مقاله

خوابنامه ها، یکی از انواع متون ادبی هستند که گاه در قالب تعبیر خواب و زمانی به صورت شرح یک خواب نگاشته شده اند. یکی از دوره های تاریخی در خور توجه از بعد خوابنامه نویسی، عصر قاجاریه است. خوابنامه های عصر قاجار، مضامین انتقادی، سیاسی و اجتماعی را در خود جای داده اند.

«ساختار نظام دانشگاه ایرانی» چه تأثیری در ناکام ماندن ظهور «پرسشگری تاریخی» در آموزش رشتۀ تاریخ داشته است؟ «کانون اصلی تحقیق و ترقی هر رشته‌ای از دانش و فن و هنر دانشگاه‌ها می‌باشند. اما حقیقت این است که شعبۀ تاریخ دانشگاه‌های ما گرفتار فقر و افلاس علمی است... به‌تجربه دیده‌ام شاگردانی که دورۀ لیسانس تاریخ را تمام کرده‌اند با اصول نقد تاریخی آشنایی صحیحی ندارند و از مراحل عالی‌تر آن یعنی تعقل تاریخی، هیچ نمی‌دانند، در اقلیم تاریخ‌نویسی جدید ویلان و سرگردان‌اند.» (فریدون آدمیت)

در این شماره از مجله گنجینه اسناد توفیق یافتیم که در تقسیم بندی موضوعی و کاربردی لغات و واژگان مصوب نخستین فرهنگستان ایران به معرفی قسمی از اصطلاحات علمی بپردازیم که در بخش اول از آن به دسته بندی و بررسی لغات علوم مختلف شامل: فیزیک، هواشناسی، مکانیک، حساب و هندسه، روانشناسی و آمار خواهیم پرداخت. نگارنده امید دارد که در فرصت های آتی اصطلاحات: گیاهی، جانوری، زمین شناسی و.... را به عنوان بخش دوم از اصطلاحات علمی در مقاله ای دیگر مطرح سازد. تا مبحث واژگان علمی و علوم پایه که فرهنگستان مد نظر داشته در جای خود به پایان برسد....

سفرنامه ها از منابع مهمی هستند که به رغم اشارات سطحی و پراکنده، دقایقی از فرهنگ و سنن گذشته را در خو جای داده اند که در سایر منابع صحبتی از آنها به میان نیامده؛ از این رو، پرداختن به شاخصه های فرهنگی از طریق سفرنامه ها می تواند در انجام پژوهش و تحقیق، محقق را یاری کند.

تاریخ سرزمین پارس که جایگاه والایی نزد هخامنشیان داشته، پس از هخامنشیان و تا زمان شاهنشاهی ساسانی، در هاله ای از ابهام پوشیده شده است. امروزه، تنها با پیدا کردن سکه های کسانی که در این دوران بر این سرزمین فرمانروایی می کردند، آگاهی های ناچیزی از تاریخ آن و میزان قدرت و استقلالش در آن دورۀ زمانی به دست آمده است. در زمان پادشاهی سلوکیان و اشکانیان، ادارۀ ایالت پارس بر عهدۀ فرمانروایانی بود که در دورۀ سلوکیان، خود را فرترکا و در دورۀ اشکانیان، با افزایش میزان قدرتشان، خود را شاه می نامیدند.

در باب افسانه های بزرگان ادب فارسی، علی رغم تحقیقات پراکنده ای که صورت گرفته است، هنوزکار جدی و قابل توجهی یافت نمی شود. از آنجا که هر افسانه ای در دامان فرهنگ و اجتماع دوران خود پرورش می یابد، بی شک کاکردهای مردم شناختی آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

تقویم اسکندری یکی از تقاویم عهد باستان است که با هجوم اسکندربه شرق مربوط دانسته شده است. ادعا شده که علمای یهود، سال ورود اسکندر به بیت المقدس را به عنوان مبدأ جدید تقویم خود قرار دادند و بدین ترتیب تقویم اسکندری به وجود آمد

قوم بلوچ و کوچ دوبار در روزگار اساطیری شاهنامه جزو لشکریان سیاوش و کیخسرو در حمله به سرزمین توران و سه بار در روزگار کسری انوشیروان حضور فعال دارند و همراه دیگر اقوام ایرانی همچون پارس، گیلان، دیلمان و مبارزان دشت سروچ به عنوان مدافعان مرزهای ایران زمین از ایشان یاد شده است.

موضوع دریاچۀ چیچست و یکی بودن آن با دریاچۀ ارومیه در میان ایران شناسان نامی، همواره مورد مناقشه و بحث بوده است. با بررسی شواهد و اسطوره های مندرج در اوستا در می یابیم که چیچست دریایی است، ژرف، پهناور و دارای آبهای خروشان و گرم. شاه اساطیر، گیخسرو، بر ساحل این دریاچه برای ایزد بانوی مشهور آبها، آناهیتا، و همچنین برای ایزد محافظ رمه و گله، درواسپ، قربانی هایی کرد تا بتواند بر افراسیاب تورانی پیروز گردد. این ایزدان نیز او را یاری دادند تا به آرزویش رسید.

در این مقاله که به مطالعۀ تطبیقی خداشناسی و کیهان شناسی کیش مانی و سایر مکاتب گنوسی می پردازد، به منظور بررسی خاستگاه اندیشۀ ثنویت و عالم نور و ظلمت در کیش مانوی ناگزیر از بحث پیرامون گنوس و فرقه های گنوسی هستیم. چرا که پژوهشگران این احتمال را می دهند که شاید مانی مفهوم دو بن را از تفکراتی چون عقاید مرقیون و بردیصان یا سایر گنوستیک ها اقتباس کرده باشد