مقاله

فلسفه غربی از آغاز تا به اكنون مسیری پیوسته طی كرده، به‌طوری كه هر مكتب و رویكردی از دل مكاتب و رویكردهای قبلی، چه در مقام نتیجه و چه به مثابه واكنش، سربرآورده است. اما در این میان برخی از فلاسفه همچون نقطه عطفی تلقی می‌شوند كه قرن‌ها اندیشه‌ها را از خویش متأثر می‌سازند و ثمرات پرشماری به بار می‌آورند، و در عین حال چالش‌های برآمده از چنین اندیشه‌هایی نیز كم شمار نیست.

گفته‌اند و نیک گفته‌اند که آثار هرکس بازگوینده چیستی و کیستی اوست و آثار زنده‌یاد استاد اسلامی ندوشن نیز از این قاعده مستثنا نیست.

ایران را سرزمین شعر و ادب و فرهنگ می‌دانند با گنجینه‌ای آکنده از آثار غنی که این کشور را بر فراز گیتی نشانده است؛ گواه این سخن آثار برجای‌مانده از سده‌هاست که در گنجینۀ کتاب‌های خطّی و چاپی جهان برجای‌مانده است.

دکتر صادق آیینه‌وند از هم‌دوره‌ای‌های ما در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در دهه 50 بود؛ دهه‌ای که فضای دانشجویی، بسیار پرالتهاب و در عین حال پرنشاط و دوست‌داشتنی بود. در این‌سو و آن‌سو، هسته‌های مطالعاتی و گفت‌وگوهای اندیشه‌ورزانه جریان داشت.

پیشینه مکتوب، تاریخی دریایی کهن است که از نخستین روزهای شناسایی‌اش ایرانی بوده و هست. بر اساس همه منابع و مدارک که پرداختن به همه آنها هیچگاه در چنین نوشتاری کوچک نمی‌گنجد.

اسلامی ندوشن از فرهنگ‌شناسان بزرگ ایران بود؛ و در آغاز سده پانزدهم از میان ما رفت. حقوقدان، شاعر، داستان‌نویس، سفرنامه‌نویس، مقاله‌نویس، ادیب، مترجم، استاد دانشگاه و محقق برجسته و نامدار بود. در پژوهش و آفرینش ادبی مقام و منزلت ممتاز داشت.

شاید مهم‌ترین ویژگی مرحوم آقای محمدعلی اسلامی ندوشن همین معنا و مفهوم و نام ایران است. در نظر ایشان ایران فقط میهن محصور در این مرزهای سیاسی نیست، بلکه مفهومی بسیار فراتر و وراتر دارد.

چندین دهه است که همسایگان جنوبی ایران با نادیده گرفتن گزارش‌ها و نشانه‌های تاریخی٬ تنها بر پایه‌ی رویکرد و نگرش‌های نژادی و سیاسی می‌کوشند نام کهن خلیج‌فارس را دگرگون سازند.

در روزگار کنونی قدردان کسانی باشیم که برای ما اسوه‌سازی می‌کنند و برای پایمال نشدن حق و اجرای عدالت، افسار نفس سرکش را لحظه‌ای رها نمی‌کنند و دهانه آن را چنان می‌کشند که حتی یک لحظه پا در مسیر اشتباه نمی‌گذارند. اینان به دنبال دیده شدن نیستند، ولی باید آنان را دید و بزرگی را از آنان آموخت.

هر گونه تلاشی برای ايجاد گسست ميان ايران و افغانستان محکوم به شکست است. فرهنگ اين دو کشور فرهنگ مشترک چند هزار ساله است و فرهنگ دينی و مذهبی و زبانشان پيوندهای عميق دارد.