مقاله

سالهاست که نويسنده اين سطور درباره تاريخ و نظام انديشگی غاليان شيعی در چند سده نخستين مطالعه و پژوهش می کند که حاصل آن تاکنون مقالات متعدد و نيز تدوين دو کتاب است که هنوز به چاپ نرسيده اند: يکی ميراث باطنی شيعه و ديگری ميراث غاليان.

پیوندی کهن میان روس و ایران؛جشن یلدا یا بزرگداشت تولد خورشید در روسیه برای بررسی تاریخچه جشن شب یلدا ، بهتر دیدم كه به زنجیره دوستی دو ملت ایران و روس حلقه ای دیگر بیفزایم كه خود در پیوند با جشنی زیبا است.

یکی از آثار ارزش‌مندی که طی سال‌های اخیر زیر نظر استاد احسان یارشاطر تألیف شده دورة تاریخ ادبیات فارسی است. جلد هجدهم این کتاب که آخرین جلد آن نیز هست اختصاص به ادبیات شفاهی برخی از زبان‌های ایرانی دارد.

از روزی که مدرنیسم به تدریج نطفه اش بسته شد، انسان از این توصیه رواقیان که در پی تغییر خودت باش عدول کرد و به سوی تغییر جهان پیرامون خویش عدول کرد و رویکردی جدید پدید آمد، طبعا بهترین پدیده برای برآوردن این رویکرد روی آوردن به علوم طبیعی بود. بزرگترین هنر علوم طبیعی که سایر علوم از آن بی بهره اند، آن است که قدرت تغییر جهان اطراف را به انسان می دهند، چرا که در واقع کشف یک قانون در جهان فیزیک یا شیمی یا روانشناسی یا اقتصاد و... به معنای توسعه دادن قلمرو امکان تغییر جهان است. هر چه قوانین بیشتری کشف می شود، قلمروتغییر جهان گسترش میابد؛ به همین دلیل برای انسان دارای جهان بینی مدرنیسم، علوم تجربی حرف اول را میزدند و بر صدر می نشستند.

شمس الدین احمد بن یحیی بن محمدبن عمربن محمد سهروردی، خوشنویس، شاعرو موسیقی دان نامور ایرانی است. هنرمندان ایرانی به قول حافظ، همیشه به چندین هنر آراسته بودند. سهروردی هم به دو هنر خوشنویسی که بیشترین آن کتابت قران کریم بوده و موسیقی که شاید در ذهن بعضی ها تعجب برانگیز است که چه طور شیخ احمد سهروردی که واقعا «شیخ» بوده؛ یعنی، لقب شیخی، لقب متداول، معمول، شناخته شده و مورد قبول زمان را در پیش نام داشته و موسیقی دان هم بوده است.

«دی» در اوستا، دَئوش DATHUSHیا دَذوَ Dadhva و در فارسی «دی» شده است. «دی» به چم پروردگار و دادار است. که از ویژگی‌ها (خصوصیت) اهورامزدا است. از این روی «دی» یکی از ماه‌های مینوی (مقدس) و پرارج در نزد ایرانیان است. بر پایه گزارش روزها روز نخست از هر ماه اورمزد نام دارد. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم نیز «دی» دارند و از آن روی که این سه روز با هم اشتباه نشوند نام روز پسین‌شان به آنان افزوده شده است: روز هشتم: دی به آذر، روز پانزدهم: دی به مهر، روز بیست و سوم: دی به دین نامیده‌اند

آذر شب یلدا یا شب چله است که واپسین روز پاییز را با بلندترین شب سال به کوتاه‌ترین روز سال پیوند می‌زند. این روز از دیرباز در فرهنگ ایران‌زمین، جایگاه ویژه‌ای داشته است. واژه یلدا ریشه سریانی دارد واژه «يلدا» از دوران ساسانيان كه متمايل به بكارگيری خط سريانی (الفبای از راست به چپ) شده بودند بكار رفته است و به معنای ولادت و تولد است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را «ناتالیس آنایکتوس» یعنی روز تولد مهر شکست‌ناپذیر می‌نامند. «ابوریحان بیرونی» از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده و منظور از آن را میلاد خورشید دانسته است. یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جدی و آخر قوس باشد و درازترین شب‌هاست.

ویدر،که ساکنانش آن را viyer می نامند، روستایی است از دهستان خرقان در بخش خرقان از شهرستان ساوه در استان مرکزی. این روستا در طول 50 درجه و 7دقیقه و عرض 35 درجه و 20 دقیقه واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 1700 متر است. روستای ویدر را کوه تیر در شمال و کوه مغار در جنوب و جنوب غربی احاطه کرده است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1375 شمار ساکنان روستای ویدر 164 نفر بوده است.

در روزگار گذشته برای گروه‌های اجتماعی و مردمی كه كشاورزی و دامداری می‌كردند، تقویم شمسی یا گردش خورشیدی بسیار دارای اهمیت بود. آنها زندگی خود را منطبق بر این حركت خورشیدی تطبیق می‌دادند. یكی از مهم‌ترین روزهای سال آغاز شب یلدا است

«پرسیدن» از ویژگی‌های آدمی است. تنها انسان است که می‌پرسد و پرسش‌های خود را پیوسته دنبال می‌کند. آدمی از رهگذر پرسش است که می‌اندیشد و متقابلا در اندیشیدن است که پرسش زاده می‌شود. اندیشه و پرسش دو روی یک سکه‌اند. هر انسانی در هر طبقه و صنفی رابطه‌ای با پرسش دارد. بدون پرسش عقل کارآیی لازم را ندارد و در سطح نازل فرومی‌غلتد؛ در کشف علل و اسباب اتفاقات درمی‌ماند.