1395/8/5 ۱۱:۴۷
محمد بن زکریای رازی (251-313ق.) تصفینات، تألیفات و رساله های فراوانی را از خود به یادگار گذاشته است. این دانشمند ایرانی، تا جایی پرکار و عاشق کسب دانش بود که نوشته اند که در اواخر عمر، در اثر مطالعه و نوشتن زیاد نابینا شد. برخی، تعداد آثار او را 131 و برخی دیگر بیش از 184 و برخی تا 271 کتاب و رساله ذکر کرده اند که متأسفانه بسیاری از آنها در اثر حوادث روزگـار از بیـن رفته اند.
آثار رازی بر حسب فهرستی که ابوریحان بیرونی از آن ارائه داده است، عبارتند از: 56 کتاب در ریاضیات و نجوم، 33 کتاب در طبیعیّات، 7 کتب در منطق، 10 کتاب در مابعد الطبیعه، 14کتاب در فنون مختلف، که جمعاً بالغ بر یکصد و هشتاد و چهار عنوان می شود و ابن ابی اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء، دویست و سی و هشت کتاب برای رازی برشمرده است؛ برخی از این آثار عبارتند از:
1. الحاوی
2. طب المنصور (الکناش المنصوری)
3. الجدری و الحصبه (آبله و سرخک)
4. طب الملوک
5. تقسیم العلل
6. دفع مضارالاغذیه
7. الشکوک علی جالینوس
8. میدان العقل
9. العلم اللهی الصغیر علی رای سقراط
10. العلم اللهی الکبیر
11. فی الفلسفه القیمه
12. نقص کتاب فرفوریس الی انا بوالمصری
13. النفس الصغیر
14. النفس الکبیر
15. فی ان الجواهرالاجسام
16. اثبات الطب
17. المدخل الی الطب
18. الرد علی الجاحظ فی مناقصه الطب
19. القرباذین الکبیر
20. القرباذین الصغیر
21. الهیولی الصغیر
22. الهیولی الکبیر
23. فی الزمان والمکان
24. فی الفرق بین ابتداءالمده وبین ابتداءالحرکات
25. فی اللذه
26. فی البحث عن الارض اهی حجریه اوطینه
27. فی عله جذب المغناطیس الحدید
28. المدخل الی المنطق
29. فی المنطق بالفاظ متکی الاسلام
30. کتاب البرهان
31. کیفیه الاستدلال
32. هیئه العالم
33. فی علّه قیام الارض وسط الفلک
34. فی مقدار مایمکن ان یستدرک من النجوم
35. فی کیفیه الابصار
36. فی ان الکواکب علی غایه الاستداره لیس فیها نتوء واعوار
37. فی ان الحرکه معلومه غیرمرئیه
38. فی ان للانسان خالقاًمتقنا حکما
39. فی انه لایمکن این یکون العام لم یزل عی ماشاهده الان
40. فی الامامه
41. الحجر
42. علل المعادن و هو المدخل البرهانی
43. المدخل التعلیمی
44. اثبات الصناعه
45. شرف الصناعه
46. المحن الذهب رازی
47. سمع الکیان
48. الطب الروحانی
49. النقص فی الامامه علی الکیان
50. السیره الفلسیه
51. مقاله فی ما بعد الطبیعه
52. السرّ فی الحکمه
53. سرّ الاسرار فی الحکمه
54. فی الکواکب السبعه
55. فی الریاضه
56. فی انه لا یتصور لمن لا درایه له بالبرهان...
57. رساله فی ان قطر المربع لایشارک الضلع من غیر هندسه
58. الحیل
59. مقاله فی امارت الاقبال و الدوله
60. شرح کتاب الرحمه جابر
61. من لایحضره الطبیب
62. برءالساعه
63. الفاخر فی الطب
64. برگرداندن کتاب «الاس »جابربن حیان به شعر
65. القول فی القدماءالخسمه
66. ردّ بر ابوالقاسم بلخی
67. ردّ بر مسمعی متلکم
68. درنقض گفتار ابن شیهد بلخی
69. در انتقاد بر معتزله
70. القوانین الطبیعیه فی الحکمه الفلسفیه
71. القول فی الزمان والمکان
72. القول فی النفس والعالم
73. آثارالامام الفاضل والمعصوم
74. آلام والماموم المحقین
75. الرد علی ابی یوسف الکندی
76. فی جمال الموسیقی
و...
اما بیشک بسیاری از آثار رازی در اثر حوادث زمان از بین رفته و آنچه امروز از آنها به دست ما رسیده، سوای کتب مستقل و عمده، یا در ضمن مجموعه ها و جنگ هاست، یا در بطن برخی کتب دیگر، بلکه تلخیصی از این آثار مفقود را بتوان بازیابی کرد.
از بین تعداد 570 نسخۀ خطی که در این فهرست معرفی شده، و البته اغلب نیز نسخ مشابه از یک اثر هستند، میتوان به هویت و کمّ و کیف آثار موجود از رازی پی برد.
این فهرست در 250 صفحه اختصاصاً به معرفی آثار مخطوط زکریای رازی پرداخته که نسخه هایی از آنها در کتابخانه های جهان موجود است. فهرست حاضر را انتشارات منشور سمیر با تحقیق وتدوین دکتر یوسف بیگ باباپور در سال 1395 منتشر نموده است.
منبع: بساتین
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید