گفتگو

ما کیستیم؟ یک پرسش خطرناک مسعود رفیعی‌طالقانی: درباره گفت‌وگویی که پیش‌رو دارید چیز زیادی نمی‌توان گفت، چه آن‌که بیم می‌رود تکرار مکررات شود یا بحث اصلی را به حاشیه براند. با این وصف اما دریغ است اگر در آغاز، شما را به خواندن متن این گفت‌وگو با دکتر علی فردوسی، تشویق نکنم، زیرا حرف‌های دقیق آقای فردوسی خواننده مشتاق را به وجد خواهد آورد و او را به شمار زیادی از حفره‌ها و گرفتاری‌های ذهنی و اجتماعی‌اش آشنا می‌کند. گفت‌وگویی که با یک پرسش، آن هم پرسش از خویشتن شکل گرفت و پرسش از هویت، کیستی و چیستی به آن الحاق شد. پرسش‌هایی که در این گفت‌و‌گو طرح شده‌اند - خاصه اولی - دغدغه صاحب این قلم در انجام این کار را به خوبی روشن می‌کنند و نیاز به توضیح اضافی را بی‌نیاز؛ آن‌جاکه چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم در بطن خاورمیانه و زیر آوار آشوبی هویتی درحال زندگی هستیم و صلح و دوستی و همزیستی بدل به رویایی عجیب شده‌اند.

محمدحسین نجاتی: تحریم‌ها چه چالش‌هایی را برای توان تحقیقاتی کشور ایجاد کرد؟ رفع تحریم‌ها چه برکاتی می‌تواند برای روند تحقیقاتی کشور داشته باشد؟ پاسخ به این سؤال‌ها یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانشگاهیان به‌عنوان یکی بازوان اصلی جامعه ایرانی است. در روزهای اخیر که با روزهای ابتدایی پس از رفع تحریم‌ها هم‌زمان شده است، بخش زیادی از مردم و افکار عمومی به‌دنبال پاسخ این سؤال هستند که تأثیرات رفع تحریم‌ها چه مواردی می‌تواند باشد. دراین‌میان به فراخور هر بخش پاسخ‌هایی به این سؤالات داده می‌شود، اما در حوزه‌های تخصصی‌تر، مانند تحقیقات علمی با ارزش بالا و در اصطلاح «های‌تک» اوضاع متفاوت‌تر است. در این بخش‌ها اثرات تحریم‌ها گرچه بیش‌ازپیش ناملموس بود، اما ضربه‌های زیادی به بدنه تحقیقاتی کشور وارد کرد.

تیراندازی هم ٣٠ تیـر را متوقف نكرد علی ورامینی: به قول خودش با ادبیات وارد عرصه سیاست شد و این ادبیات بود كه وی را با دغدغه‌های كشورش آشنا كرد. جمع علاقه‌اش به ادبیات و سیاست بود كه لقب شار ملی از سوی دكتر مصدق را برای او به ارمغان آورد. عبدالعلی ادیب برومند كه می‌توان او را تاریخ جبهه ملی نام گذاشت در سال ١٣٠٣ و در استان اصفهان به دنیا آمده است. از ١٧ سالگی و تحت تاثیر شعرای مشروطه، شعر گفتن را شروع می‌كند. آنقدر زود با مساله سیاست روبه‌رو می‌شود كه می‌گوید خیلی زود بزرگ شده و بچگی كردن را اصلا به خاطر ندارد. در جوانی و در دانشگاه تهران حقوق می‌خواند. بعد از فارغ‌التحصیلی از پذیرفتن دادیاری دادگستری استان اردبیل خودداری می‌كند و به وكالت می‌پردازد.

الهام عبادتی، (مترجم: علی عامری): سید فرید العطاس، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه بین‌المللی سنگاپور از نظریه‌پردازانی است که سعی کرده با آثار و گفته‌هایش فضایی را در جامعه‌شناسی برای طرح «گفتمان‌های دگرواره در علوم اجتماعی آسیا» باز کند. سید جواد میری، دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز از جامعه‌شناسانی است که کوشیده با تحقیق بر متفکران ایرانی چون شهید مطهری، علامه جعفری، علامه طباطبایی و... امکان طرح نظریه‌های آنها در جامعه غربی را با توجه به مشترکات فرهنگی ممکن، بیازماید. بیشترین آثار مکتوب این استاد جامعه‌شناسی در خارج از کشور مطرح شده است.

مصطفی ملکیان ــ نواندیش، دین‌پژوه و متفکر فلسفه اخلاق ــ در نشستی در اتاق گفت‌و‌گوی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به بیان دیدگاه‌های خود درباره وضعیت اندیشه در ایران پرداخت. آن‌ چه می‌خوانید بخشی از این نشست است که در آن ملکیان به موضوع آثار و احوال روشنفکران دینی و دلیل عدم انتشار نقد کتاب «قبض و بسط تئوریک شریعت» از سوی خود اشاره دارد.

نیکوکاری که طبیب بود سامان پاشازاده: مطب دکتر عبدالله احمدیه در خیابان چراغ‌برق (امیرکبیر کنونی)، روزگاری بسیاری بیماران دردمند را پذیرا بود. آنها بیش از آن‌که در جست‌وجوی داروهای تازه و آخرین متدهای پزشکی روز باشند، شیفته مرام و شیوه برخورد و رفتار طبیبی بودند که با آرامش و احترام دردهایشان را می‌شنید. برخی پول کافی برای پرداخت حق درمان نداشتند ولی پروایی نبود، دکتر در مواردی حتی به آنها کمک مالی هم می‌کرد. جالب‌تر این‌که با داروخانه‌چی برای نسخه‌پیچی‌های رایگان هماهنگ کرده بود. پزشک شناخته‌شده و دانش‌آموخته و استاد مدرسه طب دارالفنون، زاده ‌سال ١٢٦٥ شهر آمل از خانواده مشهور بُن‌دار در منطقه بود. او بعدها به‌واسطه کار در بیمارستان احمدیه، نام‌خانوادگی احمدیه را برای خود برگزید.

عدول از تفاسیر سنتی را نمی‌پذیرم آذین آقاجانی: قرآن به عنوان کتاب دینی مسلمین از شأن و منزلت والایی برخوردار است. بدون تردید بخش عظیمی از نظام اخلاقیات اسلامی در منشور اخلاقی قرآن نهادینه شده و متقابلاً بسیاری از ناهنجاری‌های اخلاقی نیز به دلیل نا‌آگاهی و غفلت از این آموزه‌ها بوده است. بر کسی پوشیده نیست که فرامین و مضامین این کتاب آسمانی، آن‌طور که باید و شاید در زندگی مسلمانان جاری نیست. قهراً و قاعدتاً یکی از نهادهایی که در پر کردن این خلأ مهم در بخش علمی و آموزشی باید نقش کلیدی داشته باشد، دانشگاه است، اما آیا جامعه دانشگاهی برنامه مدون و مشخصی در این مسیر دارد؟ جایگاه قرآن نسبت به سایر رشته‌های علوم انسانی در فضای آکادمیک ایران چگونه است؟ آیا علوم قرآنی در دانشگاه‌ها توانسته بسان سایر رشته‌های علوم انسانی جایگاه و پایگاهی مطلوب داشته باشد؟ چرا پژوهش‌های قرآنی در دانشگاه‌ها از ژرفای مباحث تئوریک در رنج بوده و در فقر تولید به سر می‌برند؟ چرا رساله‌های دانشجویی در زمینه علوم قرآنی در مسیر و راهبرد علمی قرار نمی‌گیرند؟

مهرداد صدری، دانش‌آموخته رشته هنرهای تزئینی و بافته در دانشگاه وین و عضو افتخاری خانه هنرمندان وین است. او پس از پایان تحصیلاتش به عنوان استاد در انستیتوی وین به تدریس پرداخت. کارهای او مورد توجه مجموعه‌داران خصوصی در سراسر جهان قرار گرفته و هم‌اکنون آثار او در موزه‌های توکیو، وین، آلمان و... در معرض دید علاقه‌مندان است. با این‌حال او هنوز در وطن خودش، آن‌طور که باید، شناخته نشده است، البته خود او هم شناخت دقیقی از هنرهای تجسمی ایران ندارد. صدری سه سال پیش به پیشنهاد گالری آرت سنتر پس از 40سال نمایشگاهی در ایران برگزار کرد و برپایی این نمایشگاه فرصت مغتنمی را فراهم آورد تا او بیش از پیش خودش را در کشورش معرفی کند.

در بسیاری از دانشگاهها و مراکز علمی به خصوص در حوزه علوم اسلامی، تحقیقات جدی و قابل تأملی ازجمله در مقوله مطالعات قرآنی انجام شده و می‌شود. در کنار این تحقیقات، گروهی نیز به ترجمه آثار غربی در این زمینه روی آورده‌اند که فضای داخل کشور را با چنین دستاوردها و تحقیقاتی آشنا می‌کنند. در یکی دو سال اخیر آثاری از محققان طراز اول غربی گزینش و ترجمه و منتشر شده است که از آن میان می‌توان به مجموعه «مطالعات قرآن و حدیث» اشاره کرد که انتشارات حکمت منتشر کرده است. از این مجموعه تا کنون «رهیافتهایی به قرآن» (مجموعه مقالات ویراستة جرالد هاوتینک)، «شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی» (مجموعه مقالات گریگور شولر)، «رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن» (مجموعه مقالات ویراستة اندرو ریپین)، «قرآن و زن» (نوشته آمنه ودود) و «تاریخ‌گذاری حدیث» در دسترس عموم قرار گرفته است. به همین مناسبت گفتگویی با دکتر مهرداد عباسی، دبیر این مجموعه و پژوهشگر دانشنامه جهان اسلام، صورت دادیم و کوشیدیم تا ضمن بررسی مطالعات اسلامی در غرب، از تنوع روشها و نظریه‌‌پردازی‌های علمی در این حوزه نیز دورنمایی کلی به دست آوریم.

دمی در تمام دوره‌هایی که روی این کره‌خاکی زندگی کرده، همیشه و در همه‌حال نظاره‌گر اتفاقات و رویدادهای طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بوده و هست که گاهی برخی از آنها یا بیشترشان از کنترل خارج بوده و بیشتر افرادی که درگیر چنین رویدادهایی بوده یا هستند، در مقابل این حوادث و اتفاقات، خود را ناتوان تصور کرده و می‌کنند. از این‌رو، آدمی گاه به ستیز با این اتفاقات پرداخته و گاه خود را تسلیم شرایط کرده و این نکته را به خود متذکر شده است که «این سرنوشت توست و کاری از تو برنمی‌آید و باید همین‌گونه روزگار بگذرانی». تقدیرگرایی بیشتر در پیامدهای اجتماعی و سیاسی منفی نمود پیدا می‌کند و آنچه اجتماع را به تقدیرگرایی و تسلیم وا می‌دارد، درحقیقت تنبلی، کاهلی و بی‌ایمانی به قدرت درونی خود است.