گفتگو

این یك واقعیت است كه هرچه جهان بیشتر به سمت دموكراسی پیش برود نقش روشنفكران در آن كمتر می‌شود و دلیل آن هم ساده است، چراكه نیاز به اقدام روشنفكری در آن كمتر احساس می‌شود. وقتی جامعه به اقدام روشنفكری نیاز پیدا می‌كند كه سیستم نتواند نیازهای خود را تشخیص داده و رفع كند. اگر روزی برسد كه روشنفكران و شبكه‌هایی كه امروز جانشین روشنفكران شده‌اند هیچ نقشی نداشته باشند آن روز را باید جشن گرفت. این یعنی تمام مسائل جامعه حل شده است. نباید از اینكه نقش روشنفكران كاهش یافته است نگران بود، این نشان می‌دهد ابزارهای كنترل اجتماعی بیشتری به وجود آمده‌اند كه نیاز به روشنفكری را كم و كمتر كرده‌اند

رئوف عاشوری: در گفت‌وگو با مدیا کاشیگر، دوست و همکار زنده یاد رضا سید حسینی دریافتیم که سایه سید حسینی بالای سر خیلی‌ از نویسیندگان‏ مترجمان و شاعران بوده است و او در ترجمه به‌نوبه خود توانسته است امکانات پنهان زبان فارسی را نیز آشکار کند.

هوشنگ اتحاد در «مجموعه پژوهشگران معاصر ایران» (انتشارات فرهنگ معاصر) پژوهشی مفصل درباره برجسته ترین پژوهشگران معاصر ایران انجام داده است. او بیست و پنج سال از روزهای عمرش را صرف نگارش درباره سی و چهار پژوهشگر معاصر ایران کرده است. نشریات مختلف از جمله مهرنامه به این مجموعه پرداخته و انصافا مطالب ارزشمندی منتشر کرده اند؛ اما اهمیت این مجموعه به اندازه ای است که می توان بیشتر درباره اش نوشت تا افراد بیشتری درباره آن خبردار شوند و دری گشوده شود برای آنان که اهمیت تاریخ معاصر و پژوهشگران این برهه را درک می کنند.

برای بررسی مهم ترین محورهای اخلاق فضیلت نزد دکتر محسن جوادی رفتم. ما در این گفت و گو پس از تعریف اخلاق فضیلت و بررسی فضایل چهارگانه ارسطویی و فضایل هفت گانه آکوییناسی، به سراغ نخستین بارقه های ظهور اخلاق فضیلت می رویم و پس از بررسی اخلاق فضیلت در یونان باستان و قرون وسطی، استقبال از اخلاق فضیلت را در دوران مدرن واکاوی می کنیم؛ همچنین اهم مباحث اخلاق فضیلت یعنی سعادت گرایی، کمال گرایی و خیر اعلی را اندکی شرح می دهیم.

سعادت و نیك زیستی، از مهم‌ترین آرمان‌های دیرینه بشر از آغاز تا كنون بوده است. آدمیان با تمام تنوع نژادها و گونه‌های متفاوت فرهنگی، برای تامین سعادت و نیك زیستی با عوامل تهدید كننده آن در تمام قرون و اعصار دست و پنجه نرم كرده‌اند. تجربه عینی و تاریخی زندگی انسان، ضرورت رویكرد به تربیت و تهذیب را به عنوان عامل مهم سامان بخش زندگی و تامین سعادت، بارها به اثبات رسانده است. در این میان، نقش برجسته دین، كه دستورها و توصیه‌های اخلاقی از اجزا و عناصر مهم آن به شمار می‌رود، بر كسی پوشیده نیست؛ تا جایی كه در متون مقدس دینی، به ویژه قرآن كریم تزكیه، تهذیب و تربیت آدمیان از اهداف مهم بعثت رسولان دانسته شده است. به دلیل اهمیت و نقش عمده «اخلاق» در ساماندهی زندگی، اندیشمندان و فیلسوفان همواره در بسط و تبیین مسائل و مفاهیم اخلاقی كوشیده‌اند.

با نگاهی به تاریخ معاصر ایران می‌توان تاثیر روشنفكران بر جامعه را به عنوان بخشی از گروه‌های مرجع مورد بررسی قرار داد. در این میان می‌توان از روشنفكران برجسته‌یی نام برد كه از گذشته تا به امروز برای اعتلای اندیشه و تفكر در جامعه و انجام رسالت خود در ایجاد تغییر در نگرش جامعه برای پیشبرد اهداف متعالی و ترقی‌خواهانه همواره تلاش كرده‌اند. می‌توان گفت در گذشته بسترهای لازم برای پذیرش این كنش‌ها به‌طور نسبی در جامعه فراهم بوده است.

«مصدق از مقدسین و در نتیجه خطاناپذیر نبود اما الان بسیاری از كسانی كه به خصوص خارج از ایران هستند و سودای خام بازگشت سلطنت را دارند، به او ایرادهای بنی اسراییلی می‌گیرند» هرمز همایون پور مترجم كتاب «میهن پرست ایرانی: محمد مصدق و كودتای انگلیسی-امریكایی» نوشته كریستوفر دوبلگ گفت‌وگوی حاضر را با این جملات به پایان برد و گفت: «كتاب حاضر می‌كوشد این توهمات را از بین ببرد و تصویر متعادل و در عین حال جذاب و پركششی از مصدق ارایه كند». محمد مصدق بدون شك از پر سر و صداترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران است كه در ذهن بسیاری به عنوان اسطوره‌یی قابل احترام شكل گرفته و گروهی دیگر او را مسبب بدبختی‌های بزرگ چون دولتی شدن اقتصاد و بنانهادن پوپولیسم می‌دانند.

پژوهشگاه‌ها، مراکز آکادمیک، فرهنگستان‌ها، انجمن‌ها، مؤسسه‌های پژوهشی و... امروزه به لحاظ کمی، وسعت بسیار یافته‌اند. اگرچه گسترش این مراکز شاید، سطحی از فرهیختگی را در جامعه ایجاد کنند اما خروجی این نهادها به لحاظ محتوایی، موضوعی مورد بحث است. فرهیخته‌ای می‌گفت اگر فعالیت این مراکز را مدتی متوقف کنیم، به لحاظ نظری در جامعه بحرانی ایجاد نمی‌شود! حتی اگر رگه‌هایی از واقعیت هم در این اظهار نظر باشد، جامعه علمی ما با تراژدی بزرگی مواجه است.

امروزه «شیعه‌شناسی» از مباحث مهم پژوهش‌های اسلام شناسان غربی است، به گونه‌ای که بخشی از مطالعات و تحقیقات مربوط به مذاهب اسلامی بویژه در نیمه نخست قرن بیستم رشد قابل توجهی یافته و بخش عمده این آثار حول محور موضوعات مرتبط با شیعیان و اهل سنت می‌چرخد؛ اما در این پژوهش‌ها کمتر به اصول اعتقادات پرداخته شده است که این مسأله بویژه در رابطه با «شیعه اثنی عشری» مصداق بیشتری دارد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌گوید: امروزه کتاب‌های سخیف و سطح پائینی که در حوزه تاریخ اسلام از سوی برخی ناشران منتشر می‌شود، خوراک مجالس روضه‌خوانی شده و این مسائل در کنار هم باعث شده تا مجالس عزاداری‌ به مرکز نشر مطالب غیرمستند و سخیف تبدیل شود. خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- پیش‌تر گروه تاریخ و سیاست «ایبنا» به بررسی میزان کتاب‌های منتشر شده در حوزه تاریخ اسلام در بازه زمانی (فروردین 92 تا پایان شهریور 93) پرداخت.