مقاله

«نهضت ترجمه» که به نوعی تداوم رشد فرهنگی در جامعه اسلامی بود، تقریباً از اوایل عصر عباسیان و با تأسیس دارالحکمه در بغداد آغاز شد و برخی از افرادی که خارج از جهان عرب به اسلام گرویده بودند و به زبان‌هایی چون پهلوی، هندی، یونانی یا زبان‌های سریانی آشنایی داشتند برای ترجمه در دارالحکمه گرد ‌آمدند.

هجوم مغول به ایران در سال 616ه.ق، موجب تخریب بسیاری از مراکز و مؤسسات علمی و فرهنگی این سرزمین گردید؛ اما پس از یک دوره فترت فرهنگی، دوباره برخی از شعب علوم، همزمان با حاکمیت ایلخانان مغول و به همت اندیشمندان ایرانی، شکوفا شدند در همین راستا، نوشتار حاضر با کاربست روشی تحلیلی بر آن است تا در گام نخست وضعیت دو علم نجوم و ریاضیات و عملکرد دانشمندان این علوم در عصر ایلخانی را مورد واکاوی قرار داده و در گام دوم به تبیین جایگاه و پایگاه این دانشمندان و آثار آنان در نزد ایلخانان مغول بپرداز

پیشگویی در میان عناصر گوناگون حماسه عاملی است که گره از داستانهای حماسی می گشاید و گرشاسب نامه که بعد از شاهنام استاد توس دومین اثر بزرگ حماسی ایرانی است، از جمله آثاری است که پیشگویی های متعدد در آن نمودهای فراوانی دارد. مقالۀ حاضر قصد دارد پیشگویی های گوناگون گرشاسب نامه را بررسی، تحلیل و دسته بندی نماید. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است.

حکومت، دغدغۀ دیرینۀ بشر بوده است و فرهیختگان هر قوم در هر برهۀ زمان، در این زمینه دیدگاه هایی داشته اند؛ از آنجا که در میان سخن سرایان فارسی زبان، سعدی شیرازی، بیش از دیگران به نقش اجتماعی اهمیت می دهد؛ بنابراین، وی دربارۀ حکومت بیش از دیگران، اشاره هایی روشن داشته است. ضرورت اهمیت این پژوهش، این است که دریابیم سیوۀ شایستۀ کشورداری از دید کسی که بنی آدم را اعضای یک پیکر می داند، چگونه است؟

تا کنون درباره موسیقی و آلات مورد استفاده در دورۀ اشکانی، پژوهش چندانی صورت نگرفته؛ حال آنکه منابع تاریخی و به ویژه داده های باستان شناختی موجود، اطلاعات ارزنده ای در این خصوص در اختیار محققان قرار می دهند. پیکرک ها، پلاک های سفالی، صحنه های حک شده بر روی ریتون ها و نقاشی های دیواری، از مهمترین منابع موسیقی اشکانی به شمار می روند

باور به زندگی پس از مرگ و رستاخیز، از جمله پرسش هایی است که ذهن هر باورندۀ دینی را به خود مشغول می دارد. نزد زردشتیان نیز، از امید به پاداش در برابر نیکی سخن رفته است. این مفهوم، در متون پهلوی بسیار روشن تر و کامل تر از متون اوستایی توصیف شده است.

عرب شدن مردم مصر، یکی از موضوعات پژوهشی در تاریخ صدر اسلام است. مصریان که از تسلط سیاسی و فرهنگی بیزانسی ها ناخورسند بودند، هنگام ورود اعراب در برابر آنها ایستادگی نکردند و والیان مصر که از طرف خلفا برای اداره مصر اعزام می شدند، با «اهل ذمه» و به ویژه ساکنان اصلی مصر یعنی «قبطیان» براساس عهدنامه ها و پیمان ها رفتار می کردند.

ضرورت تکوین هویت ملی جدید، از مسائلی بود که برای تجددگرایان دوره ی قاجار به ویژه پس از انقلاب مشروطه مطرح شد و در قالب پژوهش در گذشته و با محوریت تاریخ و زبان به عنوان دو مقوله ی فرهنگی و تمدنی جلوه یافت. محمدامین ریاحی نیز از جمله پژوهش گرانی بود که دغدغه ی پژوهش در مقوله های فرهنگی تمدنی ایران داشت.

در این مقاله، شرح و گزارش چند بیت از متون ادب فارسی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نگارنده با ارایه برخی از دلایل و شواهد، نکاتی در لغزش گزارش شارحان آن ابیات گوشزد نموده و کوشش کرده است با ارایه شواهد، مفهوم و معنی آن ابیات را روشن کند. تامل در شرح و گزارش این ابیات، ضرورت توجه به رو ساخت متون ادبی را برای دریافت درون مایه و ژرف ساخت آن آثار بیان می کند.

ذهن حافظ غالبا در ابداع صور خیال، ترکیب گر است، یعنی صور خیال برگرفته از طبیعت را - با نام و نشان، و رنگ و بویی که دارند - در زمینه متنی مناسب کنار هم می نشاند و تابلوهای خیال انگیز «به تحریر کارگاه خیال» پدید می آورد که همه مناظر را در آن باید یک جا تامل کرد و گرنه در نگرش انتزاعی، نازک خیالی های خواجه در ایجاد تناسبات میان آن پرده های خیال، از نظر به دور می ماند. از آن جا که حافظ پژوهان - تا آن جا که ما می دانیم - هر یک از صور خیال را بطور انتزاعی مورد بررسی قرار داده و از ظرایف و دقایق ترکیبی آن به تسامح گذشته اند