مقاله

درباره کتاب مصباح الشریعة تاکنون تحقیقات و مطالعات اندکی صورت گرفته است. اخیراً در کتاب زبان شعر در نثر صوفیه اثر ارزشمند استاد دکتر شفیعی کدکنی (ص ۱۲۲ تا ۱۲۳) دیدم ایشان شباهتی را در برخی از مفاهیم و عبارات مصباح الشریعة با کتاب نحو القلوب قشیری ملاحظه کرده و نشان داده اند که احتمالاً متن مصباح الشریعة متأثر از کتاب قشیری بوده است. ایشان البته اظهار داشته اند که بسیار دشوار و بلکه محال است صحت انتساب کتاب مصباح الشریعة را به امام صادق مسلم فرض کنیم. قدیمیترین نسخه کتاب را هم تا قرن دهم قمری پی گرفته اند.

تاریخ نگاران از مراسم و جشنهایی که شاهان و فرمانروایان برپا می‌کردند قصه‌های شگفت آوری نقل می‌کنند که چون به کنه آنها بنگریم یکسره در جهت نمایش شکوه و عظمت ظاهری آنها بوده است. ناصرالدین شاه یکی از شاهان قاجار است که نیم قرن سلطنت کرد و به همین جهت تشریفات دربارش نیز به مراتب سنگین تر و نمودی از افسانه هایی بود که در مورد سلاطین مشرق زمین روایت کرده‌اند و از تصاویر و نوشته های برجای مانده چنین به نظر میرسد که در هنگام برگزاری اعیاد و مراسم این تشریفات بهتر و بیشتر نمایان می گردید.

از اوایل قرن شمسی حاضر تعدادی از پژوهشگران ایرانی و ایران‌شناسان غربی تلاش کرده‌اند به این سؤال که بقعه شاه ابوالقاسم روستای اسلام‌آباد دزفول مدفن کیست، پاسخ دهند، و غالباً آن را آرامگاه یعقوب لیث صفاری دانسته‌اند. هدف این مقاله رد این ادعا و معرفی مدفون واقعی در این بقعه یعنی شیخ ابوالقاسم بن رمضان ـ از عرفا ـ است. در حوالی روستای اسلام‌آباد ـ شاه‌آباد سابق ـ واقع در حدود ده کیلومتری شهر دزفول در نزدیکی جاده دزفول ـ شوشتر، بقعه‌ای تاریخی با گنبد مضرس و مرتفع وجود دارد که نزد اهالی به بقعه شاه ابوالقاسم یا «شابولقاسم» شهرت دارد. احمد اقتداری نام‌های دیگری برای آن ذکر کرده که در زبان مردم منطقه به کار می‌رود و همه تقریباً یک معنی دارد، از جمله: شازده بولقاسم و پیر شابولقاسم و امامزاده شاه ابوالقاسم.

بحث درباره‌ی ماهیت دولت رضاشاه است؛ من از همین عنوان استفاده می‌کنم و می‌گویم که ما در مورد خود رضاشاه صحبت نمی‌کنیم، درباره‌ی دولت رضاشاه صحبت می‌کنیم. درباره‌ی دولت رضاشاه یا دولتی که در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ شکل گرفت و تثبیت شد دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. من رشته‌ام علوم سیاسی است، واقعیت این است که خیلی به جزئیات تاریخی علاقه‌مند نیستم، تاریخ را تا آن حد مورد مطالعه قرار می‌دهم که در ارتباط با دولت و سیاست مورد نیاز من هست، ولی چون به بحث مربوط به تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر علاقه‌مند هستم به طور طبیعی ماده‌ی خام بحث‌های من باید با توجه به تاریخ تهیه شود؛ بنابراین می‌خواهم توجهتان را به این نکته جلب کنم که ممکن است بحث‌های من نظری، اجتماعی و سیاسی باشد تا تاریخی، علی‌رغم بهره‌ای هم که از تاریخ می‌گیرم.

سنن و فرهنگ عمدتا در جایگاه خود ارزشمند و نشانگر وضعیت تاریخی و فرهنگی اقوام و حتی وضعیت اقلیمی سرزمین‌ها هستند. اما وقتی سنت‌ها از جایگاه اعتباری خود خارج می‌شوند، نه‌تنها آن اعتبار همیشگی و رازآلودگی جاودانه و زیبایی‌شناسی خود را از دست می‌دهند، بلکه به ضد‌ارزش بدل می‌شوند. برای نمونه حاجی‌فیروز که به باورعموم از پیش‌قراولان و پیام‌آوران نوروز است، در آخرین روزهای سال با آرایش عجیب به کوچه و خیابان می‌زند و با ترانه خواندن، دایره زدن و بازی در‌آوردن موجب شادی مردمان می‌شود. این قاصد بهار «سیاه» است و اگر نباشد، روی خود را سیاه می‌کند و جامه سرخ می‌پوشد و زنگوله به خود می‌آویزد تا خبر دهد بهار در راه است.

سیدحسين فاطمی که تا سال روزنامه باختر را تا سال 1324 منتشر می‌کرد در همين سال تصميم گرفت برای تحصيل در روزنامه نگاری و آموزش مطبوعات در اروپا، سفری به فرانسه داشته باشد. در مدت اقامت در اروپا روابط خود را با مطبوعات ايران قطع نکرد و مقالاتی برای روزنامه «مرد امروز» و روزنامه «ستاره» تنظيم و ارسال می‌داشت. در سال 1327 به تهران بازگشت و تصميم به انتشار روزنامه گرفت و در سال 1328 امتياز روزنامه باختر امروز به نام فاطمی صادر شد.

«مبانی حقوق بشر»در خطبه حضرت زهرا(س) اقسام آگاهی‌هایی که ممکن است بشر بی‌واسطه یا با واسطه به آنها دسترسی داشته باشد چهار قسم است؛ «آگاهی حسی»، «آگاهی عقلی»، «آگاهی عرفانی» و «آگاهی وحیانی».این قسم چهارمِ آگاهی است که انسان‌ها به واسطه انبیا و جانشینان بر حق آنان می‌توانند از آن بهره گیرند. چون این نوع آگاهی مقدمات و مبادی خاص خود را می‌طلبد و دریافت و محصولات آن وقتی که در قالب الفاظ و کلمات بشری در می‌آید نیازمند تفسیر و تبیین برای سایر انسان‌ها است.از منظر منطق و معارف شیعی، اهل بیت پیامبر اکرم(ص) و از جمله حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(س) مفسران کامل معارف وحیانی و آیات قرآنی هستند و خطبه غرا و ماندگار ایشان از جمله مواریث علمی آن حضرت است که در حوزه «تفسیر معارف وحیانی» تعریف می‌شود.

توده مردم همان مردمانی‌اند که بدون وابستگی به فرادستان جامعه و دلبستگی به جاه و مقام‌های آنان در جوامع انسانی زندگی می‌کنند. این توده مردم، نه در شمار فرودستانند، نه در گروه فرادستان؛ بلکه میان این دو گروه بوده و با آگاهی و دلبستگی که به جان، مال و میهن خویش دارند در برابر یورش‌ها، شورش‌ها و حملات بیگانگان چون کوه می‌ایستند. آنها در گیرودار و آمد و رفت حکومت‌ها همراه نیمه راه نیستند و به آن کس که دل ببازند، عاشقانه جان و مال خویش را در طبق اخلاص می‌گذارند. آنان سر به داران روزگارند، عاشقان و دلباختگان‌اند که در برابر عشق راستین خود جان بر کف‌اند و به این دلبستگی‌ها می‌بالند و می‌نالند و می‌مانند و گاه می‌میرند.

زمان و مكان حضور علویان و اندیشه‌های شیعی در اقصی نقاط جهان، نقش مهمی در توسعه و استقرار اسلام و مسلمانان در آن مناطق دارد. یكی از عوامل مهم ظهور و انتشار پیروان علوی و افكار شیعی، زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی لازم، در مناطق مختلف جغرافیایی بوده است و گرچه اندلس ، از سرزمین‌های تحت نفوذ اسلام، از این موضوع مستثنا نیست ، باید اذعان كرد كه در این منطقه، نه تنها بستر مناسب برای شیعه و علویان مهیا نگردید ، بلكه برخی عوامل رشد و شكوفایی و تثبیت اندیشه‌های سیاسی و مذهبی علویان را در اندلس ، در مقایسه با سایر مناطق ، با موانع جدی روبه‌رو كرد.

فرقه اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شكل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح كردند؛ اسماعیل، نخستین كسی بود كه آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی كردند؛ هر چند اكثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرفداران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در ابتدا و برای مدت كوتاهی به مهدویت احمد بن محمد بن حنفیه گرویدند و سپس به مهدویت محمد بن اسماعیل بازگشتند.