حادثه كربلا و تامل در حقیقت دین / سید مصطفی محقق داماد

1393/8/7 ۰۸:۳۴

جهل در معارف دینی و كوری نسبت به حقیقت باعث فجایع بزرگی در طول تاریخ بشری شده است كه یكی از آنها واقعه عاشوراست. بلای جهل و بی‌خردی در هر شكل و لباسی خانمان‌سوز است ولی صبغه قدسی و دینی‌اش از چنان ویژگی برخوردار است كه شعله‌هایش بر دل‌ها می‌نشیند و مغز استخوان را می‌سوزاند؛ یعنی از قبیل «نارالله الموقده التی تطلع علی الافئده» است. در عاشورا معركه عفریت جهل، آن هم در چهره قدسی‌اش به نیزه و شمشیر تجسم یافت و بر پیكر سیدالشهداء فرود آمد.

جهل در معارف دینی و كوری نسبت به حقیقت باعث فجایع بزرگی در طول تاریخ بشری شده است كه یكی از آنها واقعه عاشوراست. بلای جهل و بی‌خردی در هر شكل و لباسی خانمان‌سوز است ولی صبغه قدسی و دینی‌اش از چنان ویژگی برخوردار است كه شعله‌هایش بر دل‌ها می‌نشیند و مغز استخوان را می‌سوزاند؛ یعنی از قبیل «نارالله الموقده التی تطلع علی الافئده» است. در عاشورا معركه عفریت جهل، آن هم در چهره قدسی‌اش به نیزه و شمشیر تجسم یافت و بر پیكر سیدالشهداء فرود آمد. اما امروز این پرسش كه جهل نشسته بر دل‌ها را كه روزگاران بر آن گذشته و نهادینه گشته، چگونه می‌توان بیرون كرد مطرح است. آیا با روشنگری روزگاران ممكن است؛ یا حتی به روزگاران هم ممكن نیست؟؛ به بررسی عوامل كژاندیشی دینی پرداخته و به این سوال پاسخ داده كه چرا انسان دین را بد می‌فهمد. كژاندیشی علل مختلفی دارد، به نظر من علت عمده این است كه مردم، دین را از رهگذر تعقل و تفهم انتخاب نكنند. من فكر می‌كنم معنای ایمان یعنی انتخاب یك مرام با آزادی كامل و معرفت مبتنی بر تدبر عمیق، به دور از هرگونه سیطره‌یی حتی سیطره كاریزماتیك و یا عشق.قرآن می‌فرماید: «فذكر انما انت مذكر لست علیهم بمسیطر» پس تذكر ده كه تو تنها تذكر‌دهنده‌یی بر آنان سیطره نداری. حادثه كربلا نشان‌دهنده یك حقیقت بسیاربزرگ است و آن این است كه دین به طور كلی درطول تاریخ یك چاقوی دو بر است. دین اگر درست درك شود آدمی را به اعلا علیین می‌رساند و اگر كژ اندیشیده شود‌، نه تنها بی‌اثر نیست بلكه آدمی را در سیر نزول به طور بسیار موثری كمك می‌كند و او را به اسفل سافلین می‌رساند. یعنی خطر دیندار كژاندیش از بی‌دین مطلق بسیار بیشتر است. شریعت نبوی در جامعه‌یی كه دین به نحو صحیح درك نشود می‌تواند وسیله ایجاد فاجعه عظیمی شود. ساده‌انگاری است بیندیشیم جانیانی كه به كربلا برای قتل سیدالشهدا(ع) آمده بودند، برای رسیدن به پول و یا همه برای مقام بوده است. در فاجعه عاشورا من منكر آن نیستم كه گروهی كه حضرت سیدالشهدا را در كربلا احاطه كردند، برخی‌شان به خاطر انگیزه‌های مادی، نظیر پول و ثروت و رسیدن به جاه و مقام آمده بودند و جنایت می‌كردند؛ ولی اطمینان دارم كه اگر هم چنین بوده این دسته تعداد زیادی را نمی‌تواند تشكیل دهد. چنین فكر می‌كنم كه انگیزه عمده گروه اصلی دینداری كژاندیشانه آنان بود كه من آن را جهل مقدس نامیدم. اسناد تاریخی این امر را به اثبات می‌رساند.

روزنامه اعتماد