مقاله

جايگاه زن در دستگاه اعتقادی و حقوقی شیعیان و همچنين جايگاه اجتماعی زن را در جوامع شیعی چه در بستر تاريخی آن و چه در وضعيت کنونی تنها می توان و بايد در چارچوب کلی همين جايگاه در منظومه فکری و حقوقی و دینی دیانت اسلامی به طور عمومی ديد و مورد مطالعه قرار داد. با اين وصف در برخی جزئيات ميان آنچه دستگاه فکری و دینی شیعی خوانده می شود و يا آنچه از نقطه نظر اجتماعی و عملی در جوامع شیعی در جریان بوده و دارد با پيش زمينه کلی اسلامی آن تفاوتها و تمايزهای روشنی وجود دارد.

این مقاله بررسی و تحلیلی از وضعیت علوم انسانی[۲] در ایران با تکیه بر بررسی مسئله میزان نشر مقاله در مجلات دانشگاهی در این رشته هاست. در بخش نخست مقاله به طرح یک مشکل مبنی بر این که آیا نشر مقاله در مجلات علمی بین المللی و خارجی معیار گویا و مناسبی برای سنجش وضعیت علوم انسانی و اجتماعی و همچنین سنجش میزان فعالیت های پژوهشی استادان این رشته ها هست یا خیر می پردازیم.

پژوهش حاضر درصدد بررسى این پرسش مهم است که آیا در ماجراى سقیفه که دوباره یا کمى بیشتر پس از واقعه غدیر رخ داد و گروه هاى رقیب درباره جانشینى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گفت و گو کردند، به حدیث غدیر استناد شد یا خیر؟ پس از تبیین اجمالى این دو حادثه تأثیرگذار در تاریخ اسلام و بیان مشابهت ها و تفاوت هاى آن دو، به منظور نزدیک شدن به هدف پژوهش، گزینه هاى متصوّر درباره رخداد یا عدم رخداد واقعه غدیر و نیز فرض هاى عدم استناد به غدیر در سقیفه، مطرح و تجزیه و تحلیل خواهد شد. هم چنین در این مقاله، در مورد استنادات شیعه مبنى بر رخداد واقعه غدیر و نیز تبیین شیعى جانشینى پیامبر(صلى الله علیه وآله) بحث شده است.

بکری اندلسی جغرافی دان (متوفّای 487 هجری، در معجم ما استعجم، جلد1، صفحه 492) به گفته سکونی استناد کرده که: «مَوضِع غدیر خم یقال له الخرّار». وادی «الخرّار» که امروزه به «الظهر» شهرت دارد، در امتداد «وادی الخانق» است. پس، از خود پرسیدم چگونه می توان موقعیت جُحفه را در این وادی شناخت؟ تا براساس چنین موقعیّتی، مکان تاریخیِ غدیر خم را پیدا کرد؟!

در هیجدهم همان سال (352) شیعیان بغداد به فرمان معزالدوله مراسم یادبود غدیر خم را - که به اعتقاد شیعه روز اعلام جانشینى على‏علیه السلام از سوى پیغمبر است (1) - جشن گرفتند چادرها برافراشتند و پارچه‏ ها آویختند و با زینت ‏بیرون آمدند و شب در مجلس شرطه (پلیس) جشن آتش ‏افروزى برپا کرده طبل و شیپور نواختند و روز بعد، سحرگاهان شترى قربانى کرده به زیارت مقابر رفتند

«دین» تجلى رحمانیت حق بر مردمان است و هیچ با «خشونت‌ورزى» سازگارى ندارد و توصیه به خشونت نمی‌کند، بلکه در منطق دین، خشونت جلوه نابخردى و شیطان‌زدگى آدمى و از جمله سپاهیان جهل و شیطان است؛ چنانکه در حدیثی از امام صادق(ع) رأفت و قساوت، رحمت و غضب، رفق و خُرق، صفح و انتقام، مودت و عداوت و مدارات و مکاشفت در تقابل هم آمده‌اند. امام على(ع) خشونت را نوعى «از دست رفتن عقل» و «دیوانگى» مطرح کرده و فرموده است:

ایران با اینکه موجودیت واحدی است، همواره شئون متفاوت، اما به هم بستة سیاسی و فرهنگی و تاریخی داشته است. در زمان‌های دور شأن سیاسی آشکارتر بوده، اما در دوره اسلامی ـ لااقل تا زمان صفویه ـ با اینکه رسوم سیاسی سابق کم و بیش محفوظ بوده، شأن فرهنگی ایران جلوه بیشتر پیدا کرده است.

شناخت بیشتر زبان قرآن و توجه كردن به شرایط اجتماعی نزول قرآن، نکته کلیدی در فهم مضامین قرآنی می باشد و به همین دلیل مباحثی تحت عنوان «انسان شناسی» یا «زبان شناسی» در قرآن در دوران معاصر مطرح شده است.

کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی، تألیف مرتضی کریمی‌نیا، فهرست تفصیلی کتب و مقالات قرآنی انتشاریافته به یکی از زبان‌های اروپایی (انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی و لاتینی) را طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های 1500 تا 2012 میلادی ارائه می‌دهد.

سالهاست که در لابلای متون، به رصد شیوۀ استدلال دانشمندان اسلامی و غیر اسلامی پیرامون موضوع "تحریف قرآن" پرداخته ام. اما همیشه با سوالات جدی ای روبرو بوده ام؛ سوالاتی که هیچ وقت پاسخی برای آن در میان این نزاع ها نیافته ام.