نیم قرن کوشش در پی حقیقت‌جویی

1396/9/13 ۱۲:۱۵

«در جست‌وجوی خرد و آزادی»؛ ارجنامه‌ای برای فولادوند

«در جست‌وجوی خرد و آزادی» ارجنامه‌ای است که برای عزت‌الله فولادوند به چاپ رسیده است. این مجموعه مقالات دستاورد مولفان و مترجمانی دانشمند است که هر یک مقاله‌ای را پیشکش این استاد فرزانه کرده‌اند.

«در جست‌وجوی خرد و آزادی» همان‌گونه که از نام کتاب به روشنی آشکار است به تاثیر عمیق و گسترده فولادوند در حوزه اندیشه، فلسفه و فرهنگ پرداخته است. پیش آغاز کتاب «یاد روزگاران» نام دارد و تصاویری از نیاکان و جد بزرگ پدری و مادری فولادوند آمده است که در زیرنویس عکس می‌خوانیم که رئیس ایل بختیاری فولادوند بوده است. همچنین تصویری از پدر و مادر فولادوند (فخرالملوک عضدی و غلامرضا فولادوند) بر آغازین صفحات کتاب نقش بسته است. یکی از تصاویر کتاب به خانه محل تولد فولادوند در اصفهان ویژه شده است، خانه‌ای تاریخی که فولادوند در آن بالیده و پرورش یافته، بنایی با معماری ایران باستان که پشت مطبخ نزدیک میدان نقش جهان بوده و نماد شیر بر سر بنای خانه نشان از کهن بودن و دیرینگی آن دارد. تصاویری نیز از دوران کودکی، جوانی و میانسالی وی در قاب تصویر نقش بسته و از گذر روزگاران برای این استاد نامی ایران خبر می‌دهد.

کتاب همراه است با یادداشتی به قلم سید محمد خاتمی. رئیس جمهور دوره اصلاحات از اندیشه فولادوند به نیکی یاد کرده و زبان‌آوری وی را که مسلط بر زبان و ادب فاخر پارسی است، ستوده است.

مقاله‌های غلامرضا اعوانی با نام «مولانا و عشق: نگاهی به مسئله عشق در مثنوی معنوی»، «خرد و آزادی در فلسفه اجتماعی ارنست گلنر» به قلم نادر انتخابی، «فلسفه و دین نزد ناصرخسرو» نوشته محمد ایلخانی، «تصحیح و شرح دو بیت دشوار از داستان رستم و سهراب با مروری بر تاریخچه آن» نوشته مهری بهفر، «کتاب ماموریت دکتر ولف و ترجمه فارسی آن» نوشته مسعود جعفری‌جزی، «به احترام عزت‌الله فولادوند» نوشته حمیدرضا جلایی‌پور، «شرایط تحصیل فلسفه» نوشته نجفقلی حبیبی و «هنر، فلسفه و سیاست» به قلم رضا داوری اردکانی از دیگر مطالب گردآمده در این کتاب است.

«داستان‌های جمالزاده» نوشته همایون کاتوزیان، «پیدایش رمان» نوشته ارنستو ساباتو ترجمه عبدالله کوثری، «نفس و خلاقیت» نوشته سید مصطفی محقق‌داماد، «بزرگ‌ترین فیلسوف قرن بیستم» به قلم مرتضی مردیها، «فساد زبانی» نوشته حسین معصومی‌همدانی، «فولادوند؛ در جست‌وجوی دانایی و آزادی» نوشته مصطفی ملکیان، «چگونه اسلام در ایران راه یافت» نوشته محمدعلی موحد، «چنین کنند بزرگان چو کرد باید کار» نوشته احمد مهدوی دامغانی، «از گریز از آزادی تا گریز از کتاب» به قلم علی میرزایی، «آموختن و آمیختن» نوشته محمدرضا نیکفر و «گفت‌وگوی فلسفه و ادبیات» نوشته حورا یاوری» دیگر مقاله‌هایی است که در این ارجنامه گردآوری شده است. پایان‌بخش کتاب نیز به کتابنامه و تقدیرنامه‌های فولادوند اختصاص دارد.

جلایی‌پور در یکی از مقاله‌ها به نیم قرن کوشش حقیقت‌جویی فولادوند اشاره کرده و نوشته است: «درباره فولادند اندیشمند و مترجم یا نویسنده برجسته چهل کتاب و صد مقاله ارزشمند (در زمینه فلسفه‌های مضاف، علوم سیاسی و اجتماعی، خصوصا در دفاع بنیادی از خردگرایی، آزادی و خشونت پرهیزی) از زوایای گوناگون می‌توان سخن گفت. یکی از علل موفقیت فکری و اندیشه‌ای فولادوند این است که از ویژگی‌های سنخ انسان‌های پایا و اقتدارطلب و توفیق‌جو دور است و به ویژگی‌های سنخ انسان‌های پویا و حقیقت‌طلب و قدرت‌گریز نزدیک است. او در نیم قرن گذشته انسان حقیقت‌جویی بوده است که در مسیر زندگی‌اش در انسانیت از خود بیگانه نشده و ریشه‌های معظلات جهان و ایران کنونی برایش مهم بوده است.»

علی میرزایی، سردبیر فصلنامه نگاه نو نیز ترجمه‌های فولادوند را جسارتی در زمینه خلق واژه‌هایی آگاهانه ستایش کرده و نوشته است: «فولادوند در گزینش برخی آثار برای ترجمه دل شیر هم دارد. در روزهایی که گفتن کلمه‌ای علیه اردوگاه چپ ذنب لایغفر بود، یا ترجمه آثاری از هانا آرنت (دو کتاب خشونت، انقلاب) و کارل پوپر (جامعه‌ باز و دشمنان آن) خود را به عنوان مترجمی که ترجمه‌هایش آگاهانه و هدفمند است، مطرح کرد. دیگر کار مهم و اثرگذار فولادوند که یاد کردن از آن را لازم می‌بینم ترجمه گفت‌وگوهای برایان مگی با اندیشمندان معاصر است و درباره فیلسوفان نامدار (در دو کتاب فلاسفه نامدار و مردان اندیشه).

میرزایی سخنانش را با جمله مشهور از راسموس، اندیشمند بلندآوازه هلندی و اصلاح‌گر دینی قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی، به پایان می‌برد که «وقتی پول اندکی به دستم می‌رسد، کتاب می‌خرم، و اگر چیزی از آن ماند، صرف خوراک و لباس می‌کنم.»

ملکیان در مقاله‌ای که به فولادوند پیشکش کرده به نکته‌ای جالب اشاره کرده است که فولادوند به خوبی می‌داند که در کجا ایستاده است، به کجا می‌خواهد برسد، و نقشه راه کدام است، و هر یک از آثار ترجمه شده‌اش یکی از قسمت‌های بسیار کوچک آن نقشه راه را بزرگ می‌کند و شرح و بسط می‌دهد و در معرض دید می‌گذارد، و این خلاف چیزی است که در کارنامه ترجمه‌های بسیاری از مترجمان شاهدیم، بدین معنا که مجموعه آثارشان را یک کل هماهنگ و سازگار نمی‌بینیم، بلکه می‌یابیم که هر یک از آثارشان سازی جداگانه کوک کرده و نوایی دیگر به گوش می‌رساند. این ناهماهنگی و ناسازی، اگر نه در همه موارد، در بسیاری از موارد، معلول این است که خود مترجم از نظام اندیشگی سازگار و سازواری بهره‌مند نیست. مشتت‌اندیش است و به نوعی از دمدمی مزاجی و بلهوسی فکری مبتلاست و وضع و موضع واحد ندارد، یعنی هنوز خام است و از بلوغ و پختگی فکری محروم.»

پروانه شعبانی، موسس و مدیر مسئول مینوی خرد نیز پیشگفتاری بر این کتاب نوشته است: «تدوین ارجنامه برای صاحب معرفت و صاحب‌نامی که تاثیری ژرف و گسترده در زبان و اندیشه معاصر داشته، مسئولیتی دشوار است و از آن دشوارتر نوشتن سرآغازی بر آن. در این سرآغاز، از آغاز زندگی او باید گفت در مسیری که خود روشنش کرد آن هم در روزگاری که جامعه‌مان مرحله‌ای از زندگی را می‌گذراند که هنوز گام‌های عینی و قطعی در جهت بالیدن و شکوفایی برنداشته بود و حتی به پذیرا شدن امکان‌های جدید گشوده نبود. او جست‌وجو را آغاز کرد و درهای مهم‌ترین ساخت‌های فکری را با این سرآغاز گشود.»

«در جست‌وجوی خرد و آزادی» در 615 صفحه، شمارگان 1500 نسخه و قیمت 50 هزار تومان از سوی انتشارات مینوی خرد منتشر شده است.

منبع: ایبنا

نظر دهید