مقاله

هافنر (1998) در مقاله­ ی «نظریه­ ها و پارادایم ­های موجود در جامعه ­شناسی» برخی از تقسیم­ بندی­ ها و انگاره ­­های موجود در جامعه­ شناسی را معرفی می­ کند که ممکن است در جامعه­ شناسی علم نیز کاربست­ پذیر باشند یا نباشند. او این مساله را مطرح می­ کند که غیر از تقسیم­ بندی سه­ گانه­ ی انگاره­ های جامعه­ شناختی تعریف اجتماعی، رفتار اجتماعی و واقعیت اجتماعی که توسط ریتزر ارائه شده است، تقسیم­ بندی­ های دیگری نیز وجود دارد....

سیدداری، وفا و صفای کم‌نظیرش سخن گفتند، اما کمتر به مجاهدت‌های اندیشه‌ای، عرفانی و روشنفکری او اشاره شد. در اوضاع کنونی که بسیاری از روشنفکران انتظار اظهار و اجرای وجه رحمانی دین را دارمحمود دعایی از سابقون مجاهدین و همزاد انقلاب اسلامی است. او بعد از انقلاب توأم با تلاش بی‌وقفه‌اش، سکوت طلاگونه‌ای دارد. در آیین نکوداشت او در کتابخانه ملی ایران، بسیاری از بزرگان گرد آمدند و برخی در وصف دینند و در دشواری‌های خود سراغ کسانی چون سیدمحمود دعایی می‌روند، افرادی از این دست تعداشان اندک است، ولی سخاوتمندانه و با همان رویکرد سال‌های اول انقلاب فارغ از هرگونه جناح‌نگری به دلداری و حل مشکلات مردم می‌پردازند. دعایی در بسیاری از ناملایمات سپر بلای فرهیختگان شده است و در مراسمات، تجلیل‌ها و یادبودهای شخصیت‌های علمی و فرهنگی جامعه ایرانی، از هرگروهی که باشند حضور می‌یابد. او استوانه محبوبی برای اهالی قلم و مطبوعات است و بیش از ٣٠ سال است که مسئولیت مدیریت قدیمی‌ترین روزنامه پرتیراژ ایران را بر مدار میانه‌روی برعهده دارد. اهل هنر برگرد او جمع می‌شوند و او را پناهگاهی برای دغدغه‌ها و دل‌مشغولی‌های خود می‌دانند. وقتی در «همایش نهانخانه دل» در تجلیل از استاد عثمان خوافی، به عنوان یک روحانی در جمع اهالی موسیقی حضور یافت، شوق دیدارش فریاد از نهاد هنرمندان برآورد و عثمان نیز بارها گفته است که عاشق این سید روحانی است. گلرخسار صفی، شاعر بلندآوازه و مادر ملت تاجیکستان، همواره در اولین سخن خود درباره ایران سراغ سیدمحمود دعایی را می‌گیرد و در هر سفر بر سفره ساده و باصفای او میهمان می‌شود.

وهرز در زمان اقامت در یمن و فرمانروایی آنجا به طور مداوم با انوشیروان در تماس بود و نامه‌هایی میان او و کسری رد و بدل شد که به قول اینوسترنزف این کتاب از دسته‌ کتابهایی بود که در باب اداره و روش فرمانروایی بر یمن توسط نمایندگاه شاه ایران ذکر شده بود و در حقیقت نوعی کتاب آیین ملک‌داری یا تدبیر مدرن بود. (محمدی، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و… ۲۶۷) پادشاهی سیف بن ذی یزن بر یمن را چهار سال گفته‌اند. (وفیات‌الاعیان، ۶ر۳۶) وهرز پس از انجام امور یمن آنجا را ترک کرد و به مدائن نزد شاه بازگشت.

صدرالدین الهی از قول صادق چوبک (۱۲۹۵ـ ۱۳۷۷) نقل می‌کند که «خیمه‌شب‌بازی» را چوبک به هزینه شخصی خودش منتشر کرد: «به یاد می‌آورد که برای چاپ کتاب خیمه‌شب‌بازی، احمد مهران پسر حاج معتضدالدولة رفاهی مالک عمدة کوچه‌های مهران و رفاهی در لاله‌زار هزار تومان پولی را که پیش پسرعمه‌اش دکتر محمود مهران وزیر فرهنگ جمع کرده بود، به او (صادق چوبک) قرض داد و قرار شد که این قرض را خُرد خُرد پس بگیرد و به این طریق خیمه‌شب بازی در هزار نسخه با خرج هزار تومان چاپ شد…

حجت‌الاسلام سید محمود دعایی کیست؟ آنچه من می‌دانم این است که اگر دعایی را بشناسی نمی‌توانی او را دوست نداری یا به او احترام نگذاری، دعایی مردی ساده و بی‌تکلف و بی‌ادعا اما خوش سخن و خوش قلم و اهل وفا و دوستی است. اهمیت این قضیه وقتی آشکار می‌شود که بدانید دعایی مرد سیاست است.

خبر درگذشت استاد برجسته دانشگاه، مرحوم دکتر صادق آیینه وند، اینجانب را بر آن داشت تا مختصری از دانستهها و برداشتهای خود را از شخصیت وارسته ایشان تقدیم جوانان و دانش پژوهان این مرز و بوم کنم.

دکتر صادق آئینه‌وند زودتر از هنگامی که گمان می‌شد، پای در راه مرگ نهاد؛ «بار بر بست و به گردش نرسیدیم و برفت». ٦٣سالگی برای او که بسیار می‌خواند و کم می‌گفت و خوب می‌نوشت، هنوز پایان راه نبود، زمان بالندگی و بردادن بود. گام‌هایش شمرده و چهره‌اش، آرام بود اما هنوز در راه پرتکاپوی علم و اندیشه، توان داشت و پرشتاب بود و بی‌قرار. شاید هم همین سخت‌کوشی و ناآرامی و فرار از خستگی او را ناگهان در میانه راه از پای درآورد. به‌هررو مرگش به‌ناگاه بود و جانکاه شد و هر کس در دور و نزدیک شنید، دیر باور کرد و زود حسرت خورد.

هنر، تمثیلی از جاودانه‌سازی است و آنگاه که روح خسته ما درنگی تأمل می‌کند در چیستی و هستی شیئی زیبا، به آرامش دست می‌یابد، اگر چه این درمان و چاره درد آدمی نیست، اما مکاشفه ابدیت است. زیبایی و میل به زیبایی هدف و موضوع امید است که دارای ذاتی غیر عقلانی است. هر چیزی پس از سیر چرخه زمانی مقدرش به ابدیت رجوع می‌کند، به زبان دیگر، دیروز و امروز و فردا پیوستگی داشته و یکسان است.

کلمه «عدل» از کلمات کلیدی و اساسی قرآن کریم است و واژه «اعتدال» که از آن گرفته شده از واژه‌های پربار در علم اخلاق است که انسان کامل باید به آن متصف باشد که با آن از دو طرف افراط و تفریط دوری گزیند. این صفت به صورت‌های مختلف در فرهنگ اسلامی مورد نظر بوده؛ گاهی از آن تعبیر به غلو و تقصیر شده که: «دین‌الله بین الغلوّ و التّقصیر»

برای استاد «صادق آئینه‌وند»، مردی از تبار تاریخ و صراحت خبر خیلی غیرمنتظره بود. مثل خود مرگ. استاد دکتر صادق آئینه‌وند، مورخ متعهد و چهره ماندگار علمی کشور درگذشت! سال‌ها افتخار شاگردی استاد را داشتم اما تأسفم از این سال‌هاست که نتوانستم به‌دلیل مشغله کاری و برخی مسائل دیگر همچنان از خرمن دانش این عزیز سفرکرده توشه‌ای برچینم.