توسعه علم لازمه تاریخ علم

1395/11/16 ۰۸:۰۰

هزاروصدوپنجاهمین سالگرد تولد محمد زکریای رازی بهانه‌ای بود تا پنجشنبه 14بهمن فرهنگستان علوم میزبان سمینار «کیمیاگر شرق» باشد. سمیناری که به همت شاخه شیمی گروه علوم پایه فرهنگستان علوم برگزار می‌شد و در آن مهدی محقق استاد تاریخ علم، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره «رازی و علم کیمیا» و رضا داوری‌اردکانی رئیس فرهنگستان علوم سخنرانی کردند

هزاروصدوپنجاهمین سالگرد تولد محمد زکریای رازی بهانه‌ای بود تا پنجشنبه 14بهمن فرهنگستان علوم میزبان سمینار «کیمیاگر شرق» باشد. سمیناری که به همت شاخه شیمی گروه علوم پایه فرهنگستان علوم برگزار می‌شد و در آن مهدی محقق استاد تاریخ علم، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره «رازی و علم کیمیا» و رضا داوری‌اردکانی رئیس فرهنگستان علوم سخنرانی کردند. ابوبکر محمدبن زکریای رازی را برخی اهل علم پدر تاریخ علم دانسته‌اند زیرا گفته می‌شود که او «بزرگ‌ترین پزشک ایران و جهان اسلام در زمان قرون وسطی» بوده است. هرچند که در تقویم‌های ایران پنجم شهریور، روز بزرگداشت رازی، روز داروسازی نامیده شده اما تاثیر رازی در حوزه‌های علم و به‌خصوص علم کیمیا به گونه‌ای بود که کمتر در ایران به آن پرداخته شده است.
مهدی محقق در این نشست با اشاره به اینکه دشمنان ایران کوشش دارند فرهنگ علمی ما را خدشه‌دار کنند و چهره دانشمندان بزرگ اسلام و ایران را مخدوش کنند، گفت: «باید در معرفی دانشمندان بزرگ ایران که علم و فرهنگ ما وامدار نبوغ و تلاش‌های آنان است، بیش از پیش کوشید.» رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه با خواندن این بیت که «دست از مس وجود چو مردان ره بشوی / تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی» در توضیح آنچه «کیمیا» خوانده می‌شود، گفت: «دانشمندان اسلامی در آثار خود از علمی به نام «کیمیا» نام برده‌اند که با آن می‌توان ماهیت فلزات را تغییر داد و دانشمندانی همچون جلدکی و طغرائی و رازی به آن پرداخته‌اند و نسبت این علم را به جابربن حیان می‌رسانند که از اصحاب امام جعفر صادق(ع) بوده است و در آثار خود از آن حضرت با عنوان «سیدی» یاد می‌کند. یعقوب اسحاق کندی، فیلسوف عرب، کیمیا را ممتنع دانسته و اعمال کیمیاگران را خدعه و نیرنگی بیش نمی‌داند و برخی دیگر آن را فقط تغییر رنگ دانسته‌اند نه تغییر ماهیت. رازی براساس فهرست ابوریحان بیرونی 21 کتاب در کیمیا نوشته که برخی از آنها در رد منکران این علم است. از میان این کتاب‌ها به «فی شرف الصناعه» (در شرافت صنعت کیمیا)، «فی محن الذهب و الفضه» (در آزمایش زر و سیم) و «سرالاسرار فی التجارب» آثار مهمی هستند.»
دیگر سخنران این نشست رضا داوری‌اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم بود که به بحث پیرامون توسعه علم پرداخت. داوری در این نشست با اشاره به نسبت توسعه و تاریخ گفت: «برای توسعه علم باید به تاریخ علم توجه کرد چراکه ما به سرچشمه‌ها نیاز داریم.» دکتر مهدی محقق با تحقیقات و آثار بزرگ علمی خود ما را به سرچشمه‌ها برده‌اند چراکه در کشور ما این تحقیقات رسم نبود و حدود 200 سال تعطیل بود اما از 50 سال پیش مهدی محقق و معدود دانشمندان نظیر ایشان تجدیدعهد و کار را مجددا آغاز کردند. داوری‌اردکانی با اشاره به تسلط محقق به تاریخ علم و تاریخ فرهنگ ایران، آثار او را بسیار گرانبها دانست و گفت: «در مدت 50 سالی که استاد علامه آقای مهدی محقق را می‌شناسم هر روز یقین من نسبت به مقام علم و فضل و دانش ایشان بیشتر شده است.»

منبع: فرهیختگان