گروه جامعه شناسی تاریخی انجمن جامعه شناسی ایران دومین جلسه از سلسله سخنرانی های نظریه های جامعه شناسی تاریخی ایران را با عنوان تبارشناسی و نقد نظری نظریه های جامعه شناسی محمدعلی همایون کاتوزیان را برگزار می کند.
یکی از نویسندگان ایرانی که سعدی را یاوه‌گو و بی‌آزرم می‌خواند، در کتاب «در پیرامون ادبیات» او را نسبت به ظلم و جور حاکمان بی‌اعتنا و ثناگوی ستم‌پیشگان می‌پنداشت و در پی همین برچسب‌زدن‌ها و ناسزاگویی‌ها بود که سالها بعد، نویسنده‌ای دیگر با اشاره به شعرهایی همچون بیت زیر
26 آبان سالروز تولد مردی است که نقش مهمی در عرصه اقتصاد سیاسی در تاریخ معاصر ایران دارد. حتی اگر با آنچه واضع نظرات جامعه کلنگی و استبداد و هرج و مرج در ایران می‌گوید، زاویه داشته باشیم باز هم نمی‌توان از تاثیر محمدعلی همایون‌کاتوزیان، استاد کالج سنت‌آنتونی و عضو هیات‌علمی موسسه شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد بر تاریخ سیاسی معاصر ایران گذشت
ترجمه غزلیات سعدی به انگلیسی از تازه‌ترین کارهای دکتر همایون کاتوزیان است که به تازگی توسط انتشارات «آی بی‌تورس» در انگلستان منتشر شده است. همایون کاتوزیان که همواره آثار پژوهشی و ارزشمندی را در زمینه‌های فرهنگی و ادبی ارائه کرده، این بار و در امتداد آثاری که درباره شعر و اندیشه سعدی نوشته است به ترجمه غزلیات این شاعر نامدار ایرانی پرداخته که برای غیرفارسی‌زبانان کمتر شناخته شده است. آنچه پیش رو دارید، گفت‌وگویی است که در تعطیلات نوروز 1395 و در زمان اقامت وی در تهران با او انجام دادیم.
در میان محققان و پژوهشگران ایرانی محمد علی همایون كاتوزیان جایگاه ویژه ای دارد. كاتوزیان از معدود چهره های دانشگاهی ایران است كه همچون قدما می توان به او سمت جامع را داد، یعنی محققی كه در كنار رشته تخصصی اش یعنی اقتصاد در حوزه های دیگری چون ادبیات و تاریخ و علوم سیاسی نیز آثار شاخص و قابل توجهی دارد. او كه سال هاست عضو هیات علمی موسسه شرق‌شناسی دانشگاه آكسفورد است، آثار فراوانی به زبان های انگلیسی و فارسی نگاشته كه از آن میان می توان به اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی،صادق هدایت و مرگ نویسنده، مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ایدئولوژی و روش در اقتصاد، دولت و جامعه در ایران:
مدعای اصلی این کتاب تکمیل یک سخن است و آن اینکه تغییر در جامعه اصلاً امر نامحتملی نیست و به اراده‌ای متکی است که از روی آگاهی و تجربه برخاسته باشد.
نظریه‌پردازی کار آسانی نیست. نه فقط در حوزۀ امور روزمره‌ای چون سیاست که در مواجهه با سخنوران نو‌پردازش، از هر سوی میدان، تیر خدنگی رها می‌شود، بلکه در عرصه‌های آکادمیک چون تاریخ نیز سخت است نظریه‌ای ارائه کنی و بی‌دردسر پای آن بایستی. راه نقد باز است و فرصت حمله، فراخ، چنانکه هیچ کس از خیر آن نمی‌گذرد و با تولید هر نظریه - که چندان نیز پرتعداد نیست - عده‌ای دست به قلم می‌شوند و سخن آماده را به چالش می‌کشند.
«درجست‌و‌جوی جامعه بلندمدت» عنوان کتابی است که در آن کریم ارغنده‌پور پرسش‌هایی را دباره جامعه ایران مطرح کرده و دکتر همایون کاتوزیان نیز به آن‌ها پاسخ داده است.
پژوهش حاضر معطوف به بررسی انتقادی مبانی نظری و معرفتی دیدگاه‌های همایون کاتوزیان درباره تاریخ و جامعه ایران است. رویکرد حاکم بر نظریات کاتوزیان متعلق به فضای مدرنیته اروپاست؛ فضایی که منجر به پدیدآمدن گفتمان شرق‌شناسی و اروپامحوری سلبی حاکمی بر آن شده است. کاتوزیان تحت‌تاثیر گفتمان مدرنیته و اصول حاکم بر ادبیات شرق‌شناسی، در برابر صفات جامعه (مترقی) غرب و خصوصا اروپا، جامعه ایران را به لحاظ تاریخی، جامعه‌ای «راکد، غیرعقلانی و عقب‌مانده» که همواره گرفتار «حکوت استبدادی» یا «حکومت خودکامه ایرانی» بوده، نشان داده است. وی با برجسته کردن استبداد و بی‌قانونی در تاریخ ایران، غالب امور مربوط به جامعه و فرهنگ ایران در عرصه تاریخی را به عرصه سیاست و دولت تقلیل داده و سعی در تبیین عقب‌ماندگی جامعه ایران از منظر دولت‌محوری از نوع خودکامه و استبدادی دارد. وی به تبعیت از رویکرد تحلیلی و معرفتی حاکم در نظریه شیوه تولید آسیایی مارکس و استبداد شرقی مفروض برای چنین ساختاری و تحت‌تاثیر نظام معرفتی متعلق به مدرنیته، قایل به اصالت تردیدناپذیر تجربیات و جریان تاریخی جامعه اروپایی بوده و وقتی ساختارهایی چون نظام طبقاتی، فئودالیسم، سرمایه‌داری و بورژوازی از نوع اروپایی را در ایران مشاهده نمی‌کند در ظاهر مطالعات تطبیقی، اما از جایگاه اروپامحوری سلبی، عکس خصوصیات تاریخی مذکور را در زمینه توضیح و تبیین تاریخ ایران به کار می‌گیرد.
کتاب‌های «ایرانیان دوران باستان تا دوره معاصر» با ترجمه حسین شهیدی (چاپ چهارم)، «استبداد، دموکراسی و نهضت ملی» (چاپ ششم)، «اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی» ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی (چاپ نوزدهم)، «هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر» (چاپ سوم) و «نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران - نفت و توسعه اقتصادی» (ترجمه علیرضا طیب) از آثار این نویسنده و پژوهشگرند که در نشر مرکز منتشر و در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شده‌اند.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید