مقاله

مى‏دانیم میان بردگى که در اسلام بوده با سایر بردگیهایى که در دنیا وجود داشته، اختلاف زیادى بوده است؛ مثلاً این قضیه معمول بوده که بسیارى ‏از پدران، خود را مالک پسران خود مى‏دانسته‏اند؛ زنهاى بسیارى در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ زن مى‏گرفتند و از اینها یک فوج بچه درست ‏مى‏کردند و از این بچه‏ها استفاده تجارتى مى‏بردند و آنها را مى‏فروختند.آیا این جایز است؟ خود زور، صرف زور و نه جنگ و حال محاربه با فکر ناحق عاملى براى برده‏گیرى بوده؛ کارى معمول و شبیه دزدى ‏بوده؛ مى‏رفتند میان قومى که آنها را برده بگیرند. آیا این کار جایز است؟ این هم جایز نیست. اسلام از موجبات بردگى فقط جنگ را با تعیین‏مقدماتى جایز شمرده و این مقدمات عبارت است از بیان حق [و ابلاغ ‏پیام اسلام] و قبول نکردن آن از طرف مردم و اینکه بعد جنگ ایجاد شود و عده‏اى به صورت اسیر درآیند؛ فقط در اینجا [با صلاحدید ولى ّ‏امر مسلمین برده‏گیرى] جایز شمرده شده است.

اسلام نظر خاصى در مورد کسانى که پرستش غیر خدا را مى‏کنند، دارد و براى آنها هیچ حقى قائل نیست و مى‏گوید باید اسلام وتوحید را به آنها عرضه کرد، اگر پذیرفتند که بسیار خوب، و اگر نپذیرفتند باید با آنها جنگید، اگر مغلوب شدند اسیر جنگى و احیاناً برده‏ مى‏شوند.

سمیرآمگار در مجله سیاست خارجی که به فرانسوی منتشر می‌شود و جزو مجلات رسمی این کشور محسوب می‌گردد، مقاله مفصلی به نام «اسلام، کدام افراط گرائی؟»را به چاپ رسانیده است که به سه گرایش مجزا در بین سلفیان تکفیری اشاره می‌کند:

از مجموعه آثار ادبی انتشارات اطلاعات، چاپ و پخش کتاب سه جلدی «» است که حاوی اخوانیات مرحوم استاد مشفق کاشانی با شاعران معاصر است که پس از نشر مورد استقبال شاعران قرار گرفت. آنچه در پی می‌آید، گزیده‌هایی پراکنده و تلخیص‌شده از آن کتاب است که تا حدودی جایگاه «مشفق» را در چشم شاعران نشان می‌دهد.

مـن از سـال 1347 که بــه ایران برگشـته و در «بنیــاد فرهنگ ایران» - که مرحوم پرویـز ناتـل خانلری اداره آنجا برعهده داشت و دریچه‌ای را به روی همه ما گشود- مشغول شدم، با شادروان «کیکاووس جهانداری» آشنا شدم. ایشان، کتابدار بسیار ماهری بود و بین همه دوستان، به عنوان کسی که «کتاب» را چون جواهری می‌دانست و بزرگ می‌داشت، شناخته می‌شد. ایشان از نسل بزرگانی چون احمد تفضلی، ایرج افشار و عباس زریاب خویی که همه با کتاب دمخور بودند، بود و در اصطلاح از «قومی که جمله بر آن بودند»، بود. دیگر آنکه ایشان، در جایگاه یک مترجم بسیار نادر زبان ادبیات آلمانی مطرح بود که جز مطالب ادبی، کتاب‌های تاریخیِ مورخان و ایران شناسان آلمانی زبان را هم به فارسی برگردانده بود.

اگرچه همه ما می دانیم سرزمین بزرگ ایران در طول تاریخ، همواره مظهر و اوج تمدن های گوناگون و هارمونی فرهنگ ها و باورها در جهان بوده است، پژوهش های تاریخی قرون اخیر در مرزهای شرقی ایران، به آثاری از نخستین تلاش احتمالی اجداد انسان برای ایجاد تجربه ای از همزیستی و زندگی اجتماعی بشر در نواحی شرقی بلوچستان دست یافته است...

اگر بنا باشد از خاطرات سال‌های دور چند کلمه‌ای بگویم، به‌جای گفتن از خاطره ملاقات با یک شخصیت، ترجیحم این است که از خاطره ملاقات با یک فضا بگویم و با مرور خاطره‌ام به این نکته پی ببریم که چه تصورهایی ممکن است توسط معاصران به اشتباه وجود داشته باشد. یکی از مواردی که تصور اشتباهی از آن موجود است، مساله خالکوبی است. برخی می‌گویند این اتفاق طی سال‌های اخیر باب شده درحالی‌که خالکوبی قدمتی هزار ساله در شرق دارد.

در بیشتر نوشته‌ها وگفته‌ها دو واژه «واژگان» و «واژه‌ها»به خطا به جای یکدیگر به کار می‌روند حال آنکه میان این دو تفاوت هست. توضیح آنکه در زبان انگلیسی کلمه‌ای هست به نام «word» که در زبان فارسی به «واژه یا «کلمه» ترجمه می‌شود و «کلمه» یا «واژه» یا همان «word» در زبان انگلیسی، یکی از سه تعبیر زبانی است که در هر زبانی وجود دارد. تعابیر زبانی در هر زبانی به سه قسم تقسیم می‌شوند و این به هیچ زبان خاصی اختصاص ندارد

در خواب‌شناسی تعریفی از انواع خواب داریم. برخی از خواب‌ها را خواب‌های روشن می‌خوانند یعنی خواب‌هایی كه انسان حین خواب دیدن می‌داند كه خواب است و آنچه می‌بیند رویاست. من با توجه به اهمیت كار آقای موحد می‌خواهم به این نكته اشاره كنم كه اثر كار مورخ در چیست؟ مورخ واقعی چه كسی است؟ البته این الفاظ را ما به‌طور قراردادی به كار می‌بریم و امیدواریم كه مورد مناقشه واقع نشود. این تعریفی است كه بنده ارایه می‌دهم زیرا مورخ با تاریخ پژوه و واقعه‌نگار خیلی فرق می‌كند. مورخ روایت می‌كند، داستان نمی‌گوید و نقل خاطره نمی‌كند، اسیر شایعات و باندبازی نمی‌شود. كار اصلی مورخ طبق تعریف من، فهم تاریخ زمان است.

«قرن بیستم برای ما با امتیازنامه دارسی (١٣٠١) آغاز شد و حوادث و ماجراهای بعدی، خواه و ناخواه، مستقیم و غیرمستقیم، در دود و تف نفت و گاهی در آتش آن فروپیچید... سرنوشت ما هنوز سخت با نفت گره خورده است.» جلد چهارم كتاب مستطاب خواب آشفته نفت نوشته استاد دكتر محمدعلی موحد كه تاریخ ما و نفت را از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه روایت می‌كند، نیز به تازگی منتشر شده است. پیش از این سه مجلد دیگر این كتاب به داستان تكاپوی نهضت ملی كردن نفت اختصاص داشت و پیامدهای آن نیز منتشر شده بود.