مقاله

در بخش نخست این مطلب، دیدیم که دست یافتن به محتوای ذهن و اندیشه مردمان باستان امری است محال، چون برای کسب اطلاع درمورد آن منبعی در اختیار نداریم جز بخشی – شاید بسیار اندک – از فرآورده های فرهنگی تولیدشده با استفاده از آن محتوا. فرآورده های پیش روی ما، مثلن یک لنگه پای تقدیمی یا یک گلدان آتنی که روی آن تصویر موجودی بالدار نقش بسته، هرچند زمینه ای غنی و گسترده برای ژرف اندیشی و گمانه زنی به دست می دهند اما، مثلن به نسبت سفال همان گلدان که قابل تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی است، واقعیت های بسیار کمتری درمورد چند و چون پیدایش و سرگذشت خود در اختیار می گذارند. نوشته های گذشتگان درباره این گونه فرآورده ها نیز، با تمام مزیت هایی که در خود دارند، اغلب بیش از آن که روشنگر باشند بحث انگیز از آب درمی آیند.

…‎می‌پسندم که در آغاز یک مسمط از ملک الشعرای بهار در این فراز آورم که تاثیر‎ ‎فروردین و آخر زمستان و بوی بهار و نشاط شکوفه‌ها و ابر و آب و نغمه هزار و‎ ‎جنبش شگفت طبیعت در شعرش به وضوح و شوریدگی، خودنمایی می‌کند‎:

بحث ما راجع به تأدیب و تربیت بود. عرض شد اگر شخصی بخواهد دیگری را مؤدّب به آداب الهی کند، باید قبل از آن خود را در تمام ابعاد وجودی (عقلی، نفسی، جوارحی و…) مؤدّب نماید. در بحث «تأدیب قلب» گفتیم: انسان باید قلبش را به «ادب الهی»، ادب کند؛ یعنی اجازه ندهد «حبّ ماسوی الله» در آن نفوذ کند و اگر چیزی از این محبت در قلب وجود دارد، باید آن را «تخلیه» نماید.

ترجمه حاضر فصلی است از کتاب رویکرد به جهان باستان: نظریه‌ها، الگوها و مفاهیم در تاریخ کهن به قلم نویل مُرلی، استاد دانشگاه بریستل در رشته تاریخ کهن، درباره تازه‌ترین رویکردها نسبت به این رشته. مُرلی در کنار معرفی نظریه‌ها، روش‌شناسی‌ها و مفاهیم کاربردی در پژوهش‌های امروز باستان‌شناسی و تاریخ کهن، تصویری صمیمانه، بینا– رشته‌یی و پسا- مدرن از واژگان کلاسیک رایج در علوم انسانی به دست می‌دهد.

آیت‌الله سید محمد باقر صدر (۱۴۰۰ـ ۱۳۵۳ق) از متفکران برجسته اندیشه اسلامی معاصر به حساب می‌آید که آثار علمی بسیاری در زمینه علوم فقه، اصول تفسیر، فلسفه، منطق، اقتصاد، اخلاق، تاریخ و سیاست از خود به یادگار گذاشته است.

سپهری نیز نگاه عمیق و زیبایی به طبیعت دارد. سپهری شاعر طبیعت است و جهانش آن چنان زیبا و شفاف است که هیچ پرسشی را برنمی‌تابد. جهانی است که بر بال لطافت نیلوفر و با پر پروانه ساخته شده. در نقاشی و اشعار وی طبیعت و مظاهر طبیعت نمودهای بالایی دارد و در ترکیبات طبیعت‌گرایانه و واژگان و ترکیباتی چون: شبنم ستارگان، دریچه خدا، چشم تماشا، باغ زمان، آب تجلی، باغ فنا، نیایش بی‌رنگ، سبزه مرگ، گل سرخ و…

آیندۀ عمومیِ گذشته حالا قطعاً در دستان تاریخ‌دانان است. تاریخ به عنوان یک رشته، ایستاده است تا مأموریت باستانی خود به عنوان راهنمای زندگی را دوباره بر دوش گیرد، اما در سیمایی جدید به عنوان یکی از علوم انسانی حیاتی که قادر است دربارۀ داده‌ها قضاوت و آن‌ها را به شکل روایت‌هایی پیچیده تفسیر کند و نتایجش را به صورت‌هایی ارایه دهد که برای وسیع‌ترین دامنۀ ممکن از عموم مردم قابل دسترسی باشد و همچنین برای کسانی که سیاست‌هایشان تمام زندگی ما را شکل می‌دهد.

اگرچه هر فصلی زیبایی‌ها و جاذبه‌های ویژه خود را دارد، هرکسی، با توجه به حال و هوای خود، یکی از فصل‌ها را بر دیگر فصول ترجیح می‌دهد.

«مانیفست تاریخ» عنوان کتاب جدیدی است که در اکتبر ۲۰۱۴ توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شده است. نویسندگان کتاب دیوید آرمیتاژ و جو گالدی به‌ترتیب استاد تاریخ دانشگاه‌های هاروارد و براون هستند. مدعای اصلی آنها این است که تفکر بلندمدت، حداقل در کشورهای شمال از بین رفته و به‌خاطر همین وضعیت دنیا به شکلی خطرناک درآمده است.

در ابتدا چند مسئله فلسفی مطرح می‌شود، اول اینکه روایت به چه معناست؟ دوم اینکه آیا هیچ موجودی می‌تواند خود را روایت کند؟ کدام موجودی می‌تواند خودش را روایت کند؟ راوی با روایت شونده متفاوت است؟ می‌شود موجودی هم راوی باشد و هم روایت شونده؟ روایت شونده غیر از راوی است، ولی راوی می‌تواند روایت شونده باشد. هیچ موجودی غیر از انسان نمی‌تواند از خودش روایت کند، چراکه انسان، تنها موجودی است که می‌تواند از خودش فاصله بگیرد، به این معنا که او سوژه است، اما می‌تواند خود را به ابژه نیز تبدیل می‌کند، می‌تواند از بالا خود را بنگرد.