گفتگو

اگر مروی بر تاریخ تفکر سرزمین‌مان داشته باشیم، به ندرت ردپای زنان متفکر را می‌بینیم و شاید هم اصلا نبینیم! البته این امر خاص جامعه فکری ما نیست و همه جوامع کم و بیش به نوعی با غیبت زنان در تاریخ تفکرشان مواجه هستند اما چرا؟ برخی تحلیلگران فرصت‌های نابرابر جنسیتی را به عنوان جدی‌ترین دلیل این غیبت مطرح می‌کنند.

ایران و روسیه دو کشور همسایه با مرزهای مشترک آبی با سابقه ارتباطات اقتصادی و فرهنگی طولانی هستند؛ تا جایی که بر طبق شواهد، اولین ترجمه‌های ادبیات کلاسیک فارسی در روسیه، در قرن هفدهم میلادی پایه‌گذاری می‌شود، اما در قرن نوزدهم و پس از گسترش روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایران و روسیه، ارتباط ادبی آن‌ها هم گسترش می‌یابد و به اوج می‌رسد.

برای طرح پرسش‌هایی از این دست با خانم دکتر ناهید غنی، نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران از دانشگاه سایمون فریزر (SFU) کانادا گفتگو می‌کنیم. خانم غنی علاوه بر نگارش مقالاتی در زمینه قوانین ازدواج در ایران باستان بر اساس متون فقهی زرتشتی، نویسنده کتابی با عنوان بررسی چند متن کهن فارسی-یهودی (۱۳۸۸) هم هست.

ذوق و سلیقه جامعه و بالطبع تربیت و پرورش آن، همواره یكی از اصلی‎ترین دلمشغولی‎های سیاستگذاران فرهنگی از یك سو و روشنفكران و هنرمندان و منتقدان هنری و ادبی از سوی دیگر، بوده و هست. حتی نكته شگفت‌انگیز آنكه روشنفكران و نخبگان فكری جامعه، هر چقدر هم كه به شكل تاریخی در تقابل با قدرت قرار بگیرند، در این مساله خاص گویی با آن هم دست هستند و معتقدند كه باید عامه را تربیت كرد.

امروز شش سال از درگذشت استاد جلیل شهناز می‌گذرد، 27 خرداد ماه سال 1392 بود. هنرمندی که تار با پود روزها و روزگار او گره خورده است و او را شهنواز تار ایران لقب می‌دهد و براستی این نام برازنده قامت هنری جلیل شهناز است. این نوازنده تار در طول زندگی هنری خود با هنرمندان بسیاری از جمله فرامرز پایور، حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم، علی تجویدی، امیر ناصر افتتاح، جهانگیر ملک، حسن کسایی، سید محمد موسوی، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری، عبدالوهاب شهیدی، اکبر گلپایگانی، حسین خواجه امیری، محمد رضا شجریان، شهرام ناظری و... همکاری داشته‌ است.

دکتر علی شریعتی، در تاریخ معاصر ما همواره به‌عنوان یک روشنفکر اثرگذار شناخته می‌شود چراکه پیوسته دغدغه مسائل معاصر خود را داشت و به باور بسیاری از متفکران، شیوه اندیشیدن او هنوز هم می‌تواند راه‌حلی برای چالش‌های امروز جامعه ایرانی و مسائل ایرانیان باشد. اما اینکه چطور می‌توان از دستگاه فکری او برای حل مسائل امروز جامعه بهره گرفت جای بحث بسیار دارد.

هنوز هم خاطرات خطابه‌های آتشین‌اش در حسینیه ارشاد، در اذهان نسل انقلابی ایران زنده است. او الگوی بسیاری از دانشجویان انقلابی بود و اکنون نیز چه بسیار دانشجویانی که آثارش را مطالعه می‌کنند. روح وی همچنان در جامعه جاری است و له یا علیه او موضع‌گیری می‌شود و هر ساله، پیرامون شخصیت و افکار او همایش‌های مختلفی برگزار می‌گردد.

چند ایران‌شناس ژاپنی و اصلاً خارجی را می‌توان سراغ گرفت که موسیقی ایرانی را خوب بداند و حتی خوب بنوازد. او اما چنین است؛ در دانشگاه تهران، موسیقی خوانده و سه‌تارِ ایرانی را آنچنان که باید و شاید می‌نوازد.

مازیار بهروز استاد گروه تاریخ دانشگاه سان‌فرانسیسکو است. کتاب معروف او «شورشیان آرمان‌خواه، ناکامی جنبش چپ در ایران» که به‌عنوان دانشنامۀ دکترای وی تحریر و بعدها تکمیل و به‌صورت کتاب منتشر شده، یکی از منابع در جریان‌شناسی احزاب چپ در ایران به شمار می‌آید.

به‌نظر می‌رسد که «شجاعت اندیشیدن» از آن دست مقولاتی است که هر جامعه‌ای برای حفظ پویایی خود به آن نیاز دارد اما پرسش اصلی اینجا است که چگونه می‌توان به شجاعت فکری، وجهی عینی بخشید و بسترهای لازم برای بروز آن را فراهم کرد. برای این منظور، به سراغ دکتر امیرحسین خداپرست، استاد فلسفه اخلاق و عضو هیأت علمی مؤسسه حکمت و فلسفه ایران رفتیم.