی الکافر و الفاجر منها شربه من ماء: ای ابوذر! سوگند به کسی که جان محمد به دست اوست، اگر این دنیا در نزد خدا به اندازه بال پشه یا مگسی می‌ارزید، به کافر و فاجر شربتی از آب نمی‌نوشانید.

یا اباذر، إنّ الدّنیا ملعونه، ملعون ما فیها إلّا ما ابتغی به وجه الله عزو جل: ای ابوذر!‌این دنیا نفرین شده است و آنچه در آن است، نفرین شده است جز آنچه با آن خشنودی خدا خواسته می‌شود.

یا اباذر، ما من شیء ابغض الی الله من الدنیا، خلقها ثمّ اعرض عنها فلم ینظر الیها، و لا ینظر الیها حتی تقوم الساعه، و ما من شیء‌ احب الی الله تعالی من الایمان به و ترک ما امر ان یترک: ای ابوذر! هیچ چیزی در نزد خدا از این دنیا ناپسندتر نیست. آن را آفرید ولی از آن روی گرداند و دیگر ننگریست و تا برپایی قیامت به آن نخواهد گریست و هیچ چیزی در نزد خداوند از ایمان به او و ترک آنچه فرمان داده که ترک شود،‌ پسندیده‌تر نیست.

ای ابوذر! خداوند به برادرم عیسی(ع) وحی کرد: یا عیسی، لا تُحب الدنیا فانّی لستُ احبّها، و احب الآخره فانّها دار المعاد: ای عیسی، دنیا را دوست مدار؛ زیرا من آن را دوست نمی‌دارم و آخرت را دوست بدار؛ که آن جایگاه بازگشت توست.

ای ابوذر!‌جبرئیل گنجینه‌های این دنیا را بر استری خاکستری به نزد من آورد و گفت: ای محمّد، اینها گنجینه‌های زمین است که داشتن آنها از بهره تو در نزد پروردگارت نخواهد کاست. من گفتم: جبرئیل ای دوست من، مرا به آن نیازی نیست. اذا شبعت شکرت ربی، و اذا جعت سألته: هنگامی که سیر شوم، پروردگارم را سپاس می‌گزارم و چون گرسنه شوم، از او درخواست می‌کنم.

یا اباذر، اذا اراد الله بعبد خیراً فقّهه فی الدین، و زهّده فی الدنیا، و بصّره بعیوب نفسه: ای ابوذر!‌وقتی خداوند برای بنده‌ای خیر بخواهد، او را در دین فقیه، در دنیا پارسا و به عیبهای نفسش بینا می‌کند.

یا اباذر، ما زهد عبد فی الدنیا، الا اثبت الله الحکمه فی قلبه، و انطق بها لسانه، و بصره عیوب الدنیا و داءها دواءها،‌ و اخرجه منها سالماً الی دار السلام: ای ابوذر! هیچ بنده‌ای در این دنیا پارسایی نکرده جز آنکه خداوند حکمت را در دلش نهاده،‌ زبانش را به آن گویا ساخته، به عیبهای دنیا و بیماری و درمانش بینا کرده و از آن به منزل سلامت با تندرستی بیرون برده است.

یا اباذر، اذا رأیت اخاک قد زهد فی ‌الدنیا فاستمع منه،‌ فانه یلقی الیک الحکمه: ای ابوذر!‌وقتی دیدی که برادرت در دنیا پارسایی می‌کند، به (سخن) او گوش کن؛‌ زیرا او حکمت را به تو عرضه خواهد کرد.

ابوذر می‌گوید: پرسیدم: «ای رسول خدا، زاهدترین مردمان چه کسانی هستند؟» فرمودند: «من لم ینس المقابر و البلی، و ترک ما یفنی لما یبقی، و من لم یعد غداً من ایامه، وعد نفسه فی ‌الموتی: کسی که گور و پوسیدن را فراموش نکرده و نابودشدنی را به خاطر آنچه می‌ماند، ترک کرده است. کسی که فردا را از عمرش نشمرده و خودش را از مردگان شمرده است.»

یا اباذر، ان الله تعالی لم یوح الیّ ان اجمع المال، لکن اوحی الیّ ان: سبح بحمد ربک و کن من الساجدین،‌ و اعبد ربک حتی یأتیک الیقین۲: ای ابوذر!‌خداوند به من وحی نکرده که مال دنیا گرد آورم، بلکه به من وحی فرموده که:‌«با سپاس از پروردگارت او را به پاکی بستای و از سجده‌گزاران باش و پروردگارت را پرستش کن تا وقتی که امر یقینی که مرگ است تو را دریابد.»

پی‌نوشت‌ها:

۱- [الاسراء ۱۷: ۱۰۷ ـ ۱۰۹]

۲-حجر ۱۵۰: ۹۸ و ۹۹

روزنامه اطلاعات