مقاله

وحدت نیز همچون سایر مفاهیم دیگر، شاهد افراط‌ها و تفریط‌هایی بوده است. عده‌یی وقتی از وحدت و تقریب سخن می‌گویند، هدف شان «هضم» است. دعوت دیگری به از دست دادن هویت مذهبی خویش، دعوت به وحدت نیست، چرا كه اساسا نمی‌توان منافی مذهب شد، حتی اگر اشتراكات فراوان باشد. لذا سعی در یكی كردن مذاهب و از میان برداشتن تمایزها، نسبتی با وحدت نخواهد داشت. باید از منظر دیگری به مقوله وحدت نگریست.

به سر می‌بردیم و در ضیافتی كه غرب پس از آهنگ رنسانس و اصلاح دینی تدارك دیده بود، حضور نداشتیم؛ ضیافت مدرنیته. حكومت صفویه كه نوید بخش دوران شكوفایی و حشمت و شوكت دوباره ایران بود پس از بروز یك سلسله ناآرامی‌ها و جنگ‌های داخلی رو به سستی و فتور نهاد و پس از آن و در دورانی كه سرمایه‌داری جهانی در حال ظهور بود؛ ایران دوران قاجار به تعبیر والرشتاین موقعیت پیرامونی پیدا كرد و به حاشیه رانده شد.

پیش از دوران مشروطیت، «سیاست» به مفهوم تام و تمام امروزی، چندان عمومیت نداشته و بیش و پیش از هرچیز ـ آن‌چنان که از اسناد و منابع برمی‌آید ـ مسائل دینی و قضایی، در دایره توجهات عامه از اهمیت و ارجحیت محسوسی برخوردار بوده است. نفوذ روحانیت، وعاظ و منابر، اشراف و غلبه گسترده‌ای داشت و مسائل قضایی نیز از حیث دعاوی مردم و لزوم رفع مشکلات حیات و معاش ایشان بسیار مهم و گاه در اولویت بود.

«چاکر آستان ملائک پاسبان، فدوی خاص دولت ابدمدت، حاج علی‌خان پیشخدمت خاصه، فراشباشی دربار سپهر اقتدار، مأمور است که به فین کاشان رفته، میرزا تقی خان فراهانی را راحت نماید و در انجام این مأموریت بین‌الاقرآن مفتخره به مراحم خسروانی مستظهر بوده باشد.»

بی‌ آزار بردش به سوی ختن خروشان همه درگه و انجمن چو آمد به ایوان، به گلشهر گفت که این خوب رخ را بباید نهفت بدان تا از او شاه گردد جدا پس آنگه بسازم یکی کیمیا

تا عدالت «سیاسى‏» و «عدالت قضایى‏» و «عدالت اجتماعى‏»… در جامعه‏اى و در زندگى مردمى تحقق نیابد و دست نفوذداران مالى از تملک اموال تکاثرى و تصرفهاى شادخوارانه اترافى بریده نشود، عدالت معیشتى در زندگى توده‏ها تحقق نخواهد یافت؛ زیرا که جمع میان دو ضد ممکن نیست. نمى‏شود هم تکاثر باشد و هم عدالت. در اینجا تعلیمى از امام على بن ابى‏طالب(ع) رسیده است، قاطع و تندرآسا:

در میان فیلسوفان مسلمان کم نبوده اند کسانی که با علم فقه آشنایی کامل داشته و برخی از ملکه قدسیه اجتهاد نیز برخوردار بوده اند. بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی مشهور به فاضل هندی نیز از چهره های بنام دوره سلاطین صفوی است که هم قله رفیع فقاهت را فتح کرده و هم در زمینه علم کلام و فلسفه دارای تالیفات و آثار ارزشمند است.

از 108 سال پيش كه كتاب: «الفصول المهمه...» سيد شرف‌الدين جبل عاملي به چاپ رسيده و به چند زبان، بارها تجديد چاپ شده تاكنون، دهها عالم بزرگ و صاحب‌نظر از حوزه‌هاي علمي تشيع و اهل‌سنت، در اين زمينه مهم و حياتي اظهار نظر نموده، تلاش كرده و در اين سالها نيز محافل و كنگره‌ها و بيش از 27 «همايش بزرگ بين‌المللي» پس از انقلاب اسلامي، در ايران و ساير كشورها تشكيل گرديده است.

به رغم اين بحثها، شيفتگي ناصر خسرو نسبت به «علم» و «عقل» و وصل کردن آن به صورت زنجيره‌وار به ديگر مفاهيم خودخواسته وي جالب است. آدمي شيفته عقل که مي‌کوشد ميراث اسماعيلي خود را هم نگاه دارد. به اين دو سه سطر بنگريد، مطلبي که در آن وي ابراز مي‌دارد که: اساس عقل به شادي و احساس رضايت است و اين يعني ضديت با جهل که با علم به دست مي‌آيد:

اشاره: استاد حكيمي در آثار پربرگ و بارشان كه برگرفته از سرچشمه‌هاي ثقليني است، مكرر به به فرموده‌هاي خاندان مبارك پيامبر اكرم(ص) و از آن جمله امام صادق(ع) اشاره كرده‌اند. آنچه در پي مي‌آيد، نوشتاري ديگر از ايشان است كه پيشتر در فصلنامه نقد و نظر به چاپ رسيده است.