مقاله

سخنرانی حمید رضا جلایی پور در همایش «هشت دهه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران» من در این فرصت كوتاه كوشش می‌كنم به عنوان یكی از علاقه‌مندان به آموزش و تحقیقات علوم اجتماعی ارزیابی خود را از فرآیند آموزش و تحقیقات علوم اجتماعی (یا گفتار علوم اجتماعی) در ایران در ١٣ فراز زیر ارایه دهم. هشت فراز این ارزیابی به تغییرات مثبت گفتار علوم اجتماعی اشاره دارد و پنج فراز آن به وجه آسیب‏شناسانه این فرآیند توجه می‌كند.

یکی از پرسش‌های کلیدی هر جامعه و تک‌تک اعضای آن، «پرسش از هویت» و «کیستی افراد» است. این امر یکی از مسائل همیشگی علوم‌ انسانی و اجتماعی بوده ‌است که محققان بسیاری را به خود مشغول کرده ‌است. مسأله هویت همیشه نسبتی معنادار با «عرصه‌های فرهنگی» و «قلمروهای سیاسی» داشته ‌است. در دوره مدرن، مسأله هویت ذیل مقوله دولت – ملت‌ها تعریف ‌شده است و به همین سبب هویت در دوره مدرن، معنایی متفاوت از هویت در دوران سنت داشته و دارد.

هشت دهه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران، فراخوانی به تامل در این پیشینه است. این هشت دهه چه دستاوردهایی داشته است؟ آیا این دستاوردها را می‌توان در درون دانشگاه محصور كرد؟ آیا می‌توان از این دستاوردها خارج از دانشگاه نیز سخن گفت؟ «در- خارج» از دانشگاه چگونه موقعیتی است؟ علوم اجتماعی در این موقعیت، چه بیان‌هایی می‌یابد؟ نگاهی به تجربه شریعتی (مرحوم دكتر علی شریعتی)، در و خارج از دانشگاه می‌تواند طرح پاسخی باشد.

جامعه‌شناسی یعنی علم ارایه تحلیل معین و واقعی از مسائل معین و واقعی مردم. مردم ایران، دست‌كم ظرف ١٠ سال گذشته، فقیرتر شده‌اند. عصر روز دوشنبه یوسف اباذری، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، در حالی كه استادان و دانشجویان كثیری برای شنیدن حرف‌های او در تالار ابن خلدون دانشكده علوم اجتماعی جمع شده بودند، به تشریح مكانیزم‌هایی پرداخت كه در پس روندهای فقیرسازی فزاینده مردم و جامعه ایران وجود دارد و از قضا هنوز هم هست. تضعیف جامعه‌شناسی و قالب كردن علوم و فنون بازار آزادی به همگان مكانیزمی است كه در حال حاضر هم ادامه دارد؛ مكانیزمی كه در پیوند با عقب‌نشینی دولت از انجام وظایف اقتصادی و اجتماعی خود در حق مردم است.

حضرت ابوجعفر محمدبن علی‌(ع) نهمین امام از ائمه اثنی عشر(ع) و یازدهمین معصوم از چهارده معصوم است. تولد آن حضرت به اشهر اقوال در مدینه در پانزدهم یا نوزدهم رمضان سال ۱۹۵ق و وفات ایشان در آخر ذوالقعده سال ۲۲۰ق در بغداد اتفاق افتاد. روز تولد آن حضرت را دهم رجب نیز گفته‌اند. خطیب بغدادی در تاریخ بغداد وفات آن حضرت را روز سه‌شنبه پنجم یا ششم ذی‌‌الحجه سال ۲۲۰ق گفته است. مزار آن حضرت در مقابر قریش نزدیک قبر جدش امام موسی‌الکاظم(ع) است.

آخرین مهاجرانی که در هزاره­ اول ق.م از استپ­های روسیه هنگام یک یخبندان شدید از راه ­های مختلف به فلات ایران روی آوردند اقوام ماد و پارس بودند. فرانسوا بوشه در کتاب «تاریخ لباس غرب» به این مطلب اشاره می­ کند: در ابتدای هزاره­ دوم، مردم استپ که قدمتشان در عین سادگی پیشرفته بود خانه ­های آسیایی و روسی ­شان را ترک نموده مجهز به سلاح­های جدید به کشورهای خاور میانه سرازیر شدند و ساکنان بومی را از سرزمین­شان راندند.

بر اساس منابع موجود سابقۀ تذکره نویسی فارسی به دهۀ پایانی قرن پنجم و اوایل قرن ششم بازمی گردد. در این سال ها، ابوطاهر خاتونی، از رجال دولت سلجوقی و از بزرگان ادب آن دوره، به تألیف تذکره ای در احوال و اشعار شاعران پارسی گوی دورۀ خود دست یازید و آن را مناقب الشعرا نام نهاد. بدین قرار، او پایه گذار سنتی در فرهنگ مکتوب ایرانی شد که به نام تذکره نویسی فارسی اشتهار یافت. (گلچین معانی، ج 2، ص 871).

نگاهی به زندگی سیمین دانشور به مناسبت سالروز تولد و ازدواجش با جلال آل‌احمد

در ساختار علمی کشور ما، سه مؤلفه نقشی اساسی دارند. نخست، بازیگران که همان استادان و معلمان هستند. دوم، دانشجویان و سوم، قواعد و آداب علمی. متأسفانه در چند دهه اخیر هر سه این مؤلفه‌ها مورد مناقشه و هجمه قرار گرفته‌اند. آغاز آن هم درست از زمانی بوده است که گروه‌های سیاسی شروع کردند به زیر سؤال بردن و تخریب استادان و معلمان از تریبون‌های مختلف.

هم‌پیوندی دو مقولة «توسعه» و «ارتباطات» به‌ویژه با گسترش دایره نفوذ فنّاوریهای ارتباطی و نسلهای جدید رسانه‌ای از جمله مباحث و تجارب مطرح در جهان کنونی و جامعه ماست.