گفتگو

پروفسور هیلاری پاتنم، فیلسوف تحلیلی معاصر و استاد بازنشسته دانشگاه هاروارد معتقد است که در دنیای کنونی «نقد» و «دموکراسی» مورد تهدید واقع شده و دلیل آن نیز ضعف علوم انسانی در جوامع بشری است.

وقتی بناست که با دکتر همایون همتی درباره «فلسفه و ژورنالیسم» گفت و گو کنم ناگزیر باید از تحول و تطور مفهوم فلسفه در طول تاریخ آغاز کنم، تا پس از روشن کردن این سیر بتوانم بپرسم فلسفه و ژورنالیسم چه رابطه ای با هم دارند و چگونه با یکدیگر تعامل می کنند. البته در این گفت و گو علاوه بر این از رابطه دین و ژورنالیسم ورابطه دین پژوهان با ژورنالیسم هم پرسش می کنم و نظر ایشان را درباره جایگاه مجلات تخصصی جویا می شوم و در آخر از ایشان می خواهم که نظرشان را درباره مجله «اطلاعات حکمت و معرفت» و عملکرد آن در طی این صد شماره برای ما بگویند.

شهرت ابن‌سینا و کتاب «قانون» آنقدر عالم گیر بوده که بخواهیم بارها و بارها درباره آن سخن بگوییم و پژوهش کنیم. برای بررسی بیشتر جایگاه کتاب قانون، نزد دکتر نجفقلی حبیبی رفتیم تا جنبه‌های مختلف این اثر را بیشتر بررسی کنیم. این گفتگو از شش بخش تشکیل شده است: 1ـ ابن‌سینا و زمانه‌اش و رابطه آن با نگارش کتاب قانون، 2ـ جایگاه کتاب قانون در طول تاریخ و زمان حال، 3ـ بخشهای مختلف قانون، 4ـ ترجمه‌های قانون، 5ـ تصحیح‌ها و شروح این اثر 6ـ و در نهایت تصحیح انتقادی دکتر حبیبی از این اثر.

برای گفت و گویی با موضوع «فلسفه و ژورنالیسم» که به مناسبت صدمین شماره مجله اطلاعات حکمت و معرفت تهیه شده است، به سراغ ناصر فکوهی رفتم، استادی که علاوه بر تدریس در دانشگاه و نگارش کتاب و مقاله در رشته تخصصی خود، در حوزه مطبوعات هم فعال است. صریح و شیرین و دقیق سخن می گوید و تعارف هم ندارد. در این گفت و گو علاوه بر تعریف «فلسفه»، «ژورنالیسم»، «نقد»، «نقاد»، «آداب نقادی»، درباره جایگاه مجلات تخصصی و همچنین صفحات اندیشه در روزنامه های کشور با ایشان گفت و گو کردم.

در سال هایی که در مطبوعات فعالیت می کنم و در برخی از حوزه های تخصصی مورد علاقه ام پژوهش های مختصری انجام می دهم، رابطه میان فلسفه و ژورنالیسم برایم چالش برانگیز بوده است. این که فلسفه خوانده باشی و روزنامه نگاری کنی و این که بخواهی هم پژوهشی با مخاطب اندک انجام دهی و هم در حوزه عمومی تر بنویسی، اندکی متناقض به نظر می رسد. طرح این دغدغه از آن جا نشأت می گیرد که منتقدان درباره رابطه میان فلسفه و ژورنالیسم موضع گیریهای متفاوتی دارند. دسته ای آن را سطحی و برخی آن را ضروری می دانند. برای بررسی این رابطه دوگانه نزد عبدالحسین آذرنگ رفتم که بارها بارها با او گفت و گو کرده ام و می دانستم صریح و بی پرده، مختصر و مفید سخن می گوید.

احد فرامرز قراملکی مدرک دکتری فلسفه و کلام اسلامی از دانشگاه تهران دارد و هم‌اکنون به عنوان عضو هیات علمی در گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران مشغول به تدریس است. گفت‌وگویی با وی درباره نوآوری‌های منطق سینوی انجام داده‌ایم که بخش‌هایی از آن را می‌خوانید.

پشت ویترین کتابفروشی‌های بزرگ و کوچک عنوان‌هایی از کتاب‌های تاریخی خودنمایی می‌کنند که در جذب مشتریان و کتابخوانان بی‌تاثیر نیستند؛ کتاب‌های که گاه مبنای نوشتن می‌شوند هرچند منابع و مطالب خود آنان چندان مستند نیست. اغلب این کتاب‌های جذاب که بارها بازچاپ می‌شود به عصر باستان می‌پردازند؛ روزگاری که عادت کرده‌ایم آن را از ورای داستان و افسانه بخوانیم و با اشتیاق به خواندن این دست کتاب‌ها به نویسنده‌های بازاری فرصت بدهیم ما را بفریبند و در پدیده‌ای به نام کتابسازی سهم بالایی را رقم بزنیم.

ابن سینا پس از مدتی به حكمت رمزی و ذوقی سوق پیدا كرد، البته آنجا نیز به شیوه كاملا فلسفی نظراتش را بیان كرده است. این خود افق دیگری است كه ابن سینا باز كرده. ابن سینا نماینده عقلانیت است. اگر هم كسانی او را در این زمینه نفی كنند، به دلیل كم خوانی یا عمیق نخواندن آثار او به این نتیجه اشتباه رسیده‌اند. چنین كسانی حتماً باید تاریخ فلسفه و نحوه تكامل آن را درست مطالعه كنند. در غرب، عده‌ای دوباره در پی كشف آثار و اندیشه‌های ابن سینا اقدام كرده‌اند. در همین مطالعات، معلوم خواهد شد كه بسیاری از تفكرات فلسفی قرون وسطی و حتی امروز، برگرفته یا نشأت گرفته از آثار ابن‌سیناست.

دی ٨۵ بود که سیمین بهبهانی را در چهاردهمین نشست شعرخوانی مجله فرهنگی- هنری «اهورا» به دانشگاه هنر تهران دعوت کردم. مراسم با سخنرانی سیمین بهبهانی و سپس شعرخوانی وی آغاز شد و در ادامه دانشجویان دانشگاه هنر شعر خواندند. پایان مراسم با خواندن غزل معروف وی «دوباره می‌سازمت وطن»، ایشان را تا سردر دانشگاه هنر بدرقه کردیم. این گفت‌وگو حاصل‌‌ همان دوران است.

امروزه واژه کتابسازی نظر بسیاری از کارشناسان کتاب در هر حوزه‌ای را به خود جلب کرده است؛ کتاب‌‌هایی که میزان اقتباس آن‌ها از مرز معقول می‌گذرند و گردآورنده در موجودیت و اعتبار آن سهم چندانی ندارد. از سوی دیگر کتاب‌هایی منتشر می‌شوند که از اطلاعات موثق، علمی و درستی برخودار نیستند و ذهن خوانندگان را به دانسته‌های نادرست منحرف می‌کنند.