اخبار

کتاب «انقلاب مشروطه ایران و رهبری روحانی خراسانی» (The Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani) در سال 2015 و به زبان انگلیسی توسط انتشارات دانشگاه سیراکیوز منتشر شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخشی از متن کتاب است که برای نخستین بار، به زبان فارسی و در مطبوعات ایران به چاپ می‌رسد که اختصاصاً در اختیار «ایران» قرار گرفته است.

111 سال از امضای قانون مشروطه به قلم مظفرالدین‌شاه قاجار می‌گذرد و باز در میانه گرمای تابستان ایرانیان دغدغه مند و دل نگران به هوای آرمان‌ها و ایده‌های مشروطیت ایران به تاریخ معاصر خود رجوع می‌كنند و می‌كوشند با بازخوانی این تجربه زیسته صد و اندی ساله دریابند كه بر ما چه گذشت و چه می‌گذرد. نسبت امروز ما با مشروطه چیست؟

همواره یادآوری می‌شود که گذشته چراغ راه آینده، تاریخ معلم انسان‌ها(1) و بیدار‌کننده نسل‌های متوالی(2) است. و باید از تاریخ درس وتجربه آموخت، خاصه‌ آن که جامعه‌ای که بدرستی تاریخ گذشته خود را نمی‌داند خطا‌ها، بیراهه‌ها، کژراهه‌ها را تکرار نموده و همچنان در تارهای عنکبوتی ناآگاهی، غفلت و تکرار محبوس می‌شود.

آلن تورن جامعه شناس فرانسوی می‌گوید: «هرپدیده‌ای محصول شرایط اجتماعی خود است» قرن بیستم برای ایرانیان قرنی پراز رویکردها وحوادث غیر قابل پیش‌بینی بود که توانست فرهنگ‌ها، عادت‌ها وحتی سنت‌ها و «اخلاقیات» نسل‌های بعدی را دگرگون کند، امری که دربخشی ازجهان، ازچند قرن پیش شروع شده بود

كریم مجتهدی در ٨٧ سالگی همچنان كار میكند و كتاب مینویسد. همكاران جوان او در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شاهدند كه هر روز به طور منظم و به سیاق ایمانوئل كانت، فیلسوفی كه بیش از همه درباره‌اش نوشته، سر كار حاضر میشود و با جدیت و علاقه روی مقاله‌ها و كتاب‌های تازه‌اش كار میكند. او متعلق به نسلی از استادان فلسفه در ایران است...

این باغ به اوایل روزگار پیدایی خود که زمان حکومت فتحعلی‌شاه بود، چون نقطه ییلاقی و خارج شهر بود، به اجماع تاریخ‌نویسان قاجار سخت جلب ‌نظر فتحعلی‌شاه را کرد و این شاه بچه‌صفت شهوتران را بر آن داشت که بیشتر اوقات خود را در این باغ به سر آرد و با ایجاد انواع وسایل لهو و لعب در آن که سرسره یکی از آنهاست، در کمال بی‌خبری و خوشگذرانی عمر بگذراند

کتب حدیث مشحون از روایات مربوط به عالم طبیعت و رویکرد انسان‌ها به آن است، از جمله مخالفت شدید با تضییع آن و اسرافکاری، و تخریب بیهوده طبیعت که تنها به دلیل خودخواهی و حرص و طمع صورت می‌گیرد. احادیث بر پاکیزگی آب و دیگر منابعی تأکید دارند که حیات متکی به آنهاست. پیامبر(ص) فرمود: «درختکاری کار پربرکتی است حتی اگر یک روز به پایان جهان مانده باشد.»

جنبش مشروطیت تأثیر بسیاری در جنبه‌های مختلف زندگی ایرانیان گذاشت که کمابیش در ادبیات آن عصر بازتاب یافته است. استاد شفیعی کدکنی در کتاب بسیار مهم «باچراغ و آینه» که الحق فراتر از صرف تاریخ ادبیات معاصر ایران است، با تیزبینی خاص خویش به این موضوع پرداخته‌اند و با چراغ دانش و تجربه خویش، به ژرف‌اندیشی در آینه ادبیات آن روزگار همت گماشته‌اند.

در شروع نهضت مشروطیت، اولین رساله‌ای که در این باب به طبع رسید، به قلم مجتهد فرزانه و عالم جامع، آقاشیخ اسماعیل محلاتی ـ مقیم نجف اشرف ـ می‌باشد. در این زمینه نویسندگان، مورخان و صاحب‌نظران مسائل اجتماعی از هر گروه و نحله فکری سخنها گفته و کتابها نگاشته و مباحث گوناگونی مطرح کرده‌اند.

جنبش مشروطه ایران کم و بیش آسان به پیروزی رسید. دستخط مظفرالدین‌شاه صادر شد که وعده برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی را می‌داد. قرار بود این مجلس در اجرای اصلاحات به دولت کمک کند. انتخابات پایتخت شتابان سرگرفت و مجلس گشوده شد، اما عقب‌نشینی حکومتگران به این معنی نبود که آنها به نظام سیاسی جدید تن داده‌اند. از نخستین روزهای حیات مجلس تا روزی که آتشبار قزاق‌ها ساختمان بهارستان را فروریخت، مبارزه بر سر مشروطه‌بودن دولت و ماهیت نظام سیاسی نوین جریان داشت.