مقاله

در ادامه ماجرای انتخاب لهراسب به جانشینی، کیخسرو در پاسخ به اعتراض زال که می‌گوید لهراسب از نژاد ایرانیان نیست، تأکید می‌کند که لهراسب (فردوسی، ج۴: ۱ـ ۳۶۰): «نبیره‌ی جهاندار هوشنگ هستر همان راد و بینادل و پاکدست» و با پایان گرفتن توصیفات کیخسرو از لهراسب، زال و دیگر بزرگان ایران‌زمین سخنان کیخسرو را قبول می‌کنند و لهراسب را به شاهی می‌پذیرند:

آیا تکنولوژی جدید می‌تواند فرهنگ کتابخوانی را به خطر بیندازد؟ 10 نکته کلیدی پیرامون تفاوت متن‌های مجازی و حقیقی

حافظ البته در شمار سعدی و فردوسی شاعر ملی است. خاقانی، سنایی، مولوی و... شاعران جهانی و بزرگ و والایی هستند که نظیرشان در ادب و هنر جهانی نیز کم است اما شاعر ملی نیستند. شاعر ملی، شاعری است که اشعارش را همچنان که در کاخ شاهان و سرای وزیران و امیران می‌خوانند در کلبه روستاییان و در خانقاه صوفیان نیز بخوانند.

از نیمه قرن نوزدهم، به تدریج تحولی در دل فلسفه رخ‌داد. تا پیش از آن، فلسفه تا حد زیادی یکپارچه به‌نظر‌ می‌رسید و پس از آن به تدریج بسترهای شکل‌گیری «فلسفه‌های مضاف» مهیا ‌شد و در این زمان بود که فلسفه ‌اخلاق نیز خود را از بدنه فلسفه جداکرد. این در حالی است که اگر تاریخچه حوزه‌های دیگری همچون فلسفه‌هنر، فلسفه‌سیاست، فلسفه‌دین، فلسفه‌ علم و... را مرور کنیم، ردپای شکل‌گیری آنها را می‌توان در نیمه دوم قرن نوزدهم دنبال‌کرد. به تدریج با پیشرفت علوم‌انسانی و به کمک آن، این فلسفه‌ها، مستقل از بدنه اصلی، ساده‌تر مسیر تکامل‌شان را طی کردند و فلسفه در آثار برخی از فلاسفه، مجموعه‌ای از این علوم را در برگرفت.

سنتور، از سازهای باستانی مشرق‌زمین است. قدیمی‌ترین اثری که از این ساز در دسترس ماست، در حجاری‌های آشور منقوش است، این‌گونه که در یک صف تشریفاتی به افتخار «آشور بانیپال»، ‌سازی دیده می‌شود که به احتمال قوی، از اجداد همین سنتور است و سیم‌های آن به جعبه مُجوفی متصل می‌شود و نوازنده، قطعه چوب یا استخوانی به دست راست دارد که آن را مثل چکش روی سیم‌ها می‌کوبد و در همان حین با دست چپ روی سیم‌ها فشار می‌آورد. نوازنده هنگام نواختن، ساز را به گردن خود می‌آویخته، ولی بند یا تسمه‌ای که از این منظور حکایت کند، در حجاری دیده نمی‌شود.

در میان دسته‌بندیهای گوناگون از اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، بیشتر به حوزه‌های فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، کلام سیاسی و سیاست‌نامه نویسی توجه می‌شود، درحالی که ایرانی‌ترین حوزه اندیشه‌ورزی در ایران را باید حوزه شعر دانست؛ چنان‌که سپهر اندیشه ایرانی، شعر است و بیشتر فقیهان و فیلسوفان و سخنوران و عارفان ایرانی، زمانی که خواسته‌اند نهان‌شده‌های دل خویش را آزاد و بی‌تقید بیان کنند، به دامن شعر پناه برده‌اند؛ اما ادب سیاسی به گونه‌ای شایسته مورد توجه اندیشمندان سیاسی و پژوهشهای دانشگاهی قرار نگرفته است. این نوشتار که پیشتر در فصلنامه «اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی» به چاپ رسیده، با دعوت اندیشمندان به توجه نظام‌مند به حوزه شعر براساس کارکرد سیاسی آن، به نوعی گونه‌شناسی پرداخته و حوزه ادب سیاسی اعم از نظم و نثر مسجع و موزون، به ادب حماسی و میهنی، ادب انتقادی، ادب اصلاحی، ادب تمجیدی و درباری، ادب مقاومت و طنز سیاسی ـ اجتماعی تقسیم و فردوسی، حافظ و ناصرخسرو، سعدی، عنصری بلخی، سیف فرغانی و عبید زاکانی را به عنوان نماینده‌های این‌گونه‌های ادبی معرفی کرده است.

ابراهیم گلستان نویسنده آثاری چون: «اسرار گنج دره جنّی» و «مد و مه»، نخستین بار در کلاس پنجم ابتدایی دست به نوشتن قصه می‌برد و آن نیز در پاسخ به یک موضوع انشا بود، با عنوان: «در عفو لذتی است که در انتقام نیست»: «… در باغی از باغهای شیراز، وسط گلخانه‌ای میز و نیمکت گذاشته‌اند و دور تا دورش، پله پله، گلهای شمعدانی چیده‌اند. این کلاس پنجم ابتدایی سالی از سالهای دهه دوم قرن حاضر شمسی است. توی همین کلاس است که مدیر مدرسه آقای برهان که خیلی آدم باسوادی بود، در یک روز بارانی که آب باران از روی شیشه‌ها می‌ریخت، آمد و گفت: این سید ابراهیم، خاک بر سرش درس نمی‌خونه؛ اما منشی می‌شه! عجب تشویق بی‌مانندی.»

جمعیت عظیمی که این روزها در راهروهای شبستان مصلای تهران و گذرهای منتهی به آن پرسه می‌زند و اجتماعی را تشکیل می‌دهد که از آن به بهار مطالعه و کتاب‌خوانی تعبیر می‌شود، می‌تواند هر ناظر خارجی‌ای را به اشتباه بیندازد که در کشوری با این میزان علاقه‌مند، کتاب باید تیراژ چندده‌هزاری یا بلکه میلیونی داشته باشد. طبق آمارهای رسمی، سالانه حدود چهار تا پنج میلیون نفر در ١٠ روز، از نمایشگاه کتاب تهران بازدید می‌کنند و برخی استادان دانشگاه با اتکا به همین آمار، از تأثیر بی‌چون‌وچرای این رویداد، این بهار، بر سرانه مطالعه ایرانیان گفته‌اند.(١) اما عمر این بهار هم مثل بهارهای خوش و سکرآور دیگر کوتاه است، مثل بهار عمر، بهار عرب... . واقعیت این است که پشت این ویترین نورانی، شلوغ و تزیین‌شده با شلختگی، مغازه کوچک سوت‌وکوری است که فروشنده پیر و فرتوتش در غالب اوقات تنها به کار مگس‌پرانی مشغول است.

یگانه راه رهایی از این چرخه­ بی‌برکت، آن است که مجموعه‌ای از اندیشمندان و کارشناسان و سیاست­گذاران دلسوز، دست به دست هم بدهند و بر اساس سند نهایی چشم‌انداز بیست‌ساله‌ کشور دست به کارشناسی بزنند.

فروغ موسوی نجف آبادی: در طول تاریخ ایران، مراسم آیینی و مذهبی تشیّع در جلوه‌ها و نمادهای گوناگونی ظهور یافتند. هر یک از این نمادها در بستر تفکرات، باورها و آداب و رسوم زمانه‌ی خود شکل گرفته و بالنده شدند. ماه محرم و برگزاری مراسم عزاداری یکی از مهم‌ترین آیین‌های فرهنگی ایرانیان دوره‌ی قاجار برای بزرگداشت امام حسین «ع» و یارانش بود که در خلال آن نذرهای بیشماری جان می­گرفتند. سفرنامه نویسانی که در دور‌ه‌ی قاجار از ایران دیدن کردند به مراسم عزاداری ماه محرم بیش از سایر مراسم‌ها و آداب و رسوم ایرانیان توجه نشان داده‌اند. این سفرنامه نویسان در شرح مشاهدات خود به معرفی بسیاری از نذورات رایج مردم پرداخته‌اند که نشان از اهمیت آن در جامعه قاجار دارد.