طرح تاریخ شفاهی ضرورتی برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت / کیانوش کیانی هفت لنگ

1394/7/6 ۱۲:۲۳

یکی از فواید علم تاریخ شفاهی جستجو برای اکتشاف رازها و رمزها، آگاهی ها و تجربیات اقشار گوناگون جامعه برای حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت که جزو سرمایه های ارزشمند فردی و اجتماعی است، می باشد.

یکی از فواید علم تاریخ شفاهی جستجو برای اکتشاف رازها و رمزها، آگاهی ها و تجربیات اقشار گوناگون جامعه برای حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت که جزو سرمایه های ارزشمند فردی و اجتماعی است، می باشد.

پرسشگر نظیر معدن یاب و معدن کار، وظیفه اش رفتن به زوایا و لایه های پنهان زندگی، سرگذشت، خاطرات و آگاهی ها و دانش راوی از وقایع و حوادث است تا بتواند به گوهرهای وجودی و دانش و تجربه او دست یابد و آن را از عمق وجودش بکاود ، ثبت و ضبط کند، سرانجام با طی فرایند متن نویسی و ویراستاری آن را مکتوب کند و به شیوه های گوناگون متنی و مدرن آن را در اختیار پژوهشگران حوزه های علوم گوناگون قرار دهد تا به «اطلاعات» تبدیل شوند و پژوهشگران بتوانند از آن بهره برداری کنند.

همان کاری که معدن کاو با کاوش در معادن انجام می دهد ، با زحمت فراوان الماسی می یابد و آن را به دست تراشکار ماهری می سپارد تا از آن گردنبند و دستبند و ده ها قطعه زیبای دیگر بسازد، به رونق بازار بیفزاید و چشم هر بیننده ای را خیره کند.

هر چند که اطلاعات حاصل از علم تاریخ شفاهی بسیار ارزشمند تر از الماس، گوهر و نظایر آن است، زیرا حاصل عمر یک انسان با همه علم و دانش، بینش و ارزش و تجربیات او به شمار می روند.

این اطلاعات در حوزه های ارزشی نظیر دفاع مقدس به ایثار و شهادت باز هم گرانقدرتر و ارزشمندتر می شوند تا جایی که ماهیتی مقدس می یابند. از مدت ها پیش و به کمک انواع فن آوری ها، دیگر گفته ها را باد نمی برد و گفته ها هم باقی می مانند.

عقل و درایت ملت ها که درباره شهرت آن بسیار مبالغه شده، بار دیگر به خطا رفته و این خطا حتی در همین حکم کلی نیز که می خواسته نمایانگر حزم و احتیاط چنین عقل و درایتی باشد دیده می شود. دیگر، نقل و قول های شفاهی به هوا نمی روند، آنها نیز همچون اسناد مکتوب، باقی می مانند و متقاعد کننده تر از آنها حیات گذشته را روشن می کنند، مورخی را که سخت در اندیشه گردآوری و مطالعه تمامی داده های عصری است که بازسازی خصوصیات کلی و ویژگی های خاص آن، آرزوی اوست ناگزیر می سازند تا از این گونه اسناد سود جویند ...

بهره گیری از گفته ها و شنیده ها در تدوین اطلاعات تاریخی در کشورمان دارای سابقه ای کهن و دیرین دارد، اما به شکل مدرن و جدید آن و تحت نام تاریخ شفاهی، پس از پیدایش ماشین سخنگو یا ضبط صوت شکل گرفت و پر و بال یافت و امروزه به مثابه یک شاخه علمی شناخته شده و به عنوان علمی میان رشته ای و به عنوان مکمل تاریخ کتبی و سایر حوزه های پژوهشی قابل اعتنا شده است .

اجرای پروژه تاریخ شفاهی ایران توسط دانشگاه هاروارد که از سال 1360 شروع شد و پس از 6 سال با بودجه 600 هزار دلار با بیش از 900 ساعت مصاحبه با 150 نفر از رجال، شخصیت ها و دست اندرکاران رژیم پهلوی و با هدف تبرئه آنها و تحریف تاریخ صورت گرفت، هشداری بود تا موسسات داخلی به خود آیند و با تقویت موقعیت تاریخ شفاهی، تلاش کنند تا دشمنان انقلاب نتوانند با دروغ و تزویر به تحریف این قطعه طلایی از تاریخ کشورمان بپردازند.

هر چند به نظر می رسد که متاسفانه تاکنون در زمینه گردآوری تاریخ شفاهی ایثارگران آنچنان که باید و شاید تلاش جدی صورت نپذیرفته و بسیاری از جانبازان و ایثارگران، طی سال های گذشته، جامه شهادت بر تن کرده و دنیایی از گفته و شنیده ها را با خود به جهانی دیگر برده اند .

از آنجائی که کشورمان در چهار راه حوادث قرار دارد و چشم طمع قدرت های بزرگ همواره به موقعیت ژئواستراتژیکی، ژئوپلتیکی، ژئواکونومیکی و ژئوکالچرال ایران دوخته شده و آنها را از فتنه گری آنی علیه دین و دنیای ما فروگذار نکرده و در آینده نیز نخواهند کرد، راهی جز تقویت و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در مقابله با این زیاده خواهی ها، زورگویی ها، توطئه ها و دسایس وجود دارد؟

از سوی دیگر گسترش و تعمیق ارزش های اسلامی ، انسانی در جهان نیز با همین رویکرد امکانپذیر است.

شایسته است بنیاد شهید و امور ایثارگران با اجرای طرح تاریخ شفاهی ایثارگران، به طور گسترده و همه جانبه در این مسیر گام بردارد و تلاش جدی و موثر صورت دهد تا با سرعت مناسب و به طور کاملا تخصصی و حرفه ای به گردآوری، پردازش ، اشاعه اطلاعات برای تقویت ، اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت بپردازد.

هدف از اجرای این طرح، گردآوری خاطرات، سرگذشت ها، وقایع، حوادث، اتفاقات و اسناد شفاهی به عنوان مکمل اسناد کتبی شهداء، جانبازان، آزادگان و به طور کلی ایثارگران، خانواده ها، بستگان، آشنایان و دوستان آنهاست.

ثبت و ضبط تاریخ شفاهی ایثارگران، به عنوان حافظان و نگاهبانان ارزش های دینی، مذهبی، معنوی، اقتصادی و دفاع از مرزهای عقیدتی - فرهنگی و جغرافیایی کشور، تلاش برای شناختن و شناساندن شخصیت والا و ارجمند شهداء، جانبازان، آزادگان ، ایثارگران و خانواده های آنها به همگان ، تشویق و ترغیب به ادامه راه آنان و ارائه الگوی شایسته به جوانان کشور است .

طرح تاریخ شفاهی ایثارگران، می تواند منجر به ثبت و ضبط اطلاعات دیداری و شنیداری ارزشمندی با رویکردی هدفدار در زمینه گردآوری اسناد شفاهی تاریخ انقلاب اسلامی، دفاع مقدس ، ترمیم خلاء ها ، حلقه های مفقوده اسناد کتبی و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت شود. دستیابی به چنین هدفی موجب خواهد شد تا پژوهشگران در حوزه های گوناگون علمی از جمله دین، اخلاق، فلسفه، تاریخ، علوم سیاسی، جامعه شناسی، انسان شناسی، اقتصاد، جغرافیا، ادبیات، هنر و روزنامه نگاری، سینما و رادیو و تلویزیون بتوانند از نتایج و یافته های آنها بهره برداری کنند.

مدیر بخش تاریخ شفاهی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی*

ایرنا