مقاله

هنوز خبر رحلت پیامبر (ص) به سراسر جزیره العرب نرسیده بود که در بسیاری از نقاط آن واکنش هایی به شکل های مختلف رخ نمود. با آن که انگیزه و هدف این واکنش ها متفاوت بود، بیشتر منابع، همه را ""فتنه رده"" (شورش مرتدان) خوانده اند. این شورش ها دوام زیادی نیاورد و ابوبکر با فرستادن سپاهیانی توانست آنها را سرکوب کند.

حسن بن علی بن اسحاق بن عباس مشهور به خواجه نظام الملک یکی از مشهورترین وزرای مسلمان ایرانی بود که مدت سه دهه وزارت دولت بزرگ سلجوقیان را برعهده داشت و با تدبیر او قلمرو سلجوقیان به اوج وسعت و قدرت رسید. خدمات فرهنگی و سیاسی وی به فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی، ویژگی های او را ممتاز می سازد.

در این پژوهش تلاش برآن است تا در مورد جایگاه اصل برائت در ادیان پردازش گردد و دیدگاه چهار دین یهود، زرتشت، مسیحیت و اسلام که تعالیم توحیدی آنها نسبت به ادیان دیگر بارزتر است، نسبت به اصل برائت، بیان گردد. اصل برائت به این معنا که تا زمانی که اتهام شخص ثابت نشده باید بی گناه فرض شود و هیچ وظیفه ای در اثبات بی گناهی خود ندارد. به جز دین زرتشت که نتیجه آزمایش و نیرنگ صحت انتساب اتهام به متهم را روشن می کند، در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام پذیرفته شده است.

اسراییلیات اصطلاحی است که علمای اسلامی به عقاید و داستان های خرافی که از ناحیه علمای اهل کتاب از قرن اول هجری میان مسلمانان رواج یافت، اطلاق کرده اند. این افسانه های دروغین، ضمن رخنه در تفسیرهای قرآن، تاریخ نویسان و محققان بزرگی چون طبری، یعقوبی، مسعودی و ... را تحت تاثیر خود قرار داده است.

بسا خوانندۀ عادی با دیدن عنوان هر کتاب قصۀ عامیانه‌ای، فوراً به یاد همان داستان‌های سنتی ایرانی بیفتد که برای سرگرمی مردم در خانه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، خلوت‌خانه‌ها و... خوانده می‌شد تا روز را به شب یا شب را به روز آرند و مدتی با قهرمانان آنها و هم‌ به‌جای آنان در عالم ذهنی و خیالی به سر برند؛ اما اگر چنین هم بوده، تمام مقصود گوینده یا نویسنده برخی داستان‌ها نبوده است؛ بلکه چه بسیار نکات مهمی از مقولات تاریخ، فلسفه، اخلاق، مذهب، ادب و... مدنظر وی بوده که تنها در قالب سخن و قصه عامیانه قابل تفهیم به مردم بوده است؛ چنان‏که امروزه هم این چنین رویکردی بعضاً در برخی فیلم‌های سینمایی یا تلویزیونی و یا در بخشی از روزنامه‌ها و مجلات و کتاب‌ها دیده می‌شود.

به مناسبت هفته پژوهش اگر قصد کنیم که وضعیت رساله‌های دکترا را به‌عنوان یک پژوهش تمام و کمال که با راهنمایی، مشاوره و داوری چند استاد متخصص انجام می‌گیرد و زمان، هزینه و فعالیت گسترده‌ای را می‌طلبد، مورد ارزیابی قرار دهیم و بسنجیم که این پژوهش‌های دانشگاهی چه دردی از جامعه علمی و فکری ما دوا می‌کنند و با چنین وقت و انرژی و هزینه‌ای که از نظام آموزش عالی ما صرف آنها می‌شود آیا برای جامعه هم بهره و کاربردی دارند، در مقام پاسخ به این پرسش‌ها باید گفت: رساله دکترا باید واجد حداقل یکی از دو شرط زیر باشد: نخست، طرحی در جهت رفع نیازهای فکری و عملی جامعه خودمان (در وهله اول) و جامعه بشری (در مراحل بعد) باشد.

ایران باستان، خاستگاه آیین ها و دین های بزرگ بوده است. پیدایش این آیین ها نشانه ی اندیشه ی والا و فرهنگ متعالی ایران در آن زمان بود که امروز بیانگر فرهنگ و تمدن ایران باستان است. یکی از این آیین ها که پیشینه ی آن به حدود 3000 سال پیش از میلاد باز می گردد، «آیین مهر» است. این آیین در ایران باستان پیش از زرتشت مورد احترام و ستایش گسترده ی اقوام ایرانی بود، به طوری که از مرزهای جغرافیایی ایران هم فراتر رفت و کشورهای همجوار را درنوردید و تا یونان و روم را فرا گرفت.

اگر به عنوان مقاله توجه شود، به مبدأیی باز می گردیم که در باستان شناسی یادآور ناحیه ای در غرب به نام بین النهرین می باشد که به عنوان مرکز و گاهواره ی تمدن شناخته شده است و ناحیه ای در شرق، به نام حاشیه ی سند که به عنوان مرکز تمدن شرق شناخته شده است. در این مقاله سعی خواهد شد در یک مقطع زمانی مشخص، نقش کلی ایران را (نه محوطه ی باستانی مشخص و مستقل در مرز سیاسی فعلی ایران) به عنوان حلقه ی اتصال شرق و غرب مطرح شود و تاکیدی بر تاثیرگذاری آن بر مناطق همجوار خود داشته باشیم.

این جستار بر آن است تا نقش عیاران را در شکلگیری بخشی از فرهنگ و تمدن ایرانیان بررسی و واکاوی کند و از آن جا که عیاران از دیرباز گروهی اثرگذار در اوضاع اجتماعی – سیاسی و فرهنگی ایران بوده اند، در آغاز، چگونگی و چرایی پیدایش این گروه بررسی شده و سپس، به سیر تاریخی این گروه و دگرگونی هایی که در گذر زمان در آیین و منش عیاران و عیاری پدید آمده، اشاره شده

در این مقاله سعی شده که به ضرورت و اهمیت ادیان بزرگ آسمانی، به ویژه دو دین اسلام و زرتشتی، پرداخته شود و اثرات متقابلی که این دو بر یک دیگر دارند، مورد بررسی قرار گیرد. با وجود اهمیت بررسی نقش ادیان در حیات اجتماعی بشر، لازم است این نوع بررسی از دیدگاه جامعه شناختی صورت گیرد تا زوایای تاثیر ادیان بزرگ الهی و آسمانی به طور صریح تر و مشخص تری تبیین گردد.