گفتگو

همه ساله در روزهای قبل و بعد از سالروز امضای فرمان مشروطه نشریات زیادی درباره این انقلاب نوشته و سعی می‌کنند یاد و خاطره آن را در گفت‌وگوها و گزارش‌های تحلیلی زنده نگه دارند، اما متاسفانه پس از مرداد این رویداد رو به فراموشی سپرده می‌شود تا سال بعد که مردادی دیگر از راه برسد. این در صورتی است که نباید نوشتن درباره مشروطه تمامی داشته باشد. انقلاب مشروطه رخداد بزرگی بود که درس‌های زیادی را برای ما در پی داشت و بسیاری از علما، محققان و استادان تاریخ نیز اعتقاد دارند که انقلاب اسلامی ایران دنباله و نتیجه انقلاب مشروطه است.

خانه «حاج سید جواد کسائی» تاجر بزرگ اصفهانی همیشه پر از میهمان بود؛ میهمان‌هایی سرشناس اما نه از قماش کاسب و پیشه ور، که از جنس هنرمندان و موسیقیدان‌ها. سید حسین طاهرزاده، جلال‌الدین تاج اصفهانی، اکبر خان نوروزی، خاندان شهناز (شعبان‌خان، حسین آقا، علی آقا و جلیل شهناز)، غلامحسین سارنج، ادیب خوانساری و... مرتب به این خانه‌ رفت و آمد می‌کردند تا حظ وافری نصیب صاحبخانه کنند و دمی به نت‌ بگذرانند.

اغتشاش نیست، آشوب نیست؛ حساسیت اجتماعی و پیگیری نسبت به حقوق مدنی و اجتماعی است. «مطالبه‌گران» چشمان تیزبین جامعه‌اند. آمده‌اند حق‌شان را طلب کنند. جامعه مطالبه‌گر حیات دارد و پویا است. طلب می‌کند و پاسخ می‌خواهد. با این نشانه‌ها می‌توان گفت جامعه ایران در چند سال اخیر الگوهای مختلفی از مطالبه‌گری را تجربه کرده است که غفلت از آن به گسترش برخی بیماری‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منجر شده است.

اول مهرماه است، روز بازگشایی مدارس، دانشگاه‌ها. بیش از سه و نیم میلیون دانشجوی ایرانی از امروز بار دیگر به تحصیل در موسسات مختلف آموزش عالی مشغول می‌شوند، دانشگاه‌ها و موسساتی با اسامی متنوع چون دانشگاه‌های معهود و مرسوم تا دانشگاه پیام نور و دانشگاه جامع علمی - كاربردی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای و موسسات آموزش عالی غیردولتی- غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی.

«قوت دل و نوش‌جان» جدید‌ترین کتاب دکتر نصرالله پورجوادی‌ است که از سوی نشر نو هفته گذشته منتشر شد. آیا انسان حق دارد از دیدن زیبایی‌های عالم صنع لذت ببرد؟ شاهد‌پرستی‌چیست؟ آیا با عشق افلاطونی که ابن‌سینا آن را عشق ظرفا و جوانمردان می‌خواند، انسان می‌تواند شاهد پرست باشد؟ چرا شمس‌تبریزی احمد غزالی را که از مخالفان سرسخت فلسفه بود، بزرگ‌ترین عارف می‌دانست؟

محرم، فصل عاشقانه گریستن بر سمبل اسوه‌ای از تبار مردانی است که چشمه‌های ایثار، وفاداری و معرفتش، سیراب کننده کام تشنگانی است که در طلب معنویت و خداجویی دِل دِل می‌کنند.

*آیا چنین اندیشیدنی مثلاً برای ملک‌الشعرای بهار امکان‌پذیر بوده است؟ خیر؛ شما ملک‌الشعرا را از روشنفکران سیاسی‌ای می‌شمرید که برای استقرار حکومت قانون و نظام مشروطه تلاش کردند. بله، بهار در بیست‌سالگی به مشروطه‌خواهان خراسان می‌پیوندد. او شاعر است و قصیده و غزل و مثنوی و مسمط سروده. شعر وقتی خطاب به عامه پیام سیاسی می‌دهد، به شعار منظوم نزدیک می‌شود. بهار جمهوری‌نامه را با شراکت میرزادۀ عشقی سروده در هجو جمهوری‌خواهی سردار سپه.

در سال 2017 «مؤسسه بین‌المللی اقتصاد و صلح» واقع در استرالیا، گزارشی در خصوص اینکه کدام کشورها مهربانتر و کدامیک قهرآمیزترند منتشر کرد. در این گزارش کشورهای ایسلند، دانمارک، اتریش، نیوزیلند و سوئیس جزو مهربانترین‌ها و کشورهای سوریه، عراق، افغانستان، سودان شمالی و آفریقای مرکزی، قهرآمیزترین کشورهای دنیا معرفی شدند.

خیلی‌ها بر این باورند که عمر تعزیه به سرآمده و زمان و تغییرات دائمی و پرسرعت پدیده‌ها و بازآفرینی مدام باورها و مفاهیم، آن را محتوم و محکوم کرده است به زوال. اما برخی دیگر معتقد‌ند که تعزیه نیز مانند هرگونه نمایشی دیگر، برای پویایی و تحرک، نیاز به نوآوری و تغییراتی دارد.

فرهنگ عاشورایی، در ادبیات فارسی ما علی‌الخصوص در شعر فارسی با زیست و عمری چندصدساله موضوعی است که شاعران کهن فارسی به آن توجه بسیار نشان داده‌اند و از بیدل تا محتشم کاشانی نمونه‌های درخشانی از این شعر در ادبیات فارسی قابل ذکر و مصداق است. عاشورا در شعر شاعران معاصر نیز، موضوعی با اهمیت است و علی‌الخصوص در ابتدای دهه شصت و شکل‌گیری جریانی به نام جریان شعر متعهد در مقابل جریان شعر غیرمتعهد، رویکردی دیگرگونه گرفت که این جریان به شعر دفاع مقدس نیز گره‌خوردگی‌های فراوان داشت.