مقاله

بررسی فعالیت ها و اقدامات دولت ها و حکومت ها در گسترش یک دین یا مذهب و یا ایجاد و گسترش فرهنگ و تمدن، اهمیت فراوانی دارد. در این میان اهمیت دولت سربداران، از نخستین دولت های شیعی امامی در ایران، به لحاظ نوع دین و مذهب، مکان جغرافیایی، آرمان ها و انگیزه های شروع قیام، دو چندان می باشد، تا جایی که می توان ادعا نمود تشکیل دولت صفویه و تغییر مذهب در ایران، ریشه در دگرگونی های مذهبی و فرهنگی داشت که دولت سربداران در ایران به وجود آوردند.

در سال‌های ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ مرحوم میرزا مهدی مدرس آشتیانی سخنرانی‌هایی در مسجد صاحب دیوان در حوالی خیابان سیروس و نیز در منزل بازرگانی به نام جامساز واقع در آب‌منگل از انشعابات خیابان ری ایراد می‌فرمودند که در آن عارف و عامی آزادانه شرکت می‌کردند. خداوند بزرگ این توفیق را نصیب من کرد که در آن مجالس مبارک حضور یابم و از محضر پرفیض آن مرد بزرگ بهره‌مند گردم.

سنگ نوشته ها و آثار به جا مانده از تمدن های بین النهرین که سال ها مورد بررسی، تجسس و تفحص باستان شناسی قرار گرفته اند، حکایت از این دارد که بابلی ها نخستین مردمی بودند که توجه شان به سوی آسمان، خورشید و ماه و ستارگان جلب شد. گرچه شاید حدود 1000 سال پیش از آن، سومری ها نیز نیم نگاهی به آسمان و اجرام آسمانی داشته اند.

بدون شک در دنیای پیرامون ما شرّ و فساد و ناگواری های بسیاری مثل بیماری و جهل و فساد و سیل و زلزله و مانند آن به چشم می خورد، که در وجود و واقعیت داشتن آن ها نمی توان تردید کرد. شرّ از مباحث مهم در فلسفه، به ویژه در مابعدالطبیعه است و دقیقاً به همین دلیل متفکران بزرگ همواره در باب آن اندیشیده اند و سعی در تبیین آن داشته اند.

پرداختن به فلسفۀ علوم انسانی بدون طرح بحث از فلسفۀ علم امکان پذیر نیست. هیدگر هرچند به صراحت به فلسفۀ علوم انسانی ورود نکرده است، با توجه به ایده هایی که در باب فلسفۀ علم طرح کرده و نیز از طریق تتبع در مطاوی برخی آثار و درس گفتارهای وی، امکان طرح پرسش از فلسفۀ علوم انسانی وجود دارد. با عنایت به مناقشاتی که پدیدارشناسی هرمنوتیکی هیدگر درحوزۀ علم ایجاد کرده است

اهمیت فواد سزگین برای جهان اسلام به عنوان یک مرحله در مبحث تاریخ علم در دنیای اسلام مهم است. او خود در چندین مورد، شرح کارهایش را داده است. وی اولا کتابشناس و نسخه پژوه است و این تخصص، کلید ورود به بحث تاریخ علم است، اگر کسی کتابشناس و کتابدار و نسخه شناس نباشد، نباید ادعای تاریخ علم داشته باشد. نکته دیگر آن است که با کارهای فرنگی ها در حوزه فهرست نویسی علمی آشناست.

آقامحمدخان قاجار در هفتم محرم سال ۱۱۵۵ در استراباد از پدری قاجار و مادری ترکمن، دیده به جهان گشوده بود، بخشی از سال های اولیه زندگی خویش را در کنار پدرش محمد حسن خان قاجار گذراند؛ پدری که سراسر عمر خویش را یا در فرار از دست نادرشاه در دشت گذرانده بود، یا در تلاش برای تسخیر استراباد، یا حراست از قلمرو خویش از تعرضات زنديه.

علوم انسانی به عنوان یکی از مولفه‌های مهم حیات علمی در هر کشوری شاخص بسیار مهمی در توسعه به شمار می‌رود. تغییر رویکرد جوامع مدرن کنونی به ماهیت و کاربرد علوم، تحولات مهمی در سیستم‌های آموزشی دانشگاهی و حتی فعالیت‌های غیردانشگاهی پدید آورده است و نتایج موفقیت‌آمیز این تحولات شامل تنوع، تغییر، اصلاح و توانمندسازی رشته‌های علمی است که در علوم انسانی با ضرباهنگ کندتری پیش رفته است. نوشتار حاضر با درنظر گرفتن دو هدف کلی بحث را آغاز کرده و بسط موضوع را در مقالات بعدی دنبال خواهد کرد.

در برابر نظر ارسطو در باب «انسان مدنی بالطبع»، رأی فوکو را می‌توان در نظر آورد که نسبت زیست و مدینه را در تغییر معنی زیست دیده و سیاست دوره جدید را سیاست زیست حیوانی انگاشته است. نمی‌دانم آیا فیلسوف فرانسوی به تغییر در زیست‌شناسی انسان فکر می‌کرده است، یا صرفاً در ترکیب زندگی و سیاست، زندگی را زندگی حیوانی می‌دیده است!

یکی از ظرائفی که در تواریخ حکمت و فلسفه و بسیاری از علوم دیگر می‌باید مورد توجه قرار گیرد، نقش‌آفرینی مکان است. در هر اقلیمی، تأسیس برخی مراکز و بنا نهادن عمارت و ابنیۀ مناسب آن، به مثابه مأمن و نمادی قلمداد می‌شود که محرّک اذهان و انگیزۀ طالبان خواهد بود. به محض آن که شهرت مرکزی خاص که در ساختمان و مکان خاصی استقرار یافته، به گوش‌ها می‌رسد، علاقه‌مندان بدان جذب می‌شوند و به تدریج راه هجرت علمی بدان سو تغییر مسیر می‌یابد.